Ospea ez da beti ona
Euskal Herriko muskerren artean ez da handiena, baina ziur asko, bai ezagunena. Musker berdeak, izenak dioen moduan, gorputz berdea du oso, eta ugal garaian, buru eta lepo aldea urdinduak izan ohi ditu. Gainontzean, puntu beltz txikiz osaturik izaten du gorputza, baina bere berdetasuna ezkutatu gabe.
Musker berdea (Lacerta bilineata)
Taldea: Ornoduna / Narrastia.
Neurria: 13 cm inguru asko jota (isatsik gabe).
Non bizi da? Belardian eta basoan, batez ere.
Zer jaten du? Ornogabe txikiak.
Babes maila: Europa mailan babestua.
Arrak emeak baino handiagoak izan ohi dira (beti ere 13 cm baino txikiagoak), eta gorputzarekin alderatuta, burua handiagoa izaten dute. Emeek maiz bi marra zuri izaten dituzte bizkarraren bi aldeetara. Hortik bere izen zientifikoa: bilineata, bi marra dituelako.
Zomorrojale amorratua izanik, musker berdea belardi inguruetan topatu ohi dute sarri. Normalean, ekotonoa deitzen zaien eremuan. Alegia, bi habitat ezberdinen mugan: horma eta belardia, basoa eta belardia, basoa eta horma… jatena bezain garrantzitsua delako eguzkia hartzeko eta babesteko leku egokiak izatea.
Bizitoki horiek izateak ere eragingo zuen, noski, muskerraren faman. Izan ere, baserri inguruetan, edota landa eremuetatik gertu bizi izan den jendeak segituan ezagutzen du narrasti eder hau. Bere zoritxarrerako, ordea, ospe guztiak ez dira onak, eta muskerrari famaren alde txarra egokitu zaiola dirudi…
Bernardo Atxagak Obabakoak idatzi zuenean aipatzen zuen muskerra belarritik sartzen zela belardian etzanda geldituz gero, eta pertsona tontotuta uzten zuela betiko, haren burmuina janda. Herri askotan, ordea, saltari finaren fama jarri diote. Muskerrak kopetara saltatzen duela diote, eta ez dela askatzen zazpi herritako kanpaiak jo arte. Horregatik, jende askok beldurra dio muskerrari. Horregatik, eta sugegorriarekin duen gertutasunagatik; muskerra dagoen lekuan sugegorria egoten dela esaten baita herri batzuetan. Habitat berdintsua dutela ezin dugu ezkutatu, baina batak ez du zertan bestea ekarri atzetik, beraz, guztiz egia denik ere ezin esan. Muskerrak ez du pozoirik, noski, baina ahoz aho zabaldu izan da muskerraren horzka sugearena baino txarragoa dela. Ez du, beraz, lan eskasa horiek guztiak gezurtatu nahi dituenak.
Baina musker berdeetan baten bat famatua izan bazen, hori Hernaniko musker berdea izan zen. 1913an, Edouard Britten izeneko gazte britainiar bat Hernani inguruan ibili zen. Musker berde bat harrapatu eta Europako herpetologiaren aitari bidali zion: George Albert Boulengerri. Hernaniko muskerra Londresko British Museum of Natural History-ra iritsi zen eta 1921ean publikaturiko Monograph of the Lacertidae famatuan ateratzen da. Beste behin, ospeak eraman zuen musker berdea: muskerrei buruz egin den monografiko bikainenean agertzen da Hernaniko muskerra, famatu, baina hilik.
Kontakizun, istorio eta ipuin guztiek ez dute zertan egia izan, eta sarri gizakiaren beldurrak eta beldur horrekiko jarrerak bultzatzeko baino ez daude idatziak. Beraz, ahozkotasuna jaso eta biltzea ederra bezain ezinbestekoa den bezala, kritikotasunetik begiratzea ere komeni izaten da, uste okerrak alferrik zabal ez ditzagun.
