Piarres Xarriton eta Jean-Michel Guilcher: agur jaunak!
Euskal Herriak berrikitan galdu ditu bi maisu. Biek kurritu, miatu eta maitatu dute gure herria, bakotxak bere gisara. Biak unibertsalistak eta tokian-tokikoak ziren. Piarres Charritton eta Jean-Michel Guilcher.
Piarres Charritton, euskaltzale amorratua zen eta, oroz gainetik, hazpandarra. Maiz solastatu eta entzun dutenak orroit dira edozoin gai aipaturik ere, izan zedin Elizaren doktrina soziala, eskualtzalegoaren ixtorioa edo gramatika arazo bat, memento batean Hazparneko etxe haundi eta ttipien genealogiari buruzko xehetasunak aterako zirela. Hazpandar unibertsalista.
Jean-Michel Guilcher aldiz, bretoindarra zen, 1914an sortua, eta bere erroek zuten dudarik gabe dantzaren etnologia eta historiara bideratu. Bretaña-Apaleko dantzer buruz egin zuen bere lehen ikerketa nagusia, geroxago Euskal Herriari eta Biarnoari lotu aintzin.
Bakotxak bere betaurrekin behatzen zuen gure herria. Charritton-ek hizkuntza eta euskal literatura, Elizaren ixtorioa (beha Eliza eta herri eskubideri buruz egin zuen tesia), euskaltzalegoaren historioa (ikusi Broussain hazpandar – alabainan – auzapez euskaltzaleari buruz egin zuen bigarren tesi ederra). Guilcher aldiz dantzaren bidez zen sartu gure herri eta etxetan. Lehendabizik 1960 urteetan Luhuso-Makea inguruan, eta frango fite Ipar Euskal Herri osoan, Biarnoan eta Baztanen. Alabainan, Xiberuan zuen denbora gehienik pasatu, zango arinen piko bihurrien barrandan. Eta bere burua onhartarazi zuen dantzari “sabanten” artean, etzelarik aintzinetik irabazia.
Biek ezagutu zituzten ere enegu zonbeit beren ideien plazaratzeko tenorean. Charritton-ek Erromako Elizarekin izan zuen auzi luze bat, bainan bertze Eliza batzuekin ere. Orroitzen niz nola Hendaian, Aberri egun batez, 1990an naski, mugan iragan kalapitatik landa Charritton mintzatu zela, eta nola xixtukatu zuten batzuk, eta xixtulariak etzirela ustezko etsaiak. Guilcher-ek, ikerlari bezala, erakutsi zuen “tradizionalak” deituak ziren dantzak nahasketa historikoak zirela, dantza berean aurkitzen zirela Bretañako doinu zahar bat, bainan baita ere Parisen XVIII. mendean modan zen kantu bat, edo Inglaterratik jin kontrapas bat, eta abar. Eta eraginen nahasketaren azpimarratzea batzuk etzioten barkatu, sustut Bretañan. Azken urte hotan ahatik omenaldi bakar batzu bihurtu ziozkaten. Guilcherek mitoetan etzuen sinesten, baizik eta frogetan. Lekukotasun bakar bat etzitzakon aski hipotesi baten mamitzeko.
Biek, azkenik, gizarte zientzien bertze garai bat irudikatzen zuten. Ikerketa luze eta sakonen garaia, berehala “baliagarriak” eta “errentableak” etzirenak. Behar den denbora hartuz. Bretañan, Guilcher-i gertatzen zitzakon egun pasa laborariekin lanean aritzea kanpo horietan, gero afari denboran dantza solasetan menturatu aintzin. Bertze mundu bat. Bata bai bertzeak beren lanak unibertsitatearen bazter-bidetan ereman zituzten, ahal haundirik gabe, bainan beren balore eta xedeak sekula ukatu gabe. Agur Jaunak.
