“Permakulturaz ezer gutxi dago euskaraz, baina ari gara sarea sortzen”
Mayi Lekuona Artola hondarribiarra duela urteak hasi zen permakulturaren munduan murgiltzen, Kanadan bizi zela. “Lursail txiki bat erosi genuen han, eta hor hasi ginen baratzearekin, oiloekin… bizitza sinplearekin”, dio. Biologia eta ozeanografia ikasketen ondotik, permakulturaren inguruan interesa piztu eta irakurtzen eta bere burua formatzen hasi zen. Urteotan han-hemen –Kanadaren ondotik Japonian ere bizi izan baita– jasotako ezagutza eta esperientziak bilduta, Maïa Permaculture proiektua jarri du martxan duela urtebete eskas. “Permakulturan oinarritutako proiektuetarako aholkularitza eta diseinuak egiten ditut momentu honetan”.
Hiru printzipio etikotan oinarritzen da permakultura: lurraren zaintza, pertsonen zaintza eta bidezko banaketa. “Printzipio horietan pentsatzen dugu edozein diseinu egiterakoan, eta hasiera batean logikoena edo errazena oinarri horiek baratzean edo lorategian aplikatzea badirudi ere, berez, bizitzako esparru guztietara eraman daiteke”, dio Lekuonak. Hain zuzen, haurren hezkuntzan, bizitza pertsonalean edo taldeak osatzeko orduan ere oinarri horiexek darabiltza Lekuonak.
Nekazaritzako esparrura eramanda, berriz, zertan datza permakulturak? Bada, Bidarrain diseinatu berri duten baso jasangarria adibide hartuta, honela laburbildu du hondarribiarrak: “Dibertsitateari begiratzen diogu, espezie desberdin asko egoteari, eta baita baliabideen erabilerari ere. Espezie bakoitzak ematen duena kontuan hartzen da, adibidez, lurrari nitrogenoa ematen diotenak hori behar duten beste landare batzuen onurarako landatuz. Bestetik, bertako landareak erabiltzen dira, eta ongarrirako konposta”. Sistema bere osotasunean ulertzean eta kontuan izatean datza, beraz, eta horren barruko elementu bakoitza, bere funtzioen arabera, ongi aukeratzean.
Euskal Herrian eta euskaraz, hastapenetan
Bioterran izan zen Lekuona Maïa Permaculture proiektua aurkezten, eta hango koordinatzailearekin hizketan, konturatu ziren apenas dagoela permakulturari buruzko edukirik euskaraz; hareago, berea zen euskaraz topatu zuten webgune bakarra. “Nire helburuetako bat bada permakultura Euskal Herrian eta euskaraz bultzatzea. Tira, honetan ari den jendea badago, baina ez, esaterako, Katalunian bezalako mugimendurik”, dio. Ipar Euskal Herrian Hegoaldean baino askoz garatuago dagoela dio, baina hor ere, euskaraz, ezer gutxi.
Hutsune hori betetzeko saiakeran ari dira zenbait pertsona eta proiektu, Lekuonak azaldu digunez. Urduñako Ivan Tellaetxe, Kiribilore Permakultura Gasteizen, Aralar Permacultura proiektua abian izan zuen Victor Barahona Donostian… “Ari gara pixkanaka sarea eraikitzen, eta datorren urtera begira, gure asmoa da tailerrak ematen hastea. Azkenean, jendeak ezer gutxi daki honi buruz, eta beharrezkoa da dibulgazioa, herritarrengana iristeko proiektuak martxan jartzea”, amaitu du Lekuonak. Erronka polita, beraz, esku artean dutena/duguna.
