Pagoaren kontuak
Geroxeago baina hemen da. Inguruan dituzten gainontzeko zuhaitzak baino beranduago janzten dira pagoak (Fagus sylvatica). Bizitzeko baldintza “gogorragoak” nahi izaten ditu: toki hezeak eta freskoak. Baina izotzari beldurrak bizi da.
Toki garaietan ikusiko duzu, erreka zuloetan urriago, baldin eta zulo gozo horietakoa ez bada. Erreketako beheko barrenetan izotza bildu eta pilatu egiten da eta bere kolpea latza izan daiteke, batez ere udaberriko berandu-izotzak hosto berritzea eta loratzea erre ditzakeelako. Pagoak badaezpada eguna dezente luzatu eta lurra berotu arte itxaroten du; udaberria aurrera doan seinale dira, eta seguru sentitzen denean biziberrituko da, kimu, adar, hosto eta lore. Tokian-tokian pizberritzea aldatu egingo da, gaur, hemendik hogei egunera edo duela hamabost. Eta toki bakoitzean pago bakoitzak berak erabakiko du sasoi berrira noiz suspertu. Bizitza osoa inguru batean bizi den pago multzo batean ederki igarriko diozu: lehena bizkortzetik azkenekora bi edo hiru asteko tartea gerta daiteke, lasai asko. Lasai hartzen baitu pago bakoitzak bere bizitza, lasai, tentuz eta arduraz.
Kardaba edo adaburuhauste handia du sasoiero pagoak. Bere kontabilitatea zorrotz zaindu eta eramateko egonarria behar du. Har dezaun, aditzeko bide, ehun urteko pagoa. Batez besteko baldintza normaletan hazitako ehun urteko pago horren ezaugarriak eta bere lana neurtzeko gai izan dira herbehereetarrak; Van den Berk mintegiak egin zuen bere mintegietako pago tzarretan, eta 2008-2009ko zuhaitzen gidan argitaratu. Poto egiteko arrisku handirik gabe 20 m garai luzatua izango da, eta zabalean 12 m inguru zabaldua. Gerri-buelta 60-80 bat zentimetroko perimetrokoa izango du. 600.000 hosto ditu. Bai, 600.000 janaria sortzeko makina; behar ere bai! Hosto horiek denak bata bestearen aldamenean jarriko bagenitu 1.200 metro koadroko saila estaliko lukete. Bizitzeko egunero 18 kilo CO2 hartzen ditu, hostoetan argiaren eta fotosintesiaren medioz elikagai izango dituen azukreak eraikitzeko. Urik gabe ezingo luke inolaz ere sorkuntza hori osatu: horretarako behar diren elikagaiak garraiatzen ditu, hazkundean parte hartzen du eta bizitzeko nahitaezkoa duen tenperatura neurrira ekartzen du. Zenbat ur behar du pagoak egunero? Ba 400 litro; 400 litro bai: bilatu, sustraietan, enborrean eta adarretan barrena ekarri eta lurpekoez gain beste 20 metro hostoetaraino ponpatzen ditu. 12 kilo azukre sortzen ditu beretzat, bizitzeko erregai izango dituenak. Hamar lagunek bizitzeko behar duten adina oxigeno ere askatuko du, opari. Bere lana ordezkatzeko 2.000 pago gazte beharko lirateke. Garai hartan 150.000 euroko balioa zuen.
Orain hostotzen ari den pagoa, dena emanda arituko den tresna izugarria izango da laster. Udazkenera arte; orduan hostoak antzaldatuko ditu, erantziko da eta neguan murgil egingo du, atseden betean erdi lokartuz. Hurrengo jantzialdira arte.
Lehen sektorea bultzatzeko eta indartzeko lanean dihardute Nafarroako Pirinioetan azken urteotan, eta lanketa horren baitan sortu zuten Pirinioetako Mahaia. Diagnostikoa ondu dute azken urteotan, eskualdean lehen sektoreari lotuta dituzten hutsuneak identifikatzeko, eta ondorio... [+]
Datorren negua gozatuko digute zainzuri kimuek (Asparagus officinalis). Baratzeko nire kuttuna da, baita nire baratzekoa ere.
