Piztu grabadora, argitu iragana
Gure langintzari ideologizatu eta subjektibo izatea leporatu izan zaionez, historialariok halako obsesio berezia dugu objektibotasuna eta zorroztasun zientifikoa mantendu nahi izatearekin. Ondorioz, iraganean, historialarien artean ere, ahozko-iturrien inguruko aurreiritzia zegoen. Giza-memoria ez da perfektua. Iragana gogoratzean akatsak, ahanzturak eta hutsuneak egon daitezke, nahita edo nahigabe. Horregatik ez zen egokia ikusten elkarrizketak egitea gertakari historikoen protagonistei eta lekukoei. Bestelako gizarte-zientzien aldean (soziologia, antropologia, psikologia, hizkuntzalaritza, zientzia politikoak…), ahozko iturriak berandu sartu ziren historiagintzan.
Gauzak 1960ko eta 1970eko hamarkadetan hasi ziren aldatzen. Historia sozialaren bidez, jende zapalduaren eta isildutako sektoreen testigantzak jasotzen hasi ziren, dokumentu idatzietan eta historia egiteko molde klasikoetan agertzen ez ziren subjektuen bozen bila. Hasiera-hasieratik ahozko iturriek konnotazio konprometitua eta militantea hartu zuten. Lehenik langile mugimendua etorri zen, eta haren atzetik mugimendu feminista eta XX. mendeko gerra eta diktaduren memoria historikoa. Ondorioz, historiaren demokratizazioa ekarri zuten ahozko iturriek. 1980ko hamarkadatik aurrera, ordea, itzuli kulturala gertatzearekin batera, historiaren bestelako gaiak lantzeko erabiltzen hasi ziren ahozko iturriak: egunerokotasuna, generoa, sinesmenak, pentsamendua eta ohiturak, esate baterako.
Ahozko iturriekin jardutea nire lanaren parte aberasgarrienetako bat da. Errepresioa, jazarpena, klandestinitatea edo indarkeria sufritu zutenen kasuan, aitorpena egiteko modu bat da
Hala ere, ez da ahaztu behar giza-memoria ez dela iraganaren biltegi hutsa. Erabat aldakorra da eta horrexegatik bestelako iturriek bezalaxe metodologia zorrotza behar dute: besteak beste, lehenik, identifikatu behar dira ahozko-testigantza baten atzean egon daitezkeen hutsuneak, distortsioak eta interesak; jarraian, testigantza horren egiazkotasuna epaitu behar da; eta azkenik, bestelako iturri batzuekin (ahozkoak ala idatziak) kontrastatu. Datu egiaztagarriak erauztea da helburua.
Esan bezala, ahozko iturriak bereziak dira. Bestelako iturri batzuetan ez bezala, ikerlariak iturriaren sorrera prozesuan parte aktibo hartzen du: berriemaileak bilatu eta aukeratu behar ditu eta galderak prestatu. Aukeratzen dituen berriemaileen edo egiten dituen galderen arabera, ikerketaren emaitza erabat ezberdina izan daiteke. Gainera, kontatzen dena ez ezik, nola kontatzen eta gogoratzen den ere aztertu daiteke.
Ahozko iturriekin jardutea plazer hutsa da; nire lanaren parte aberasgarrienetako bat. Batik bat, berriemaileei egindako lanaren fruitua itzultzen diegunean: ikerketen emaitzak argitaratzean, prentsan azaltzerakoan ala memoria-ekitaldiak egiterakoan. Ikusten dute haien testigantzak benetan balio zuela eta ekarpena egin zutela historian. Errepresioa, jazarpena, klandestinitatea edo indarkeria sufritu zutenen kasuan, aitorpena egiteko modu bat da.
