Bigarren Mundu Gerratik hona egondako bizi esperantzaren jaitsiera handiena eragin du pandemiak
27 herrialdetan, herritarrak bizi diren urte kopurua urtebete baino gehiago murriztu da. Koronabirusa ez ezik, beste faktore batzuek ere eragin dute hilkortasun-tasa handitzea: pobreziak, egiturazko arrazakeriak eta beste gaixotasun batzuen tratamenduen atzerapenak.
Koronabirusaren pandemiak Bigarren Mundu Gerratik ona egondako bizi esperantzaren jaitsiera handiena eragin du mendebaldeko Europan. International Journal of Epidemiology aldizkariak publikatu berri duen ikerketan, 29 herrialdetako datuak aztertu dituzte, eta 27tan ikusi dute populazioa bizi den urte kopurua nabarmen jaitsi dela 2019-2020 urteen artean, 2015 eta 2019 bitarteko datuekin alderatuta.
Emakumeen bizi esperantza urtebete baino gehiago laburtu da zortzi herrialdetan: Espainiako Estatuan, urte eta erdikoa izan da galera. Gizonezkoen kasuan, berriz, hamaika herrialdetan egon da urtebete baino gehiagoko bizi esperantzaren murrizketa. Lituanian, AEBetan, Bulgarian eta Polonian, gainera, kopuru hori urte eta erdi baino gehiagokoa izan da: lehen bi herrialdeetan, galera 1,7 urtekoa eta 2,2 urtekoa izan da, hurrenez hurren.
Bizi esperantzaren murrizketan gehien eragin duen faktorea populazio nagusienean egondako hilkortasun-tasa altua izan da. Koronabirusaren ondorioz, 60 urtetik gorako biztanleriaren artean egon dira zendu gehien, eta horrek irauli ditu estatistikak. Bereziki, Polonian, AEBetan eta Espainian jaitsi da gehien adin tarte horretako bizi esperantza, 1,4 urtez murriztu baita.
80 urtetik gorakoen hilkortasun-tasa altuak emakumezkoen bizi esperantzari eragin dio gehienbat (emakumeak, bataz-bestean, gizonezkoak baino gehiago bizi dira). Halere, orokorrean, gizonezkoen artean nabaritu da bizi-esperantzaren jaitsiera handiena, Espainia, Eslovenia eta Irlandaren kasuak kenduta.
Nabarmentzekoa da 60 urtetik beherako biztanleen artean jazotako murrizketa ere garrantzitsua izan dela aztertutako hainbat eskualdetan. Horrela, kolektibo honen bizi-esperantza gehien murriztu den herrialdeetan —AEB, Lituania eta Bulgaria— egon dira bizi esperantzaren jaitsiera orokor handienak.
Pobrezia eta arrazakeria, hiltzaile
Hain zuzen, herrialde horietan koronabirusa ez den beste faktore batzuek eragin dute hilkortasun-tasa handitzea. Ekialdeko Europan, 60 eta 79 urte arteko biztanleriaren galerak izan dira bizi esperantzaren murrizketa baldintzatu dutenak. Ikerketaren arabera, joera horrek erakusten du ekialdeko herrialdeetan mendebaldeko Europarekin alderatuta osasungintza arloan dagoen atzerapena, gaixotasun kardiobaskularrei aurre egiteko baliabide falta handia baitago “komorbidotasun eta zaurgarritasun handiagoak agertzen diren adin horietan”.
Bizi-esperantza jaitsi den beste herrialde batzuetan ere antzeko joerak ikus daitezke populazioaren parte batzuetan. Brasil eta Mexikoren kasuan, agerian gelditu da pobreziak eragin nabarmena izan duela hilkortasun-tasan. Era berean, AEBetan, beltzen eta latinoen komunitateek jasan dituzte pandemiaren eragin larrienak: gainontzeko biztanleriarekin alderatuta, hilkortasun-tasa hiru aldiz handiagoa izan baita biztanle hauengan, bereziki lan egiteko adinean zeuden gazteen artean. Txostenak laburbildu duenez, “lanerako adinean dagoen jendearen artean osasun-sistemara heltzeko parekidetasun ezak eta egiturazko arrazakeriak hilkortasun-tasa altu horiek azaltzen lagundu dezakete”.
Tratamenduen atzerapenak
Osasun-sistemaren antolakuntzari egozten zaio, baita ere, koronabirusak gaixotuta hil ez diren kolektiboen hilkortasun altua. Izan ere, pandemia bitartean egondako berrogeialdiek istripuz hil diren pertsonen kasuan murriztea eragin dute; halere, “minbizia edota eritasun kardiobaskularrak tratatzeko atzerapenek” hilkortasun-tasa hori handitu dute.