Iurretan 1995ean andreek soka-dantza nola plazaratu zuten idatziz jasoa du Jon Irazabalek. Izan ere, 1837ko San Migel jaietan emakumeek osatutako aurreskua dantzatu zela ikusita, arrasto haiei jarraika, kopla doinuz lagundutako soka-dantza ikasi eta kaleratu zuten Iurretako... [+]
Dantzaren munduan gabiltzanok askotan errepikatzen dugun ideia da dantza efimeroa dela. Elhuyar hiztegiak espainoleko "efímero"-ren ordaintzat ematen ditu honakoak: efimero, suntsikor, galkor, iragankor, iraungikor, ilaun. Ez dut gogoan nori irakurri nion... [+]
Azken urteetan Lapurdiko kontserbatorioan euskararen eta diziplina tradizionalen presentzia handitu da eta euskal dantzako ibilbideari forma ematen ari dira; irailean hasi da lehen zikloa. “Herri Elkargoa sortu zen Iparraldean eta nahi zuten herri musika eta herri... [+]
Lesakako ezpata-dantzariak San Fermin egunerako ezpata-dantzako entseguetan dabiltza azken hilabetean. Hamabost atera ohi dira dantzara, eta besteak titularren batek hurrengo urteetarako lekua utzi zain daude.
Transmisioa eta dantza taldeetako erreleboa aztertu nahi izan dugu Dantzan Ikasi topaketetan, eta gazte belaunaldiek lan egiteko ereduak ezagutu nahi izan ditugu “Gazteen parte-hartzea euskal dantzan” mahai inguruan: Eder Niño Barakaldoko... [+]
Iruñeko alkate Joseba Asironek prentsaurrekoan iragarri duenez, Duguna dantza taldeak jaurtiko du 2024ko Sanferminetako txupinazoa. Duguna izan da Iruñeko herritarren boto gehien jaso duen hautagaitza. Hain zuzen dantza taldearen sorreraren 75. urteurrena ospatzen... [+]
Gerratik ihesi 1937ko ekainean Donibane Garazin Bilbo eta inguruetako 600 haur jaso zituzten. Hiriburuko Ziudadelan Eusko Jaurlaritzaren menpeko eskola kolonia bihurtu zuten, eta bi urtean 8-14 urteko 800 bat haur igaro ziren bertatik. Haurrekin 80 bat heldu ere iritsi ziren:... [+]
Aste hondar honetan euskal dantzen hiriburu bilakatu da Hendaia. Akelarre dantza talde hendaiarraren 50. urtemugaren testuinguruan, Lapurdi, Baxe Nafarroa eta Xiberoako hamasei dantza talde elkartu ditu bertan Iparraldeko Dantzarien Biltzarrak.
Iazko azaroko Sansaturnino eguneko ospakizunak gibelean utzita, Iruñeko Duguna dantza taldeak 75. urteurreneko ekitaldiekin aitzina eginen du martxo hondar eta apiril hastapenean. Ondorengo lerroetan taldeak berak azaltzen ditu ospakizunok.
Kaskarotak eta maskaradak kasik urtearekin batera hasi dira eta jarraian etorri dira beste zenbait inauteri festa. Goiztiarrenak urtarrilean ari dira ospatzen, baina aurten inauteri gehienak datoz oso goiz. Otsailaren 8an izango da Ostegun gizena eta 13an Inaute asteartea. Hadi!... [+]
Urtarrileko lehen asteburuarekin atera dira kaskarot goiztiarrenak. Beskoitzekoak izan dira lehenak eta otsail hasierara arte larunbatez eta igandez astero ibiliko dira herriko auzoetan etxez etxe dantzan eta festan. Goiztiarrenak eta irteera gehiena egiten dituztenak dira... [+]
Dantzaria, koreografoa, abesbatzako zuzendaria, idazlea… 102 urterekin zendu da Filipe Oihanburu (Argeles-Gazost-Miarritze, 1921-2023) Miarritzeko bere etxean. Hain zuzen Miarritzeko Urrezko Domina jasoa zuen euskal dantzan eta musikan egindako lan guztiagatik. Segundo de... [+]
