‘Piedad’-eko dendariaren begirada
Lehengo egunean ikusi nuen Iruñeko zabalguneko Piedad arropa denda ezaguna itxi behar dutela, eta poztu egin nintzen. Logikaren kontra, agian, eta modu irrazionalean, baina poztu nintzen han behin baino gehiagotan gaizki sentiarazi nautelako. Ama eta izebekin igandeetarako edo ezkontza baterako zerbait dotorearen bila sartu, eta segituan dendari lehor baten mespretxuzko begirada gugan iltzatuta sentitzen nuen, esanez bezala gu ez ginela halako komertzio dotore eta garestian sartzeko nor, gu ez ginela maila altuko eta Iruñeko betiko abizen ezaguneko familia horietako kide. Piedad-en errukirik ez.
Gu gaztelaniaz aritzen ginen, euskara gure familian joan den mendearen hasieran galdu zelako, baina sentipen hori bera antzematen dut Nafarroako euskaldun askorengan euskaraz aritzen direnean ere. Urteetan eta urteetan euskalduna izatea automatikoki lotua izan da herrikoa eta diru edota kultura gutxikoa izatearekin. Izugarri gaizki pasatu dute eta pasatzen dute. Ospitalera joatea besterik ez dago ikusteko nola adineko euskaldun askok apal-apal hitz egiten duten haien seme-alabekin inor ohartu ez dadin euskaraz ari direla.
Gazteagoak garenok ere erabat estigmatizatuta gaude, klase ekonomiko apalekoak eta pentsaera politiko ildo jakin batekoak garela sinetsi nahi dutelako batzuek, itsu-itsuan.
Euskaldun izatearen desprestigioa izugarri sakona da. Mendeetako lan gaiztoaren emaitza, ezbairik gabe. Horregatik, besteak beste, beharrezkoa da euskararen lege berri bat idaztea. Euskarari Nafarroa osoan ofizialtasuna emanez, euskaldunari bere hizkuntza erabiltzeko eskubidea aitortuko litzaioke publikoki eta berme guztiekin.
Zonifikazioa ezabatu behar da behingoz, hori baita asmazio erabat ortopedikoa. Jendea gelditu gabe ari da denbora guztian mugitzen mila arrazoi dela medio, eta logikoena da onartzea herritarrak berarekin daramatzala hizkuntza eta, berdin, hura erabiltzeko eskubidea, edonon izanda ere. Hori bezalako oinarrizko eskubideak ezin dira eskualde fisiko bakar batzuetara mugatu. Era berean, XXI. mendean gaudela ez dugu ahaztu behar. Internet bidez sasi guztien gainetik eta lanbro guztien azpitik mugitu ohi gara etengabe. Nola uztartu hori zorigaiztoko zonifikazio honekin? Tuteratik bidal dezaket kontsulta bat euskaraz on line Ogasun Departamentura? Eta halakoetan Ogasuneko langileek zer egiten dute? Telefonoz galdetzen dute ea non dagoen herritar hori jakiteko erantzuna gaztelaniaz edo euskaraz eman behar ote duten? Edo geobilatzaile baten bidez zehazten dute bere kokapen geografiko zehatza une horretan? Surrealista.
Bada garaia lege on eta zentzuzko bat egiteko eta euskarari behar duen tornuia emateko. Etxeparek esanen lukeen bezala. Eta inork ez gaitzala engaina: euskara ofizialdu arren, hemen erdaldunak ez dira baztertuak izanen, besteak beste, gu baino dezente gehiago direlako. Eta, gainera, erdaldun hutsa izatea ez da bizi osorako nahitaezko egoera. Euskara ikas daiteke, nik neuk eta jende askok egin dugun bezala.
Errespetua eta berdintasuna besterik ez dugu nahi. Piedad-eko dendariarena bezalako begirada gehiagorik ez.
Artikulu hau Berria-k argitaratu du eta CC by-sa lizentzia baliatuta ekarri dugu ARGIAra
Bidali zure iritzi artikuluak iritzia@argia.eus helbide elektronikora
ARGIAk ez du zertan bat etorri artikuluen edukiarekin. Idatzien gehienezko luzera 4.500 karakterekoa da (espazioak barne). Idazkera aldetik gutxieneko zuzentasun bat beharrezkoa da: batetik, ARGIAk ezin du hartu zuzenketa sakona egiteko lanik; bestetik, egitekotan edukia nahi gabe aldatzeko arriskua dago. ARGIAk azaleko zuzenketak edo moldaketak egingo dizkie artikuluei, behar izanez gero.