Guardia Zibilaren esanetan, Victor de Aldama enpresariak ordaindutako diru kopurua litzateke hamar milioi euroko hori, eta Espainiako Garraio Ministerioak pandemia garaian egindako salerosketei lotuta legoke. Ostegun honetan utzi dute aske García, epailearen aurrean... [+]
"Pandemiaren ondoren, jakinarazi ziguten eskolatik kanpoko jarduerak askoz gehiago sustatuko zirela, eskura dauden ingurunean eta baliabideak erabiliz, baina gure seme-alaben hezkuntzan hain garrantzitsua den konpromiso hori ez da betetzen ari". Guraso batek... [+]
Estatuko Aldizkari Ofizialean argitaratzen den egunean amaituko da musukoaren beharra, eta COVID-19 pandemiak eragindako murrizketak amaituko dira. Hainbat salbuespen izango ditu: zainketa intentsiboetako unitateetan, onkologikoen eremuetan, ebakuntza geletan edo larrialdietan,... [+]
Enpresek diru publikoa jaso zuten ikerketarako, eta iparraldeko herrialdeek aldez aurretik erosi zizkieten txertoak. Bitartean, txertoen prezioak igo egin zituzten multinazionalek. Gaur egun, herrialde txiroenetan, %23k baino ez du dosi osoa, SOMOren ikerketaren arabera.
Espainiako Ministroen Kontseiluak onartu du maskara hautazkoa izatea garraio publikoan. Baina gomendagarria da gaixotasunen sintomak dituztenentzat eta pertsona zaurgarrientzat. Derrigorrezkoa izaten jarraituko du osasun zentroetan.
Bilboko Lan Arloko Epaitegiak arrazoia eman dio ELA sindikatuari eta ezintasun iraunkor absolutua onartu dio COVID19 iraunkorra duen osasun zentro bateko zeladore bati.
Espainiako Gobernuko Osasun ministro Carolina Dariasek jakinarazi duenez, Ministroen Kontseiluak otsailaren 7an sinatuko du garraio publikoan musukoa derrigorrezkoa ez izatearen dekretua.
Txinan derrigorrezko isolamendu neurriak kendu dituzte nazioarteko bidaiarientzat, eta eguneroko kutsatzeen datuak emateari utzi. Politika aldaketa baten ondorioz dira neurriok, baina egoeraren kontrolik ezak nazioartean izan dezakeen eraginaz ohartarazi dute zenbait adituk.
Iraungi diren gehienak Pfizer markakoak dira, Europar Batasuneko hornitzailerik handiena.
Milaka herritar kalera atera dira hiriburu nagusietan, Txinako Gobernuaren zero COVID estrategiak eragiten dituen kalte ekonomikoak eta psikologikoak salatzera. Aspaldi ikusi gabeko mobilizazioetan orri zuria erakusten dute manifestariek, zentsura irudikatzeko. Pandemia hasi... [+]
Sumindura pikor batekin hartu dute batzuek zero-covid estrategiaren inguruan Renmin Ribao egunkari txit ofizialak aste honetan bertan argitaratu duen artikulu-segida. Ondorioztatu baitute –zuzen, behingoz– Beijingeko agintariek, Partiduaren XX. Kongresua amaitu... [+]
Heriotza, drama, lana, luizia, mina, angustia. Mugak, neurriak, grinak, maitasuna eta sendia. Inauteria. Zaldibar eta pandemia; bizitza zabortegian. Estreinatzear da Axut eta Artedrama antzerki konpainiek elkarlanean sortu duten azken lana: Hondamendia. Urriaren 14an egingo dute... [+]
"Azken txanpan" sarturik, arrisku taldeak txertatu, aldagai berriak kontrolatu eta osasun sistemak hobetu behar direla dio MOE erakundeak.
Irailaren 1ean ekin diote 2022-2023 ikasturteari Zuberoan, Nafarroa Beherean eta Lapurdin, COVID-19aren aurkako neurririk gabe. Berrikuntza gehiago ere izan dituzte: Seaskako ikastola eta kolegioetan ehun ikasle gehiago dituzte, eta Irisarrin, Larrainen eta Barkoxen murgiltze... [+]
Ikerketan ia 40.000 hilekodun pertsonek parte hartu dute eta haietatik ziklo erregularra dutenen %42k txertoaren ondoren odoluste handiagoa izan dutela ondorioztatu dute ikerketan.