Porrua eta eulia, neguko urdinaren porrota
Porruaren kolore urdina nabarmen agertzen da neguak gorritutako paisaian. Urdinezko olatuen itsasoak dira porru sailak. Behazunduta dabil, baina, azken urte hauetan porruzaintzaile jendea. Aspaldi arerio zuten sits bat (Acrolepiopsis assectella), zeinak hostoetan arrautza jarri eta handik sortzen zen harrak goitik behera jan eta zulatzen duen porruaren mamia. Azken urte hauetan euli petral batek kendu nahi die loa: Phytomyza gymnostoma.
Atentzioa emango du negu parte honetan porrurik ez duen baratzeak. Porrua (Allium porrum) eta aza jendea (Brassica spp.) dira neguko barazkien erreginak. Bestelakorik ere topatuko duzu, haien abarora hurbildu nahian: besteak beste, baratxuria (Allium sativum), eskarola (Cichorium endivia), zerba (Beta vulgaris var. cicla), erremolatxa (Beta vulgaris subsp. conditiva), ziazerba (Espinacia oleracea), txikoria (Cichorium intybus), tipula (Allium cepa), errukulak (Eruca vesicaria var. sativa eta Diplotaxis tenuifolia), kardua (Cynara cardunculus), orburua (Cynara cardunculus var. scolymus), mihilua (Foeniculum vulgare), errefaua (Raphanus sativus), morroina edo borraja (Borago officinalis), Daikon arbi zuria (Raphanus sativus), azenarioa (Daucus carota subsp. sativus) arbi-apioa (Apium graveolens var. rapaceum) eta apioa (Apium graveolens var. dulce). Neguan eguna luzatu ahala barazkien plazara azalduko dira zainzuria (Asparagus officinalis), ilarra (Pisum sativum), baba handia (Vicia faba).
Porruaren kolore urdina nabarmen agertzen da neguak gorritutako paisaian. Freskurak eta urak bizia ematen diote, eta azala urdintzen dute; urdinezko olatuen itsasoak dira porru sailak. Dotoreenak haizetokietan landatutakoak; mendebalak jotzen duenean bere hostoak txima-jario egoten dira.
Behazunduta dabil, baina, azken urte hauetan porruzaintzaile jendea. Aspaldi arerio zuten sits bat (Acrolepiopsis assectella), zeinak hostoetan arrautza jarri eta handik sortzen zen harrak goitik behera jan eta zulatzen duen porruaren mamia. Azken urte hauetan euli petral batek kendu nahi die loa: Phytomyza gymnostoma. 2015ean azaldu zen izurria Pennsylvanian, AEBetan; eta oso urte gutxi da hona iritsi zela, baina dagoeneko ia Euskal Herri osoan zabalduta dago. Hostoetan arrautza nanoak jarri eta handik sortutako harrek, helduek bezala, izerdia zurrupatzen dute. Gero porruaren beheko buruan pupa edo krisalida sortuko dute, heldu bihurtzeko bidean. Goitik beherako bidea eginez porruaren hostoak zartatzen dituzte eta porruak zuzen hazi ordez kiribildu, kizkurtu eta makurtu beste aukerarik ez du. Euli txatxuaren aurkako tratamentuak badaude, baina eraginkorrena porru saila begi itxi-itxiko (0’8 mm baino txikiagokoa) sare batez estaltzea da. Eta sarea altu samar jarri behar da, porruaren hosto luzeak ukituko ez duen goieran; gainontzean euliak saretik barrena jar dezake, lasai asko, arrautza hostoan.
Eta denok behazunduko gara sare zuriekin estalita porruaren urdinak neguan sortzen dituen lehorreko olatu urdinezko itsasoak akabo izango direlako. Adio, agur, fini neguko ikuskizun ederrenetakoari. Euli ziztrin bat gorabehera, alajaina!
Lursailaren jabeak hitzarmena sinatu du Lurgaia Fundazioarekin eta Sagarrak talde ekologistak deialdia zabaldu du landaketara batzeko. Zaraobe Institutuko ikasleak asteartean aritu ziren zuhaitzak landatzen.