Gasteizko Basaldea etxaldean dago kokatuta Soilik nekazaritza birsortzaileko proiektua, Abetxuko auzoan, eta Jaime Garcia, Joseba Vigalondo eta Javier Chaves dira bultzatzaileak. “Lehen sektorean, eredu agroekologikoan inkorporazio berriak bultzatzea da gure helburua,... [+]
Duela lau urte abiatu zuten Azpeitian Enkarguk proiektua, Udalaren, Urkome Landa Garapen Elkartearen eta Azpeitiako eta Gipuzkoako merkatari txikien elkarteen artean. “Orain proiektua bigarren fasera eraman dugu, eta Azkoitian sortu dugu antzeko egitasmoa, bere izenarekin:... [+]
Donostiako Amara auzoko Izko ileapaindegi ekologikoak 40 urte bete berri ditu. Familia-enpresa txikia da, eta hasieratik izan zuten sortzaileek ile-apainketan erabiltzen ziren produktuekiko kezka. “Erabiltzaileen azalarentzat oso bortzitzak dira produktu gehienak, baina... [+]
Ubidekoak (Bizkaia) dira Imanol Iturriotz eta Aritz Bengoa gazteak. “Lagunak gara txikitatik, eta beti izan dugu buruan abeltzaintza proiektu bat martxan jartzeko ideia”, azaldu du Iturriotzek. Nekazaritzari lotutako ikasketak izan ez arren, baserri munduarekin eta... [+]
Iruñean bizi ziren Iñaki Zoko Lamarka eta Andoni Arizkuren Eseberri gazteak, baina familiaren herriarekin, Otsagabiarekin, lotura estua zuten biek betidanik. “Lehen, asteburuetan eta udan etortzen ginen eta duela urte batzuk bizitzera etorri ginen”, dio... [+]
Gipuzkoako hamaika txokotatik gerturatutako hamarka lagun elkartu ziren otsailaren 23an Amillubiko lehen auzo(p)lanera. Biolur elkarteak bultzatutako proiektu kolektiboa da Amillubi, agroekologian sakontzeko eta Gipuzkoako etorkizuneko elikadura erronkei heltzeko asmoz Zestoako... [+]
Emakume bakoitzaren errelatotik abiatuta, lurrari eta elikadurari buruzko jakituria kolektibizatu eta sukaldeko iruditegia irauli nahi ditu Ziminttere proiektuak, mahai baten bueltan, sukaldean bertan eta elikagaiak eskutan darabiltzaten bitartean.
Mauleko Euskalduna ostatuak urteak daramatza Zuberoako etxe ekoizle txikien produktuekin lanean, eta hiriburuko ostatu parean eraikin bat erosi zutenean proposamena egin zien laborari horiei berei: zergatik ez ireki hurbileko ekoizleen saltokia bertan? “Motibatuta zegoen... [+]
Pandemiaren ondorengo testuinguruan, elikadura –ustez oinarrizko eskubide den hori– lantzeko mugitzen hasi zen talde bat Gasteizen. “Militantzia esparruan beste gaiak jorratzen ari ziren ordurako, etxebizitzarena kasu, baina elikadura ardatz hartuta ez zegoen... [+]
Errezilera bizitzera joan eta sagarrondoak landatu zituen Satxa Zeberiok, Bio-K proiektuaren bultzatzaileak, duela zenbait urte. “Iritsi zen sagarrekin zerbait egiteko momentua, eta sagar zukua eta sagardoa ekoizteari ekin genion orduan”, azaldu du. 2015ean sortu... [+]
Urteak daramatza Ipar Euskal Herriko Biharko Lurraren Elkarteak (BLE) bioaniztasun landatuaren inguruan lanean. “Hainbat proiekdu ditugu abian, eta horietako bat baratzeko hazien ingurukoa da”, azaldu du Nico Mendiboure Hazi Sareko kideak. Duela lau bat urte hasi... [+]
Nekazaritzan trebatzeko eta proiektu propioak abiatu aurretik ekoizpenean eta merkaturatzean norbere burua probatzeko, abian dira gurean nekazaritzako hainbat test gune. Araban, 2023an abiatu zuten Aleko nekazaritzako test gunea, baina, antzeko egitasmo gehienekin alderatuta,... [+]
Itsason (Gipuzkoa) elkarren ondoan dauden bi baserri dira Urteaga eta Urkulegi, duela zenbait urte elkartu eta proiektu bateratua martxan jarri zutenak. “Bi baserriak elkartu eta ekoizpen proiektua abiatu genuen, eta 2011tik dedikazio osoarekin ari naiz honetan”,... [+]
Urteak daramatza martxan Ipar Euskal Herrian Trebatu elkarteak, laborantzan proiektua abiatu nahi duten pertsonek aurrez trebatzeko aukera izan dezaten. Ipar Euskal Herriko proiektua eredutzat hartuta eta ideia berari tiraka, Gipuzkoan ere izen bereko elkartea sortu dute aurten... [+]
Gero eta nekazaritzako test gune gehiago ditugu inguruan, hau da, nork bere proiektua martxan jarri aurretik nekazaritzan eta abeltzaintzan trebatzeko guneak. Nafarroako Zunbeltz espazioa eta Gipuzkoako eta Ipar Euskal Herriko Trebatu dira horietako zenbait adibide, gurean... [+]