Ez galdetu zergatik, baina sarritan pentsatu izan dut kalte egiten diguna onartzeko erraztasun handia dugula. Erraztasuna, edo agian, beharra. Azken batean, dikotomia nabarmena planteatzen duen auzia da beharrarena: bere kausaren aurka egin dezakezu, ala hezur eta guzti irentsi... [+]
Herritarren segurtasunik ezaren kezka gero eta handiagoa da gure auzo eta hirietako elkarrizketetan, batez ere kalean bizirik dirauten Magrebeko gazteek eragindako lapurreten eta gatazken inguruan. Badirudi egoera horiek areagotu egin direla azken hilabeteetan, eta alarma eta... [+]
“18 urte pasatu dira indusketan 400 bat grafito agertu zirenetik, 16 urte froga zientifikorik gabe Lurmen indusketa eremutik kaleratu zutenetik eta 4 urte gaia argitu barik epaiketa egin zenetik eta berdintsu jarraitzen dugula esan genezake: gaia argitu nahi genuenok... [+]
Bizi garen mundu frenetiko zein zorabiagarri honetan, pixkanaka gertatzen diren gizarte-aldaketak batzuetan antzemanezinak, garrantzirik gabekoak edo hutsalak direla iruditzen zaigu. Hala ere, ez da horrela, eta jakitun izan behar dugu tentuz jokatzeko. Horren adibide, azken... [+]
Iraileko igandeetan ohitura da gure inguruetan Erniora igotzea, Zelatunen dantzan aritzea eta txorizo muturra, edo, jatea. Eguraldi txarrenaz ere ez da jenderik falta izaten. Aurten lagunak goizago abiatu eta ni berandututa, bakarrik nindoan estratan gora, beherantz zetozen... [+]
Sandra Cisnerosek idatzitako The House on Mango Street mugaldeko liburuan pertsonaia baten txakurrak bi izen ditu: bat, espainolez; bat, ingelesez. Beharbada kontu harrigarria gerta liteke lehen begiratuan, baita liburu baterako ere, baina lasaiago pentsatuz gero ohartuko gara... [+]
Goiburu hori soilik irakurri eta ezinezkoa nor den edo nor zen asmatzea, baina bazen nor!
Ángel González Olvera, Mexikon ezagutu genuen duela 11 urte bertsolariok hango inprobisatzaileekin jardunaldi batzuetara gonbidatu gintuztenean. Mendi gain batean bizi zen,... [+]
Tomas Mororen Utopia liburuko utopiarrek leitzea maite omen zuten. Hizkien bueltako hezkuntza onaren ondorioz, haurtzaroan hasi eta helduaroan ere aritzen ei ziren, inork manatu beharrik gabe, leitzen eta ikasten eta gehiago leitzen. Pentsa, aisialdia horretara emanak bizi zuten... [+]
Erdi Aroan Jaungoikoa jaun eta jabe zen bezala, garai modernotan merkatuaren eta bere lege zurrunen menpe bizi gara. Goi mailako soldata erraldoiak merkatuak zehazten omen ditu; izan ere, Iberdrola edo BBVAko CEO-en sariak beraien arloko merkatuek finkatzen omen dituzte, nahiz... [+]
La linterna de diógenes podkastean Miguel Benasayag-egeri egindako elkarrizketan pentsatzen jarraitzeko ideia anitz aurkitu ditut. Tartean, gizakiok teknologiarekin ditugun harremanen inguruan egiten dituen hausnarketak.
Elkarrizketan, alderatzen da gizakion historian... [+]
Ikasle beraren datu berberak hirugarren aldiz jasotzen nituela, esaldi hain erabili horiek baino ez zitzaizkidan etortzen gogora, adimena ere ezerezak apalduta: “Ez gara ezer”, “bizitzak ez dauka zentzurik”, “jainkoak, esaten duten bezain txintxoa... [+]
Erantzukizuna Israelgo Estatu Sionistarena da, bera baita, biztanleriaren zati handi baten, soldadu, kolono eta abarren laguntzarekin, garbiketa etnikoa eta genozidioa egiten ari dena inguruko herrialde eta herrien aurka.
Mendebaldeko estatuek ere laguntzen diete, armak... [+]
Hori esan zidan ikasle ohiak, asko kostata jarri zuen salaketa hilabeteak pasata ez aurrera ez atzera zegoela epaitegian eta, psikologoak aholkatuta, bortxaketa salaketa kendu egin zuela. Eta ni isilik, ezin asmatu zer esan oraindik ere antsietate zantzuak zituen gazteari... [+]
Ez da akaso harrotasun seinale nire aurrean dauden pertsonak pertsona izango ez balira bezala begiratzea? Bai, noski baietz. Baina nola espero dugu bestela besteak ulertzea? Ulertu, behatu, begiratu. Besteak ulertu nahi izateak, ez du jarrera harro hau eskatzen? Ni pertsona... [+]