Plentziako herri-lurren berreskurapena, eukaliptotik hariztira
Isuskitzako Herri Lurrak liburua altxor natural baten berreskurapenaren azken urratsa da; 2016an hasi zen ibilbidearen bilduma, hain zuzen ere. Bertan, Plentziako Herri Lurrak Elkarteak orain arte egindako lana azaltzeaz gain, Isuskitzako herri-lurren historia, bilakaera, ingurumena eta balioa azaltzen du, bederatzi adituren eskutik.
Isuskitzako herri-lurren biziberritzea elkarlan eta parte hartze istorio bat da; Plentziako zenbait herritarrek, Udalagaz batera, ingurumena eta udal-jabetzako lursail publikoak berreskuratzeko egindako ekimena, hain zuzen ere. Isuskitzako Herri Lurrak. Iragana eta etorkizuna liburuan orain arte egindako landa-lana eta ikerketak batu dituzte, arlo ezberdinetako bederatzi egileren ekarpenakaz. Bertan, biologia, historia edo ekologia bezalako alorretako ikerketen emaitzak aurki daitezke, Isuskitzako proiektuaren nondik norakoak zehaztasun osoz azalduz.
Liburuaren lehen atalean, Plentziako Herri Lurrak Elkartea aurkeztu eta orain arte Isuskitzan egindako lana azaltzen dute. Horren arabera, 2016an hasi zen guztia, herritar talde batek eta Plentziako Udalak tamaina eta mota ezberdinetako 22 herri-lur inbentariatu zituztenean. Ondoren, udal-jabetzeko lursail horientzako erabilera posibleak ikertzen hasi ziren, urteetan eukaliptoaren eta pinuaren baso-ustiapenerako erabili baitziren. Eremu horientzako beste erabilera ekologiko eta sozialago bat emateko asmoagaz, Isuskitzan eman zituzten lehen urratsak, urbanizazio ondoko udal-jabetzako 15 hektareatan haritzak landatuz.
Diotenez, artxibo historikoan XVIII. mendeko ordenantzetan oinarritutako hariztia birlandatzeko asmoa dute; iraganean, bertatik ateratzen zen Plentziako ontzioletarako erabiltzen zen haritz-egurra, beteak beste. Baso horrek onura handiak ekarriko lizkioke Plentziari eta ingurumenari: suteen arriskua nabarmen gutxitu, lurzoruaren aberastasuna hobetu, karbono-hustutegiak ugaritu, itsasoa elikagaiz hornitu eta euri-erauntsien eragin kaltegarrian murriztu, beteak beste.
Basoa haritzez birlandatzeko, Plentziako eskolako eta institutuko ikasleengana jo zuten, herriko belaunaldi gazteak ere proiektuan murgiltzeko. Hala, gazteek aritzen haziak landatzeaz arduratu ziren, gero Isuskitzako mintegietan jartzeko. Horretaz gain, urte hauetan zenbait auzolan eta ekintza antolatu dituzte, Isuskitzako baso autoktonoa berreskuratzeko proiektuaren berri emateko eta herritarrak inplikatzeko helburuagaz.
Isuskitzamendiko baso jangarria
Liburuan azaltzen den beste landa-proiektua Isuskitzamendiko baso jangarri-esperimentalarena da. Aurten egindako esku-hartzean, tontorraren ingurua sastrakaz garbitu, eta Marta Zelaia paisajistaren irizpideak jarraituz, Hazien Sareak emandako hainbat fruta-arbola autoktono landatu dituzte. Hala, Isuskitzamendin espezie ezberdinek osatutako zirkuluak egin dituzte, nekazaritza-sistema orekatu bat sortzeko, ingurumenarentzako eta gizartearentzako errentagarria izango dena.
Horretaz gain, liburuan, Isuskitzako baserri batean jaiotako Josune Rotaetxe Arrizabalaga historialari eta geografoak lur horien azken mendeko historia kontatzen du, nola XIX. mendearen berrogeita hamarreko hamarkadan, Olagibel enpresariak lurrak erosi eta Gipuzkoako kolonoakaz birpopulatu zuen, nekazaritza eta abeltzaintza ustiapen emankorra sortuz. Gero lur horiek saldu eta gaur egungo urbanizazioa eraili zuten.
