OMEk SARS-CoV-2k eragindako pandemia deklaratu eta bi urtera, kutsatze-bolada berri batean murgilduta eta Iñigo Urkullu lehendakariak osasun-larrialdi berria adierazita, zerbitzu publikoak gaindituta daude. Osakidetzako langileak bereziki, baina baita Hezkuntzakoak ere, lur jota daude; gainezka eta nahastuta.

Harriduraz ikusi dugu nola bi urteotan zerbitzu publiko horiek desegin dituzten, apurka-apurka. Osakidetzak 4.000 profesional inguru baztertu zituen urrian, adibidez; edo lehendik egoera kaskarrean zegoen Lehen Mailako Arreta itotzea erabaki zuen ere, premia berezirik ez duten kontsultei ez zaiela erantzungo iragarriz. Orain esan digute COVID probak erosi behar ditugula, guk geuk egin behar ditugula, arakatzaile-lanak egin behar ditugula, egokitzat jotzen ditugun egunetan zehar konfinatu behar dugula geure burua, Osakidetzan egin beharreko probak geuk eskatu behar ditugula. Gainera, oraindik ere, aldi baterako ezintasunagatiko bajen kudeaketaren gaia airean dago. Eta hori guztia gutxieneko autokritikarik egin gabe.

Zoritxarrez, guretzat murrizketa-politika horiek ez dira berriak. Zerbitzu publikoak 2008ko krisiaren ondoren hasi ziren desegiten. Desegite horrek langileen lan-baldintzak prekarizatzea ekarri du, eta eragin oso kaltegarria du herritarrei ematen zaien arretan.

Osakidetzan, egiturazko plantilla duela lau urteko bera da, bitartekotasun- eta txandakatze-ehunekoak izugarriak dira. Plantillen gutxiespen horren ondorioz, gure ospitaleratze-unitateetako asko gutxienekoen azpitik lan egiten ari dira. ESIak sortu zirenetik, Lehen Mailako Arreta gutxietsi eta gutxietsi egin da desinbertsio baten bidez, 2017an jada salatu zen bezala. Hori zela eta, Lehen Mailako Arreta Arnasberritzen plataformak, hainbat eragile sindikalekin batera, hainbat mobilizazio eta greba deitu zituen 2019an.

Hezkuntza Publikoan berdin-berdin gertatzen da; behar baino langile gutxiago, ikasle/irakasle ratioak neurriz kanpo, langileen etengabeko txandakatzea, interinitate-tasa itzela... Orain irakasleei eskatu zaie arakatzaile-lanak egin eta beren eskumenekoak ez diren erabakiak har ditzatela, Osasun Sailari dagozkionak: Haur edo Lehen Hezkuntzako ikasgela batean positibo bat egonez gero, tutorea eta ikastetxeko zuzendaritza dira gelako gurasoak abisatu eta gela bera konfinatuta dagoela jakinarazi behar dutenak. Era berean, gurasoei adierazi behar diete konfinamendu-aldian nola jokatu eta PCR proba non eskatu behar duten, proba bera noiz egingo den jakin gabe, zalantzei nola erantzun jakin gabe, eta familien kexak jasan behar izanda. Zeregin horiei irakaskuntza-lanarekin eta ikasgelaren kudeaketarekin zerikusi gutxi duten gehiegizko protokolo eta zeregin burokratikoak gehitzen zaizkie. Gainera, Hezkuntza Sailaren kudeaketa txarraren ondorioak pairatzen ari da: ordezkatu gabeko bajak, adibidez; jardunean dauden irakasleengan horrek dakarren gainkargarekin.

Hori guztia bi zerbitzu publiko horien prekarizazioaren eta inbertsio faltaren ondorio da.

Pandemiaren hasieran, bertan lan egiten zuten pertsonen inplikazio pertsonalak eta euren baliabide teknikoak baliatuz –kasu batzuetan haien osasuna eta hurbilekoena arriskuan jarriz–, beste batzuetan hezkuntza telematikoa egoki bideratzeko baliabide tekniko propioak eta lanordu kontaezinak baliatuz, gure osasuna sostengatzea eta babestea lortu zuten, bai eta hezkuntza etxe guztietara iritsiko zela bermatzea ere.

