Peru hegoaldetik Limaraino iritsi dira manifestariak, beste konstituzio bat eskatzeko
Ostegun honetarako manifestazio handia espero da Liman Dina Boluarte kargutik kendu, parlamentua desegin eta Perurentzako beste konstituzio bat eskatzeko. Herritar asko autobusez eta kamioiez karabanetan antolatuta iritsi da hegoaldeko eskualdeetatik herrialdeko hiribururaino.
Urtarrilaz geroztik protestak areagotu egin dira Perun, Pedro Castillok presidente ohiak parlamentua desegin eta konstituzio hauteskundeak deitzen saiatu ondoren sorturiko krisi politiko eta sozialaren ondorioz. Hegoaldeko eskualdeetan izan dute orain arte indar gehien mobilizazioek, Puno, Apurimac, Arequipa edo Cuzco bezalako Andeetako lurralde indigenetan.
Baina ostegun honetarako mobilizazio handia espero da Liman, probintzietako herritarrak egunak daramatzate herrialde bazterretako errepide blokeatuak igaro eta hiriburura eramango dituzten karabanak antolatzen. Salatu dutenez, poliziak hainbat karabanari igarobidea eragotzi die. Hala ere, asko dira abiatu direnak eta herritarren agurra jaso dutenak, sare sozialetan zabaldutako irudietan ikus daitekeenez.
#CUSCO | Población cusqueña despide a las delegaciones que parten hacia la ciudad de Lima para continuar exigiendo la renuncia de @DinaErcilia, adelanto de elecciones para este año y Asamblea Constituyente. #vocesComunitarias
?? @chilo15w, corresponsal de Wayka en Cusco pic.twitter.com/e9lK7LaCCb
— ?? Wayka? (@WaykaPeru) January 17, 2023
"Limaren hartzea" edo "Lau Suyuen Marcha" ere deitua –suyu-ak inken inperioko puntu kardinalak ziren– mobilizazioa komunitate indigenek eta herritarren elkarteek deitu zuten hasiera batean, eta CGT Peruko sindikatu nagusiak, unibertsitate ikasle taldeek –Limako San Marcos Unibertsitate Nazional Nagusia epizentro dutela– eta beste hainbat erakundek babestu dute gerora.
Dina Boluarte behin-behineko presidentearen gobernuak ere egunak daramatza herritarrak ohartarazten, gerta litezkeen istiluen aurrean: "Esan dute odol-ibaiak egongo direla, ez dugu halakorik nahi", adierazi du genozidioagatik ikertua izaten ari den Boluartek. Horretarako, 10.000 polizia baino gehiago prest dituztela jakinarazi dute eta hiriko puntu nagusiak hesitu dituzte jadanik. Gainera, nazioarteko aireportuak ixten ari dira, Arequipakoa kasu.
Más de 10 mil efectivos de la @PoliciaPeru se encuentran concentrados en la Unidad del #Potao para desplegarse a sus emplazamientos; van a resguardar, controlar y dar toda la seguridad en la marcha para mantener el orden interno y público del país. pic.twitter.com/jq2b4mjGuP
— Policía Nacional del Perú (@PoliciaPeru) January 19, 2023
Urtarrilaren erdialdean larrialdi egoera ezarri zuten hainbat eskualdetan eta Lima hiriburuan, protestak areagotu zirenean. Poliziaren oldarraldien ondorioz gutxienez 50 lagun hil dira protesta horietan –azkeneko biak astearte honetan bertan Punon–, eta hainbat hedabide independentek baieztatu dute giza eskubide urraketa larriak egin dituztela agenteek.
Indigenen estigmatizazioa
2021eko ekainean Castilloren alde bozkatu zuten hegoaldeko herritar xume eta nekazariek euren kontrako eraso gisa hartu dituzte geroztik Peruko Parlamentutik eskuinak beste politika berdinzalegoa batzuk aurrera eramateko jarritako oztopoak eta, orain, Boluarteren maniobra politikoak ere horrekin lotzen dituzte. Baina haserrea gehiago handitu da, protesten aurrean elite politikoek izandako erreakzio arrazistarekin.
"Lotura handia dago "egungo krisi eta deskontentu sozialaren eta herrialdeak dituen desberdintasun historiko eta egiturazkoen artean"
Amerikarteko Giza Eskubideen Batzordeak (CIDH) bisita egin berri du herrialdera, eta esan du komunitate indigenekiko arrazakeria eta estigmatizazioa sumatzen dela zenbait diskurtsotan. Nekazal indigenak "senderistak" –Sendero Luminoso taldeko jarraitzaileak– "terroristak" eta "indioak" direla errepikatu dute behin eta berriz agintariek eta hedabide nagusiek, edota narkotrafikoarekin lotura dutela.
CIDHko lehendakariorde Stuardo Ralónek adierazi du lotura handia dagoela "egungo krisi eta deskontentu sozialaren eta herrialdeak dituen desberdintasun historiko eta egiturazkoen artean".
Iragan kolonial horrek utzitako zauri arrazisten inguruan idatzi dugu, hain zuzen, aste honetako Net Hurbil sailean, Peruko hegoalde pobreak lurra du aldarrikatzen eta egurra du jasotzen izenburua daraman erreportajean.
