Porrotak, ikasketak, baso jangarriak
Bidaia hau hasi nuenean, ikuspuntu erromantikoz imajinatzen nituen baso jangarriak: zuhaitz artean ibili, fruitu goxoak dastatu, loreak usaindu... baina baso jangarriek badituzte arantza ugari ere, porrotak, erratak... Gaur, ikasketa politak eskaini dizkidaten porrot horietako batzuk gogora ekartzera nator.
Zuekin partekatzera natorrena esperientziatik jaio da, Olabe baserriko baso jangarrian sortzeko prozesuaren esperientziatik, hain zuzen ere. Bertan, Attard Mathews-tarrekin batera, 1.300 metro koadroko baso jangarria hasi ginen sortzen 2021eko neguan, 40 zuhaitz eta zuhaixka espezie landatuta. Hona, han egindakotik irakaspenak ekarri dizkidaten hainbat akats:
1. Zuhaitzak elkarrengandik gertuegi landatzea
Zuhaitzak elkartuegi sartzea klasiko bat omen da baso jangarria sortzerako garaian. Domeka goiz batean burua berotu eta zuhaitzak sartu eta sartu hasten da bat, batzuetan, planifikazio barik, beste batzuetan, planifikazioa pikutara bidalita. Emaitza zuhaitzak elkartuegi landatzea izaten da askotan. Lehen urteetan zuhaitzen hazkuntza txikia izanda ere, egunen batean espazio handi bat beteko dute basoan.
Konponbidea landatzen hasi baino lehen plano bat egitea da, bolaluma eta paper zati batean bada ere. Espazioa dimentsionatzeko, marraztu zuhaitzen diametroak eskala erabilita, borobilez irudikatuta. Zuhaitzen hazkuntzarako faktore garrantzitsuenak oina, espeziea, barietatea eta ingurumenarekiko adaptazioa dira. Galdetu ondo eta informatu erositako zuhaitzak zenbat hazten diren (zabaleran zein altueran), gerora zuhaitzak egurretara bidali ez ditzagun.
2. Belarraren kontrola ez planifikatzea
Euskal Herriko kliman ikaragarri hazten da belarra, bereziki, udaberri eta udazkenean. Horiek kontrolatzeko plan bat izan behar dugu buruan beti. Komeni da, baita ere, zuhaitzen ipurdia material organikoz (lastoa, artilea, kartoia, egur ezpalak...) estalita mantentzea.
Belarra kontrolatzeko hiru modu daude (glifosatorik gabe, noski): moztea, animaliak bazkatzea edo lurgaina guztiz estaltzea. Belarra moztera bazoaz, kontuan izan sega-makina atera beharko duzula paseatzera eta horrek lana eskatzen duela, beraz, kontrolatu basoaren tamaina.
Animaliak bazkatzen izan behar badituzu, kontuan izan zuhaitzak babestu egin behar direla. Horretarako, sare elektrikoak erabili (zuhaitzak ilaratan badaude) edo zuhaitz bakanak babestu, bereziki txikiak direnean. Ardiak dira baso jangarrietarako animalia bideragarrienak.
Azkenik, lur guztia estaltzea baso txikietan bakarrik da bideragarria. Horretarako, erabili egur ezpalak, artilea, graba edo beste edozein material organiko.
3. Handiegi hastea
Batzuetan arazoa lana hastea izaten da, beldurrak helduta edo. Hasten garenean, ordea, zaila egiten da txikitik hasi eta gutxinaka-gutxinaka sistema zabaltzea. Handiegi hasten zarenean bigarren urterako belar eta lan ezberdinek gaina hartzen dizute eta, ondorioz, desanimatzen zara. Hartu lasai, txikitik hasi!
Planifikatuta izan behar da helmuga, zer bilakatzea nahi dugun baso jangarria. Errazena ilaratan landatzen hastea da.
4. Bakarrik egiten saiatzea
Baso jangarriak gozatzeko dira, ingurukoekin elkarbizitzeko. Partekatu ideia eta ahalegindu proiektua norbaitekin batera aurrera ateratzen, gozagarriagoa da beti. Hori bai, bakardadeak ez zaitzala kikildu, gogoa baduzu, bakarrik ekitea posible da.
5. Zuhaitzak ez ezagutzea
Fruta arbolek sekretu asko dituzte: kimaketak, polinizazioak, tamainak, barietateak, ingurumenera egokitzeak... eta ezinezkoa da horiek guztiak ondo ezagutzea. Praktika, irakurketa eta adituekin elkarbanatzeek ekarriko dizkizute ezagutzak. Ez etsi, goiari eutsi.