Zer egin dute gure arduradun politikoek? Hondamendiaren kapitalismoa kudeatu. Murrizketa- eta desinbertsio-politikei eustea erabaki dute, eta horren erakusgarri da 2022ko EAEko Aurrekontuen Legea. Ez dute langileen hornidura handitu nahi izan pertsonen arteko desberdintasunen aurka borrokatzeko hain garrantzitsuak diren bi arlo hauetan, hala nola Osasunean eta Hezkuntza Publikoan. Eta hori puntualki egin dutenean, modu asistentzialean izan da, inolako hezkuntza-planteamendurik gabe, profesionalei paradigma berri horri modu positiboan aurre egiteko tresnarik eman gabe, eta euren lan-baldintzak hobetzeko inolako asmorik gabe. Horren erakusgarri, Osakidetzan iragarri den LEP deialdia, guztira 1.273 plaza eskainiko dituena hainbat kategoriatan. Plaza horiek ez dira nahikoak, argi eta garbi, gure osasun publikoa indartzeko, eta are gutxiago lehen mailako arretak dituen arazoak konpontzeko. Osasun Sailak berak aurreikusten du datozen bost urteetan medikuntza, erizaintza eta administrazio-arloko 1.282 profesional inguru erretiratuko direla.

Hezkuntzan, plantillako errefortzuak ez dira nahikoak izan, eta irakasleen egunerokoa are gehiago kargatu da. Milioi askoko inbertsioak egiten ari dira baliabide informatikoetan, hezkuntza-komunitatearekin adostu gabe. Informazioa trukatzea eta elkarrekintza eragozten duten burbuila-sistemak, ikasgelak ixtea eta, ondorioz, hezkuntza telematikoa areagotzeak ikasleen arteko desberdintasunetan sakondu egiten du; horrek guztiak familientzat eta, bereziki, emakumeentzat dituen inplikazioekin. Indibidualismoa eta pentsamendu akritikoa sustatzen dituzten neurriak dira hauek, sistema neoliberal honi eusten diotenak. Ohiko hezkuntza-paradigmak aldatzeko aukera galdu egin da, bai eta zaintzaren, pertsonaren eta pentsamendu sortzaile eta kritikoaren garrantziaren inguruko hazkunde-prozesuak bultzatzeko aukera ere; aitzitik, ezagutzen transmititze soila baino ez du ekarri egoera honek.

Premiazkoak ez diren kontsultak geroratzeak, gainera, premia bereziak dituzten ikasleen jarraipena moteltzea dakar, edo premia jakin batzuk ere garaiz ez detektatzea, haien premiei erantzuten dieten Hezkuntzako langileen artean estresa eta ziurgabetasuna sortuz, eta profesional horiek eman beharreko arretari dagokionez duten eskaria handituz. Egoera honakoa da: diagnostikatu gabeko premia bereziak dituzten ikasleek ez dute Hezkuntza Sailaren hezkuntza-laguntzarik. Ikasleek ezin dute diagnostiko hori lortu, zerbitzu medikorako sarbiderik ez dutelako, eta, hala, diagnostikoak eta behar dituzten laguntzak moteldu egiten dira. Ikasleek ez dute behar duten laguntza jasotzen. Emaitza: porrota. Errudunak? Berehala agertuko da Bildarratz kontseilaria irakasleei inplikazio eta borondate on gehiago eskatuz, baina, beste behin ere, autokritikarik ez.

Horregatik guztiagatik, ESK-k eta STEILASek norabide aldaketa eskatzen dugu EAJk, bere bazkide PSErekin batera, gure zerbitzu publikoetan aurrera daramatzan murrizketa sistematiko eta sistemikoen politiketan. Ezinbestekoa da Osasuneko eta Hezkuntza Publikoko inbertsioak handitzea, ezinbestekoak diren giza baliabideak eta baliabide materialak izan ditzaten, beren eginkizuna bete ahal izateko eta herri honetako herritarrei merezi duten arreta eman ahal izateko.

Zerbitzu publiko horietako langileok ez dugu ez esker onik ez propagandarik behar. Errekonozimendurik onena lan-baldintzen bidez egiten da, horietan inbertituz, Osasun Sailak eta Hezkuntza Publikoak sarritan jasaten duten estigma saihestuz eta politika pribatizatzaileen aurrean lehenetsiz.

Nagore Landa Longarte (STEILAS) eta Patxi Nicolau Expósito (ESK)