Duela bi hilabete, Barakaldoko Udaltzaingoak tunel batean lo egiten zuten hiru gazteren aurka tiro egin zuen. Denborak gure susmoak berretsi ditu: bertsio ofizialak arin kokatu du biktima egoeraren errudun bakar bezala.

Ondorio gisa bi herritar ospitaleratu dituen jardun poliziala egin eta jarraian, eraikita dago bertsio poliziala (alde bakarrekoa), momentuko arduradun politikoen babesarekin: Poliziaren jarduna txalotu eta beste aldean dagoenaren erruduntasuna azpimarratu dute.

Berdin dio zer gertatu den. Hau da argudioa: "Nik baliabide faltak ahalbidetu didan bezain ongi egin ditut gauzak, eta beste aldeak onespen sozialak ahalbidetu dion bezain gaizki egin du". Beti berdin, nahikoa da!

Kasu honetan, Poliziaren sindikatu nagusiak denbora gutxi behar izan du bere kideen bertsioa babesteko (ez du beste bertsioaren berri jakiteko ahalegin txikiena ere egin, ezta sortutako kalteen inguruko ardurarik erakutsi ere). "Bitarteko faltaren" aitzaki tradizionalaz gain, "formakuntza faltaren" aitzakia gehitu diote oraingo honetan. Ados, hausnartu dezagun horren inguruan.

Baliabide faltaz hitz egiten dute, baina gertaeren momentuan bertan zeuden hauek: bost agente (tunelean hiru pertsona zeuden) bakoitza bere irratiekin, hau da, beste edozein agente eta polizia aparaturekin berehala konektatzeko ahalmenarekin. Armamentuari begira, bakoitzak eskuburdinak, borrak, pistola eta gas motaren bat zuen gainean; segurtasun-txalekoak, eskularruak eta botak barne. Hor ez dago baliabide arazorik, taserrak edo bazokak izatearekin amestu dezaketen arren.

Formakuntza faltaz ere hitz egiten dute. Nolanahi ere, hori haien erantzukizuna da. Lan bat egiteko ezagutzak izatea langile bakoitzaren eta lan egiten duen enpresaren edo entitatearen erantzukizuna da. Formakuntza falta horrek berezko utzikeriari erantzuten dio, eta arduragabekeria hutsa da.

Baina, bi faktore horiez gain, beste bat ere gehitu behar dugu: gaitasun falta. Argi dago egoera horri heldu diotenek ez dutela gaitasunik egoera behar bezala kudeatzeko. Seguru sentitu ez izanaren aitzakiak ez du balio zure ekintzen emaitza herritar baten aurkako tiroketa bat bada, beste pertsona batzuen bizitza jokoan jarrita. Are gutxiago, indarkeriaren "erabilera legitimoaren" zaindari gisa aurkezten zaigun norbanakoaz ari garenean.

Komunikabideak ere ez dira motz geratu. Hasiera batean eman duten bertsio bakarra parte polizialak emandakoa da. Ez dute kontrastatu. "Zerbait egingo zuenaren" zalantza etengabe uzten dute agerian, eta tiroketaren biktima ustezko delitu baten eta bere zoriaren errudun bihurtu dira. Arrazismoaren aurkako egun internazionalean, gizon aberats batzuek jasaten duten arrazakeriari buruz hitz egiten duten bitartean, Barakaldon jasotako gertaerak informazioa kontrastatu gabe argitaratu dituzte, eta pertsona pobreenekiko egiturazko arrazakeriaren kutsu nabarmena duen iritzia sustatu dute.

Gertaera honen erroan dagoen arazoak migrazioaren ikuspegi eurozentrista eta klasistarekin du zerikusia. Ikuspegi zuritik begiratuta, ez dugu egoera ulertzen, ez garelako errealitate horren aktore protagonistak. Ez dakigu ezer migrazioaz eta pobreziaz, migratzaile pobreak ez garelako; arrazakeriaz ez dakigun bezala, ez dugulako pairatzen. Bitartean, pertsona arrazializatuok, migratuok eta ijitook, gure bizitzen aurka egiten duten praktika arrazista horien ondorioak jasaten ditugu. Administrazioentzat migrazioaren auzia ez da migratu behar izan duen jendeak dituen arazoetan oinarritzen, migratzen duen eremuetan jende horrek sortzen dituen arazoetan baizik. Hori argi eta garbi ikusten ari da gure tokiko administrazioen egungo jardueretan. Fokua "sortzen duten ondoezean" jartzen badugu, jardunak jazarpenezkoak izango dira. Fokua pertsona migratu eta arrazializatuek jasan ditugun zailtasunetan, hona etortzeko beharra sortu duten baldintzetan eta behin hemen egonda gure bizitzak prekarizatzen dituzten baldintzetan jarriko balitz, jardunak elkartasunezkoa, arretazkoa eta laguntzazkoa izango lirateke.