79. urtean, Vesubio sumendiaren erupzioak errautsez eta arrokaz estali zituen Ponpeia eta Herkulano hiriak eta hango biztanleak. Aurkikuntza arkeologiko ugari egin dira hondakinetan; tartean, 2018an, gorpuzki batzuk aztertu zituzten berriro, eta ikusi zuten gizon baten garuna... [+]
Luxorren, Erregeen Haranetik gertu, hilobi garrantzitsu baten sarrera eta pasabide nagusia aurkitu zituzten 2022an. Orain, alabastrozko objektu batean Tutmosis II.aren kartutxoa topatu dute (irudian). Horrek esan nahi du hilobi hori XVIII. dinastiako faraoiarena... [+]
AEB, 1900eko azaroaren 6a. William McKinley (1843-1901) bigarrenez aukeratu zuten AEBetako presidente. Berriki, Donald Trump ere bigarrenez presidente aukeratu ondoren, McKinleyrekiko miresmen garbia agertu du.
Horregatik, AEBetako mendirik altuenari ofizialki berriro... [+]
Andeetako Altiplanoan, qocha deituriko aintzirak sortzen hasi dira inken antzinako teknikak erabilita, aldaketa klimatikoari eta sikateei aurre egiteko. Ura “erein eta uztatzea” esaten diote: ura lurrean infiltratzen da eta horrek bizia ekartzen dio inguruari. Peruko... [+]
1936ko Gerran milaka haurrek Euskal Herria utzi behar izan zuten faxisten bonbetatik ihes egiteko. Frantzia, Katalunia, Belgika, Erresuma Batua, Sobietar Batasuna eta Amerikako herrialdeetara joandako horien historia jasotzeko zeregin erraldoiari ekin dio Intxorta 1937... [+]
49 urte eta gero Espainiako Poliziak Gasteizko Maria Sortzez Garbiaren katedralean eraildako bost langileak oroitu dituzte beste behin astelehen arratsaldean. Milaka pertsona batu dira Zaramagatik abiatutako eta katedralean amaitutako manifestazioan. Manifestari guztiek ez dute... [+]
Martxoaren 30erako Iruña-Veleia martxan, SOS Iruña-Veleia eta Euskeraren jatorria elkarteek manifestaziora deitu dute, Aski da! Argitu, ez suntsitu lelopean. Azken bi urteetan "hondeatzaileak sistematikoki eremu arkeologiko oso aberatsak suntsitzeko modu... [+]
1976ko martxoaren 3an, Gasteizen, Poliziak ehunka tiro egin zituen asanbladan bildutako jendetzaren aurka, zabalduz eta erradikalizatuz zihoan greba mugimendua odoletan ito nahian. Bost langile hil zituzten, baina “egun hartan hildakoak gehiago ez izatea ia miraria... [+]
Martxoak 3ko sarraskiaren 49. urteurrena beteko da astelehenean. Grebetan eta asanblada irekietan oinarritutako hilabetetako borroka gero eta eraginkorragoa zenez, odoletan itotzea erabaki zuten garaiko botereek, Trantsizioaren hastapenetan. Martxoak 3 elkartea orduan... [+]
Memoria eta Bizikidetzako, Kanpo Ekintzako eta Euskarako Departamentuko Memoriaren Nafarroako Institutuak "Maistrak eta maisu errepresaliatuak Nafarroan (1936-1976)" hezkuntza-webgunea aurkeztu du.
Urruña, 1750eko martxoaren 1a. Herriko hainbat emakumek kaleak hartu zituzten Frantziako Gobernuak ezarritako tabakoaren gaineko zergaren aurka protesta egiteko. Gobernuak matxinada itzaltzeko armada bidaltzea erabaki zuen, zehazki, Arloneko destakamentu bat. Militarrek... [+]
Ezpatak, labanak, kaskoak, fusilak, pistolak, kanoiak, munizioak, lehergailuak, uniformeak, armadurak, ezkutuak, babesak, zaldunak, hegazkinak eta tankeak. Han eta hemen, bada jende klase bat historia militarrarekin liluratuta dagoena. Gehien-gehienak, historia-zaleak izaten... [+]
Martxoaren 3ko Memoriala hornitzeko erabiliko dira bildutako objektuak. Ekimena ahalik eta jende gehienarengana iristeko asmoz, jardunaldiak antolatuko ditu Martxoak 3 elkarteak Gasteizko auzoetan.