Horietaz gain, Isuskitzako herri lurrak liburuan beste hainbat pertsonek parte hartu dute: Mikel A. Lopez geologoak Abiña Meandroaren berreskuratze geobotanikoaren proiektua azaltzen du, Butroi ibaiaren goi-estuarioan; Patxi Galék baso historiko didaktikoaren egitasmoa azaltzen du, mendizaletasunaren ikuspegitik; Iñigo Zarandona biologoak Isuskitzako herri lurren bioaniztasuna eta haren garrantzia deskribatzen du, eukalipto basoen eta hariztien arteko aldea deskribatuz; David Crestelo irakasleak Isuskitzako udal-partzelen jatorria eta pribatizazioaren nondik norakoak zehatz-mehatz azaltzen ditu; Jesus Serrano Plentziako Herri Lurrak Elkarteko kideak Plentziako Udalaren jabetzako herri-lurren berri ematen du, horien erabilerari buruzko hausnarketa bat mahaigaineratuz, orain arte, pinua eta eukaliptoa ustiatzeko erabili baitira; Mikel Serrano itsas-zientzialariak eukaliptoen landaketek Butroi ibaiaren itsasadarrean duten eragina du aztergai, basoa eta eta arrantza eskutik doazela ondorioztatuz; bukatzeko, Neiker nekazaritza-ikerketa eta garapenerako euskal erakundeak, Isuskitzako lurzoru mineraletako karbono organikoaren stockak monitorizatu ditu, eta liburuan ikerketa horien ondorioak adierazten dira.
Palestinarren genozidiorako Israelek erabiltzen duen arma nagusietako bat gosea da. Alde batetik, Gazara elikagaiak sartzeko debekuarekin, eta, bestetik, Palestinako elikadura-burujabetza ezabatuta.
Laster urte guztian izango ditugu malko ilar goxoak (Pisum sativum). Oraindik, ordea, negua eta udaberria dira, ia erabat ilar freskoak jateko sasoia; udaberrian jango ditugun azken ilarrak ereiteko garaia orain hasten da. Eta oraintxe jango ditugu urria aldera erein zirenak.
Gero eta nekazaritzako test gune gehiago ditugu inguruan, hau da, nork bere proiektua martxan jarri aurretik nekazaritzan eta abeltzaintzan trebatzeko guneak. Nafarroako Zunbeltz espazioa eta Gipuzkoako eta Ipar Euskal Herriko Trebatu dira horietako zenbait adibide, gurean... [+]
Ugaztun hitza entzutean, askotan burura etortzen zaizkigun lehen ordezkariak tamaina handienekoak izan ohi dira: hartza, otsoa, oreina… Batzuetan etxekotutako katua edo txakurra dira agertzen lehenak, edo urruneko lehoiak eta elefanteak. Ikusgarritasunak lehia irabazi ohi... [+]
Balio digu ilunabarrarekin azken erretratu hori ateratzeko. Edo istant batean ordaintzeko barrako zerbitzariari eskatu berri diogun marianitoa. Eta ze arraio, Levi’sak imitatu nahi dituzten praken atzealdeko poltsikoan ezin hobeto datoz. Horretarako ere balio du... [+]
Centre Tricontinental erakundeak kongoarren erresistentzia historikoa deskribatu du The Congolese Fight for Their Own Wealth (Kongoko herriak bere aberastasunaren alde borrokan dihardu) dosierrean (2024ko uztaila, 77. zk). Kolonialismo garaian, Belgikako Force Publique-k... [+]
Ikerketa baten arabera, Frantziako Estatuan 6,3 milioi tona CO2 isuriko dituzte herritarrek Gabonetan, eta opariak dira horren erantzule nagusiak: %57. Oparien artean, gehien kutsatzen dutenak aparatu elektronikoak eta bitxiak dira, metal eta mineralen erauzketaren ondorioz, eta... [+]
Garraio publikoaren prezioa handitzea eta deskontuak kentzea “onartezina” dela kritikatu dute dozenaka pertsonak, Jauzi Ekosozialak eta Euskal Herriko Eskubide Sozialen Kartak deituta. Langile klasearentzako “zama gehigarri bat” izango litzatekeela eta... [+]
Sare sozialik opakoena da TikTok: ez du bere isurketei buruzko daturik argitaratzen. Gainontzeko sare sozialek baino gehiago kutsatzen du. 2030erako "karbono neutral" bilakatzeko konpromisoa hartu duela esana du.
"Pictura est laicorum literatura", utzi zuen Umberto Ecok idatzita, Il nome della rosa eleberrian. Irudien bidez mintzatzen da herria, hitzez baino maizago. Artearen funtzio narratiboa nabarmena da Erdi Aroko irudietan, egungo begiekin zail gerta daitekeen arren haiek... [+]
Frantziako Gobernuak Espainiakoari baieztatu dionez, Abiadura Handiko Trena ez da Hego Euskal Herrira iritsiko (Irungo loturara) gutxienez 2042 urtera arte. Ez dago Parisen lehentasunen artean.
Urriaren 19an, Xiberoko Batzorde Sindikalak bozketa egin eta adostu zuen lurraldea "babesteko zaila den eremu gisa" (ZBD) izendatzeko eskaera abiatzea, otsoaren "arriskuari" aurre egitea helburu. Artaldeei eraso egin ez badie ere, artzainek otsoari tiro... [+]
Eusko Jaurlaritzaren esku geratu dira beste bi eskumen: Itsasertzaren Antolaketa eta Kudeaketa, eta Zinematografia eta Ikus-entzunezko Jarduera. Astelehenean bildu da Transferentzien Batzorde Mistoa, Madrilen, eta han adostu dute bi eskumen horiek EAEra eskualdatzea.