Itsason (Gipuzkoa) elkarren ondoan dauden bi baserri dira Urteaga eta Urkulegi, duela zenbait urte elkartu eta proiektu bateratua martxan jarri zutenak. “Bi baserriak elkartu eta ekoizpen proiektua abiatu genuen, eta 2011tik dedikazio osoarekin ari naiz honetan”,... [+]
Sudurrak egia dio. Zaila da sudurra engainatzea. Usaimena saihestea ezinezkoa da. Sudurretik garunerako lotura bidearen ikerketa zirraragarria, liluragarria, zoragarria da makina bat ikerlarirentzat. Usainaren eta memoriaren arteko zubia azkarrena ez bada, bizkorrenetakoa bai... [+]
Duela 180 milioi urte Pangea kontinentea zatitu zenerako ikasia zuen aingirak Thetis itsasoa zeharkatzen. Ordudanik kontinenteak mugituz joan dira, eta aingira espezieak ezberdinduz. Jatorrizko arbaso beretik bereizi diren 20 aingira espezieen artean, gurea da, ibai-aingira edo... [+]
Oporlekuekin soilik lotuko dituzte askok Balear Uharteak, baina agroekologiaren eta kontsumoaren bueltan mugimendu bizia dute Mallorca irlan: Associació de Varietats Locals de Mallorca (tokiko hazi barietateen elkartea) da horren adibide. Abenduaren hasieran, elkarte... [+]
Muturreko lehorte eta euriteak normaltasun berria bilakatu zaizkigu. Areagotzen dituzten kalte ekonomiko eta ekosistemikoen artean, laborantzak pairaturikoak ez dira txikienak. Bereziki, lehorte garaietan zaluegi idortzen diren edota eurite handietan ur guzia xurgatu ezin duten... [+]
Kolore morez margotu dut urteko lehen hilabetea, sormena, irudimena, jakintza eta espiritualitatearen kolorez.
Lagun txiletar batek bere herriko istorio bat kontatu dit, eta ahoa bete inplante utzi nau. Han “quintral” esaten dioten landare batena da, Tristerix corimbosus. Txile eta Argentina hegoaldeko baso epeletan bizi da, eta gure lurralde epeletan hazten den mihuraren... [+]
Urteak daramatza martxan Ipar Euskal Herrian Trebatu elkarteak, laborantzan proiektua abiatu nahi duten pertsonek aurrez trebatzeko aukera izan dezaten. Ipar Euskal Herriko proiektua eredutzat hartuta eta ideia berari tiraka, Gipuzkoan ere izen bereko elkartea sortu dute aurten... [+]
Koloretsuak, distiratsuak, forma xelebre bezain ederrekoak diren heinean, nudibrankioek beste planeta batetik iritsitako izakiak dirudite. Itsas hondoko izaki biluzi hauek 1980ko hamarkadako gandorretako kolore biziak eta Parisko joskintzako izen handien moda arkitektonikoa... [+]
-(1).jpg)
The Guardian egunkariak Épernayn (Frantzia) txanpain-industrian aritzen diren migratzaileen egoera aztertu du. Ikerketak agerian utzi ditu luxuzko xanpaina-marken mahastietan lan egiten dutenen baldintza prekarioak eta legez kanpokoak.
Gero eta nekazaritzako test gune gehiago ditugu inguruan, hau da, nork bere proiektua martxan jarri aurretik nekazaritzan eta abeltzaintzan trebatzeko guneak. Nafarroako Zunbeltz espazioa eta Gipuzkoako eta Ipar Euskal Herriko Trebatu dira horietako zenbait adibide, gurean... [+]
Ugaztun hitza entzutean, askotan burura etortzen zaizkigun lehen ordezkariak tamaina handienekoak izan ohi dira: hartza, otsoa, oreina… Batzuetan etxekotutako katua edo txakurra dira agertzen lehenak, edo urruneko lehoiak eta elefanteak. Ikusgarritasunak lehia irabazi ohi... [+]
Laster urte guztian izango ditugu malko ilar goxoak (Pisum sativum). Oraindik, ordea, negua eta udaberria dira, ia erabat ilar freskoak jateko sasoia; udaberrian jango ditugun azken ilarrak ereiteko garaia orain hasten da. Eta oraintxe jango ditugu urria aldera erein zirenak.
Palestinarren genozidiorako Israelek erabiltzen duen arma nagusietako bat gosea da. Alde batetik, Gazara elikagaiak sartzeko debekuarekin, eta, bestetik, Palestinako elikadura-burujabetza ezabatuta.