Prozesu bat da basoak proposatzen dizuna, esperientziari ekitea, porrotak bizitzea eta ondorioz, ikasketak berritzea. Halaxe da basoa, halaxe bizitza.
Garbiñe Larreak Kosmetikoak sendabelarrekin liburua argitaratu berri du ARGIArekin. "Egin ezazu zuk zeuk" filosofia kosmetikoen mundura ekarrita, egunerokoan behar diren produktuak egiteko liburu teoriko-praktikoa da. Eskuragarri dago azoka.argia.eus webgunean.
Gero eta gehiago ikusten dira orkideak gure etxe barruetan. Bulego, denda, ile apaindegi, non ez daude landare edergarri horiek?
Badoaz basoak kolorez aldatzen, haizea hozten eta egunak mozten. Badator negua, eta lur lehorrean ageri da; baita itsasoan ere. Animalia migratzaileak hasi dira hegoalderanzko bidean, eta zerutik kurriloak hegan pasatzen diren bitartean, itsasotik zerea doa, ur epelagotara... [+]
Garbiñe Larreak Kosmetikoak sendabelarrekin liburua aurkeztu du azaroaren 7an Donostian. Azala, ilea eta gorputzeko hainbat atal garbitzeko eta zaintzeko behar ditugun produktuak guk geuk egiteko argibide eta informazio osoa ematen du liburuak. Auzi hau ez da azalekoa,... [+]
Naturopatiaren eta iridiologiaren mundutik iritsi zen Eztizen Agirresarobe Pineda ezkiotarra kosmetika naturalaren mundura: “Hirugarren urtea dut naturopatia eta iridiologia ikasketetan, baina lehenagotik ere egiten nituen ukenduak, kakaoak, eta antzekoak”, azaldu... [+]
Mendirik altuenetako okoilu gordeetan. Ziztu biziz haize hotzak zazpi hilabetez neguztatzen duen zokoan. Udan igotzen dituzten azienda saldoek motzean eusten dioten belaze bazterretako zuhaixken altzoan. Bertan ezin biziraunari eutsi eta basoak ere txil egin eta urrun-urrunera... [+]
Sardina bat... bi sardina... topatu ziren...
Atlantikoan, Mediterraneoan, Indikoan, Pazifikoan… Gauez bada, 25-55 metroko sakoneran; egunez sakonago, 100 metrorainokoan, harrapariengandik babesteko.
Udazken betean gaudela arnas bideei erreparatu beharra daukagu, garai honetan ia gehienok izango baitugu katarroren bat. Hori bakarrik denean gustura, arnasbideetako gaitz larriagoak zeharo gaiztotuta dabilzkigulako azkenaldian. Gure artean aurre zaintza egitea ohitura zabaldua... [+]
Urriaren 26an Amillubi kolektibizatutako lurretan auzolana eta Haziak liburuaren aurkezpena egin dituzte. Zestoako Portale Kultur Elkarteak eta Amillubi proiektuak elkarrekin antolatu dute ekitaldia.
Euskal Herrira 2018an iritsi zen. Bertakotu eta euskaldundu den migratu bat gehiago. Ongi etorri. Gutxi batzuk hasieran, izurritea 2023rako.
Umetatik baserrian bizi izan dira Gillen eta Bittor Abrego Arlegi anaiak, Lizarraldean, Iguzkitza herrian. Familia abeltzaina izan da haiena baina baserria eta lursailak haien esku gelditu zirenean, proiektuari buelta bat ematea erabaki zuten bi anaiek: “Lur zatia eta... [+]
Ürx’aphal bat badügü
herrian trixterik,
Nigarrez ari düzü
kaloian barnetik,
Bere lagün maitiaz
beit’izan ützirik:
Kuntsola ezazie,
ziek adixkidik.
Zer da zuretzat sukaldea? Niretzat, suaren tokia, sua dagoen aldea. Etxearen bihotza da, lapikokoa mimoz eta maitasunez prestatzeko lekua. Gero, mahai inguruan jateko, dastatzeko, partekatzeko eta disfrutatzeko tokia. Sasoikoa jateko sukaldera sartuko gara.
Mugek itotzen gaituzte. Ondo esanda, mugek itotzen naute; izan ere, izango da baten bat zeina mugen estuasunean bertan gozo ederki sentituko den. Ni itotzen naute baina, harrigarria, mugak desegin daitezke. Lursail baten mugak, auzo baten mugak, udal baten mugak, eskualde baten... [+]