Ia 24 milioi euroko ordainsaria jaso zuen Jesús María Herrerak, CIE Automotiveko zuzendari exekutiboak, 2023an. 2022an 20 milioi euroko aparteko prima jaso, eta sei bider handitu zuen urteko soldata. Iberdrolak ere lekua hartu du podiumean, eta 2023an, energia... [+]
Valentzian denboraleak eragindako hildakoen eta kalteen atzean faktore meteorologiko hutsak daudela pentsatzea inozoegia litzateke. Generalitateak larrialdia nola kudeatu duen salatu du askok, baita multinazionalen negozio egarria lehenetsi dela ere. Eta gune pobreenak kaltetu... [+]
Oxfam Intermon-en txostenak ohartarazi du planetak dituen erronka handienei, hala nola krisi klimatikoari, eta pobrezia eta desberdinkeria iraunkorrari aurre egiteko ahalegin globalak mehatxupean daudela. “Boterea ultraaberatsen eta megaenpresen eskuetan pilatzen ari... [+]
Zeintzuk dira gure benetako beharrizanak ondo bizitzeko? Zer da ondo bizitzea? Galdera hauei erantzutea funtsezkoa da gehiegikeriaren gizartean, are gehiago larrialdi klimatiko, ekologiko eta zibilizazio krisiaren garaiotan.
Hastings (Ingalaterra), 1066. Gilen I.a Normandiako dukearen gudarosteak Harold II.a erregearen tropak mendean hartu zituen, eta tronua eskuratu zuen. Gilen I.a Konkistatzailea 1087 urtera bitartean izan zen errege.
Normandiarren konkistaren ondorengo erregealdi horretan,... [+]
Espainiako Ikerketa Soziologikoen Zentroak (CIS) egindako lehen inkesta monografikoa da, “Gizonen eta emakumeen arteko berdintasunari buruzko pertzepzioak eta genero-estereotipoak” gaiari buruzkoa: ikerketan parte hartutako emakumeen gehiengoak (%65,5) dio baieztapen... [+]
"Eskolan ikasgaia azaldu, etxean eskolako lanak egin eta azterketa jarri" formula aldatzea erabaki du José Antonio Herranz irakasleak: irakaskuntza-ikaskuntza osoa eskola-orduetara mugatu du, etxeko errealitatearen erruz ez daitezen ikasle batzuk atzean geratu... [+]
6-10 urte bitarteko haurrek doan dituzte eskolaz kanpoko jarduerak Portugalen. Ekintza hauetan parte-hartze unibertsala bermatzea onuragarria izan da Portugalgo ikasleen arteko desoreka sozioekonomiko eta ondorioz akademikoei aurre egiteko eta eskola porrota txikitzeko, besteak... [+]
338 eurotako alokairua edo 119.000 eurotako erosketa. Horiek dira 18 eta 44 urte arteko emakume batek batez beste ordaindu dezakeena bere kabuz bizitzen jartzeko EAEn. Beti ere, etxebizitzarako gorde beharrekoa gehienez diru-sarreren %30 dela kontutan hartuta. Eusko... [+]
Londres, 1877ko uztaila. All England Lawn Tennis and Crocket Club elkarteak antolatuta, Wimbledon tenis txapelketa jokatu zen lehenengoz, munduko tenis lehiaketarik zaharrena. Handik zazpi urtera, 1884an emakumezkoek ere parte hartu ahal izan zuten. Eta aurten amaitu berri den... [+]
Unibertsitatera sartzeko proba egitear da milaka ikasle. Gure gizarte desorekatuan, azken helduleku eta esperantza beti da hezkuntza: aukera berdintasunaren ikur, igogailu sozialerako amets. Errealitatean, baina, pribilegiatuak pribilegiatu eta zapalduak zapaldu mantentzen... [+]
Klase ikuspegitik aztertzen du klima larrialdia Edouard Morena politologoak, eta Fin du monde et petits fours: Les ultra-riches face à la crise climatique ("Munduaren bukaera eta ‘petits fours’-ak: ultra-aberatsak krisi klimatikoaren parean") liburua... [+]
Arrakala digitala” murrizteko dauden laguntza guztien inguruan aritu naiz lankide batekin: eremu pribatutik, Europatik, estatutik, Jaurlaritzatik.... Kakotxen artean jartzen dut arrakala digitala, berau gauzatzen hasi aurretik jada existitzen ziren arazo asko arrakala... [+]
Oinarrizko elikagaiak %15,4 garestitu dira urtebetean Espainiako Estatuan eta Kontsumo Prezioen Indizea %5,9ra igo da berriz ere. Prezioen gorakada horrek kezka eragin du eta Espainiako Gobernuak ekoizle eta saltzaile handiekin bilatu nahi ditu irtenbideak. Aitzitik, orain arte... [+]
Ostirala arte iraungo duen Munduko Foro Ekonomikoak, elite ekonomiko eta politikoko 2.500 agintari inguru bildu ditu Davoseko luxuzko eski estazioan. Horren aurrean, aktibista ekologisten ekintzak ikusten ari gara, baina baita munduko aberatsenen adierazpenak, agintariei... [+]