Gaur aurkezten dugun intsektuaren izen zientifikoak, besteak beste, bi gauza azaltzen dizkigu: alde batetik, gorria dela (ez erabat) eta ez duela hegorik. Okerrak ez dira biak ala biak, baina gorria ez da bere kolorazio bakarra, eta hegoak ere izan baditu, baina beraien tamaina... [+]
Sugea entzun eta leku lehor bat etorriko zaio burura askori, narrastiek beroa behar dutela ondo barneratua baitu gizakiak. Suge guztiak ez dira berdinak, ordea; denek ez dituzte baldintza berak gustuko, eta horri esker dago, besteak beste, dagoen dibertsitatea. Bakoitzak bere... [+]
Itsasoan badira landareen itxura izan arren animalia harrapari diren izaki eder batzuk: anemonak. Kantauri itsasoan hainbat anemona espezie ditugun arren, bada bat, guztien artean bereziki erraz atzemateko aukera eskaintzen diguna: itsas-tomatea.
Ugaztunei eskainitako azken artikuluaren amaierako hitzak hurrengo animalia aurkezteko aitzakia paregabea dira. Bertan esaten genuen muturluzeak erreka “garbi eta txukunak” behar dituela, kutsadurarik gabeak baina elementu natural anitzekin. Animalia txiki horren... [+]
Antxoa, bokarta edo albokartia, gure arrain komertzialen artean txikiena, euskal kostaldera hurbildu da.
Katalanen ustetan artzainak engainatzen omen ditu hegazti honek: “enganyapastors”. Espainiar eta latindarrek, aldiz, ahuntzari esnea kentzen diola diote, hortik datorkio hain zuzen ere izen zientifikoan (Caprimulgus europaeus) islatzen den caprimulgus (capra... [+]
Leihatila honetan behin baino gehiagotan azaldu ditugu Ama Naturaren engainuak bere izakiak babestearren. Batzuetan, erle edo liztor itxura zuten euliak ekarri ditugu, beste batzuetan inongo arriskurik ez duten arrisku-kolorazioko intsektuak ere bai (kolorazio aposematikoa... [+]
Nekazal eremu lehor baten erdian ageri da putzua. Txikia da tamainaz, eta ez oso sakona. Egunak dira euririk egiten ez duela, baina oasi txiki honek oraindik ere aurretik bildutako urari eusten dio. Gauak eremua irentsi du eta isiltasunaren erdian kantu bakarti bat entzun da... [+]
Trebea, burutsua eta iheskorra; olagarro arruntak, izenak hala adierazten ez badu ere, aparteko trebetasunak ditu. Itsas molusku zefalopodo haragijale honek txundituta gauzka, bere ezaugarri eta ahalmen bitxiekin. Ornogabe guztien artean adimentsuena da, besteak beste.
Azken glaziazioan Euskal Herriko lurraldea zapaltzen zuten mamutek, leizeetako hartzek, bisonteek eta baita hienek ere. Elur iraunkorrera eta hotzera egindako animalia horiek desagertu egin ziren baldintza glaziarrekin batera. Baina dinosauroen desagerpenaren garaian ugaztun... [+]
Gurean hain ezaguna den hegazti hau ustelzale porrokatua da, eta honek ez dio fama onik ekarri. Batzuek arrano, buitre, futre, hatxarrano edo mirusai deitzen diote; izen ofiziala sai arrea (Gyps fulvus) da.
Gaur egun Lur planetan bizi diren intsekturik handienek 30 cm inguruko tamaina izan dezakete, gizaki baten seiren bat, gutxi gorabehera. Horien artean daude tximeleta eta sits erraldoiak edo kakalardo potoloak. Halako izaki harrigarrien aurrean nola bada erreparatu lau... [+]
Arboletako hostoak eroriak dira eta basoko lurra estalia dute. Lurraren eta hosto gorrituen artean, alabaina, sortzen da geruza fin bat, arreta gutxi jasotzen duena, baina espezie askoren biziraupenerako garrantzi handia izan dezakeena. Hezetasuna mantentzen du, zomorroak... [+]
Duela 180 milioi urte Pangea kontinentea zatitu zenerako ikasia zuen aingirak Thetis itsasoa zeharkatzen. Ordudanik kontinenteak mugituz joan dira, eta aingira espezieak ezberdinduz. Jatorrizko arbaso beretik bereizi diren 20 aingira espezieen artean, gurea da, ibai-aingira edo... [+]
Koloretsuak, distiratsuak, forma xelebre bezain ederrekoak diren heinean, nudibrankioek beste planeta batetik iritsitako izakiak dirudite. Itsas hondoko izaki biluzi hauek 1980ko hamarkadako gandorretako kolore biziak eta Parisko joskintzako izen handien moda arkitektonikoa... [+]