Gaur egungo ikuspegiak "hemendik alde egiteko gonbidapena" dakar. Ez dugu haien egoera konpondu nahi, guri ez eragitea nahi dugu. Hori horrela, era paraleloan bi ildo ezartzen ditugu: alde batetik, laguntza eta baliabideak murriztea, laguntza pertsonalizatuak jazartzea, aurrekontuak ez eguneratzea, egoera berrietara ez egokitzea... Beste alde batetik, polizia aparatuei ematen zaien ustezko prestakuntza espezifikoarekin “konpentsatzen” da, baita aparatu horien jazarpenezko eta indarkeriazko erantzunak baimentzearekin eta babestearekin ere, zein horien berehalako justifikazioarekin.

Gizarte zerbitzu zein laguntzarako zerbitzuei dagokienez (gehienak pertsona zuriz osatuak), zerbitzu horietara iristea eta horietan aurrera egitea mugatzen eta zailtzen dugu: ez ditugu behar diren baliabide teknikoak eta giza baliabideak jartzen, lehentasunezko, premiazko eta hasierako esku-hartzeak luzatzen ditugu (hirurak), fase guztietan traba administratiboak jartzen ditugu… Eskaera gero eta handiagoa dela salatzen dugu, eskaintza zabaltzeko borrokatu beharrean. Kontrol zerbitzuei dagokienez, presioa areagotu egiten da, pertsonak biziraupen hutserako erabiltzen dituzten lekuetatik botatzeko helburuari jarraituta.

Horrela, ziurtzat, normaltzat eta ontzat jotzen dugu pertsona batek kalean lo egin eta bizi behar duenean konponbidea ez dadila izan bere oinarrizko eta giza beharrizanari jaramon egitea, ezta aterpea eta janaria eskuratzeko baliabideak eskaintzea ere. Kontrara, udalerritik botatzea, "hemen pobrerik ez" klasikoaren bertsio berritu bat besterik ez.

Esku hartze dinamika hori baliozkotzat jotzen dugunean, metodoak gero eta intrusibogoak eta bortitzagoak izatea baliozkotzen ari gara.

Horren guztiaren aurrean, esku-hartze sozialean lan egiten dugun gizarte zerbitzu eta erakundeek bat egiten dugu indarkeria espiral horretan, eta eskura ditugun baliabide urriekin (ez)arreta ematen diegu guregana heltzen diren pertsonei. Kasurik onenean, "ez da bidezkoa, baina ez dago besterik" esanez kexatzen gara. Kasurik txarrenean, merezi duena daukala sinistera heltzen gara, "gauzak ondo egin ez dituelako".

Gure lan profesionala ez ezik, gure jardunak duen zentzua ere zalantzan jarri behar dugu. Zerbitzuen kudeatzaile hutsak bihurtu gara, eta uko egin diogu berdintasunean oinarritutako gizarte eredu bidezko eta arduratsuak eraikitzeari.

Zalantzan jarri ezin daitekeen eta horren guztiaren adierazle den argazki labur bat: imajina genezakeen gertakari larrienetako baten aurrean, zaurgarritasun egoeran erortzeko arrisku gehien duen kolektibo baten parte den pertsona baten aurka egindakoa, eta tokiko administrazioak egindakoa izanik, erakunde profesionalizatuek ez dute ahotsa altxatu, eta are larriagoa dena, ez dira biktimaren egoera zein den eta gertatutakoa nola eman den jakiteaz arduratu. Kasurik onenean, gaia alde batera utzi dute, kasurik okerrenean, pertsona ahulenak beren babeslekutik botatzea erabaki dutenen argudioa bere egin dute (ezer egiaztatu gabe).

Horri guztiari buruz egin dezakegun hausnarketa oso zabala eta sakona da, eta horren guztiaren atzean dagoen kritikak gure jarduera eta gure helburua zinez zalantzan jartzera eramango gintuzke.

Bi hilabete igaro dira Barakaldoko Udaltzaingoak hiru gazteri tiro egin zienetik, gazteetako bi zauritu, eta horietako bat egoera oso larrian utzi zuenetik. Tunel hartan emandako egoeraz mintzatuko bagara, hauxe da gertaera nabarmen eta eztabaidaezin bakarra. Hala ere, agente guztiek (politikoek, polizialek eta mediatikoek) ospitaleratutako gazteari bota diote errua. Oraingoz, ez dago hori egiazta dezakeen ageriko frogarik. Orain, gaztea tirokatu zuen udaltzainak akusazio partikular gisa aurkeztu du bere burua.

Momentuz, hauxe da mahai gainean daukaguna: Udaltzaingoaren hiru tiro, bi gazte zaurituta, haietako bat bizitzaren eta heriotzaren artean borrokan. Tiroak egin zituztenen adierazpenak baino zerbait gehiago kontuan hartuta ikertu beharko liratekeen gertaera objektibo batzuk.

Bi bertsio. Poliziaren, agente politikoen eta komunikabideen bertsioa, alde batetik, inolako frogarik gabe zauritutako gazteari errua leporatzen diona; eta gazte migratu baten bertsioa, bestetik, inork entzun nahi izan ez duen eta bere oinarrizko eskubideak urratuak izan diren gaztearena.

Eta, zalantzan jarri behar dugun afera bat... errudun bakar bat?

Fátima Letradu, Bizkaiko SOS Arrazakeriako kidea.

Kaiene Inzunza, Bizkaiko gizarte hezitzailea.