Bi argazki aterako dizkiogu gure memoriari: batak Nafarroako Bardeetara eramango gaitu. Bertan, hautsez beteriko pista baten aldamenean, belar luzez osaturiko zelaitxo bat aurkituko dugu. Argazkiak erakutsiko du herpetologo gazte bat bertan barneratzen: begiak erne, zer ikusiko... [+]
'Nafarroako Intxaurra' marka kolektibo berriak Lizarraldeako, Erdialdeko eta Goi Erriberako zortzi ekoizle biltzen ditu. Kanpaina honetan 200 bat tona intxaur merkaturatuko dituzte, Nafarroan ekoizten den intxaur kopuruaren %46 inguru.
Bada urtebete udazkeneko bederatziurrenak nola egin artikulua idatzi nuela eta berriz ere urtaroak eskatzen digun lanaz idatzi beharra daukat. Izan ere, gibel garbiketa egiteko sasoia dugula esanez publikazio dezente ari naiz ikusten sare sozialetan eta kezka eragin dit. Orain... [+]
Barrikoteak, barrikak, bukoiak eta upelak bete berriak ditugu etxean sagar muztioz (Malus domestica). Makina bat beteko ziren, ipar eta hego, gure geografia guztian mahatsarenarekin ere (Vitis vinifera). Sagasti, mahastiko lanak eta dolare, soto, upelategi eta pitarretako lanak... [+]
EAEko ekoizpen ekologikoaren kontseilua da ENEEK-Ekolurra, eta zertifikazioaz gain, eredu ekologikoaren aldeko sustapen lana ere egiten du elkarteak. “Gaur egun, argi ikusten dugu etorkizuneko eredua dela ekoizpen ekologikoa, eta badagoela honi buruzko informazioa emateko... [+]
Aurtengo udan ez dugu gure hondartzetan marmoka gehiegirik ikusi. Baina ehunka pertsona izan dira Kantauriko postuetan artatuak, Galiziatik Euskal Herrira. Marmokak? Ez. Karabela portugaldarrak orduan? Ezta ere. Oraingoan, arrain baten eztenak izan dira ur-ertzean hankutsik... [+]
Sekreturik ez esan baratzean. Bai bai, adi baratzean. Zer agi ere ataizean ibili, begi-belarri. Ezkutatzekorik baduzu ez azaldu baratzean. Patatak (Solanum tuberosum) begiak ditu, artoak (Zea mays) belarriak, arrosondoak (Rosa spp.) antena zorrotzak, asunak (Urtica dioica)... [+]
Urteak dira Bergaran kontsumoaz eta lehen sektoreaz lanketa zabala egiten hasi zirela. Ereindajan kooperatibaren eta Elikadura Mahaiaren sorrerak bultzada izan ziren lanketa orokor horretan. Azken urteotan, azoka plazaren inguruko hausnarketa prozesuan buru-belarri aritu dira... [+]
Naturazaleren batek galdera hori irakurri eta pentsatuko zuen seguruenik: “Galdetzea ere! Ez dute zerikusirik!” Egia da, bai, behin ezagututa erraz desberdintzen direla oreina eta orkatza. Baina batzuentzat ez da erraza mendian halako animalia ikusi eta ziurtasunez... [+]
"Kanpora begira" bizi izan garen udararen ondoren, udazkenak geure buruarekin berriro konektatzera, errutinara itzultzera eta bertan nola sentitzen garen entzutera gonbidatzen gaitu. Eta udazkenean zer behar dugu osasuntsu eta energiaz beteta sentitzeko? Garaiko jakiek... [+]
2014an sortu zuten Birika Permakultura proiektua Leioako lursail okupatu batean. Jurgi Uriarte Idiazabalek eta beste bi kidek jarri zuten martxan egitasmoa. “Lursail hartatik bota egin gintuzten gerora, aparkalekua egin behar zutelako, eta, etenaldi baten ondoren, bakarrik... [+]
A ze fauna! atalaren lehen denboraldian, olatuz-olatu hainbat itsas izaki aurkeztu dizkizuet txoko honen traineruko kareletik. Ordea, bigarren denboraldiko nire lehen artikulua lagun bati gorazarre egin eta bere lanaren garrantzia azpimarratzeko erabili nahi dut:... [+]
Jakoba Errekondok Ilargia eta landareak 2025eko agenda eskutan, ilargiaren arabera baratzeko lanak nola antolatu azalduko du eta entzuleen galderak zuzenean erantzungo ditu. Antton Olariagak argitalpen horretarako egin dituen hamabi piztiren ilustrazioak erakutsiko ditu eta... [+]