Osasun sistema indartu ala kanpo-zorra ordaintzen segi?
Zilegi al da, herritar askoren bizitza jokoan dagoenean, osasun sistema ahulek beharrezko duten bultzada ekonomikoa ukatzea ala kamustea, Nazioarteko Diru Funtsari eta enparauei kanpo-zorra ordaintzen jarraitzeko? Koronabirusarekin batera, galdera hau ere barreiatzen ari da egunotan Hego eta Erdialdeko Amerikan.
Hego eta Erdialdeko Amerikako gizarteek desberdintasun sozioekonomiko sakonak dituzte, kolonialismoaren garaian sortutakoak eta XX. mendeko modernizazio kapitalistaren prozesuetan behin eta berriz eguneratutakoak. 1980ko hamarkadan, “munduak” joera ideologiko argia aukeratu zuen orduko krisiari aurre egiteko: neoliberalismoa. Kapitalak erakarri nahian, sektore publikoaren pribatizazio masiboen eskutik iritsi zen neoliberalismoa eta, defizitari erantzuna emateko, ongizatearen estatua deituari murrizketak ezarriz. Ondoren gertatutakoa ezaguna da, eta gaur egun, mundu zabalean, larrutik ordaindu ditugu sektore publikoaren desegitearen ondorioak: lehen mundu gerraz geroztik inoiz izan diren desberdintasun ekonomiko muturrekoenak.
Horren aurpegirik gordinetako bat Hego eta Erdialdeko Amerikan gertatu zen. Herrialde industrializatuetako eskariaren jaitsierak lehengaien prezioa hondoratu zuen eta interes-tasen gorakadak hegoaldetik iparralderako kapitalen ihesa areagotu zuen, zorraren benetako interes-tasa handituz besteak beste.
Kapitalismoaren egungo fase berriak aurretik kaltetuta zeuden sistema publikoak are gehiago hondatu ditu kasu gehienetan. Horren froga agerikoena osasun sistemetan ikus dezakegu.
Argazkia: El Universo
Eta orain, koronabirusa
Osasunaren Erakunde Panamerikarraren arabera, Hego eta Erdialdeko Amerikan bizi diren 630 milioi pertsonen % 30ak ez du osasun-arretarik jasotzeko aukerarik arrazoi ekonomikoengatik. Herrialde guztiak kontuan hartuta, Europak osasun publikoan inbertitzen duen erdia inbertitzen dute, batez beste. Soilik Kuba dago Europako herrialdeen gastuaren pare, Barne Produktu Gordinaren %10,6. Konparaziorako, Espainiako Estatukoa %8koa da.
Testuinguru honetan mundu osora zabaldu da koronabirusaren pandemia, baita Amerika osora ere, herrialde guztietako estatuaren egiturak eta bereziki osasun sistemarenak ispilu aurrean jarriz.
Europan ikusten ari gara pandemia honek utzi duen gabezien zerrenda luzea, ustez ranking guztietan goi mailetan agertzen diren osasun sistemetan; Italiakoa, Espainiakoa edo Osakidetza kasu. Hego eta Erdialdeko Amerikako kasuetan, gobernu neoliberalek behin eta berriz murriztu dituzten estatuetan, ezinbestean indartu beharko dute gihar publikoa erronkari heltzeko. Eta horrek inbertsioa esan nahi du, eta, ondorioz, zorra handitzea, gaixoak egoki artatzeko, jendarteko sektorerik ziurgarrienean fokua jarriz.
Zorretan dagoenak, zorra handitu?
Hego eta Erdialdeko Amerikako herrialdeen kanpo-zorra haien Barne Produktu Gordinaren %43,2aren parekoa da. Izugarri handia da Nazioarteko Diru Funtsa, Munduko Bankua, Amerikako Garapenerako Bankua eta bestelako nazioarteko erakundeekiko estatuek duten menpekotasun ekonomikoa.
Beraz, galdera argia da. Pandemiari aurre egiteko, zilegi al da herrialde horiei eskatzea osasun publikoan politika eraginkorrak egitea, baina, aldi berean, kanpo-zorraren kuota erraldoiak ordaintzeari utzi gabe? Herritarren osasuna lehenetsi ala gehienetan bidezkoa ez den zorra elikatzen jarraitu?
Zorra ez ordaintzeko kanpaina martxan
Latinoamerikako Geopolitikako Zentro Estrategikoak (CELAG) abiatu du Hego eta Erdialdeko Amerikako kanpo-zorra barkatzeko kanpaina. Milioi bat sinadura lortzeari ekin dio, “osasun-larrialdiari eta horren ondoriozko krisi ekonomikoari” aurre egiteko ezinbesteko neurri gisa. Eskaerak, beste askoren artean, zenbait estatuko presidente ohik sinatu dute dagoeneko, adibidez, Dilma Rousseffek (Brasil), Luis Guillermo Solisek (Costa Rica), Gustavo Petro eta Ernesto Samperrek (Kolonbia), Fernando Lugok (Paraguai), Evo Morales eta Alvaro García Linerak (Bolivia), Rafael Correak (Ekuador) eta Jose Luís Rodríguez Zapaterok (Espainia).
Aipatzen dutenez, kanpo-zorra barkatzea beste une historiko batzuetan erabili izan den neurria da, gerretan, gaixotasunetan eta pandemietan, esaterako. Bigarren Mundu Gerran Alemania suntsitua izan ondorengo garaia da adibiderik ezagunenetako bat. Alemaniako zorraren funtsezko kopuruak barkatzea erabaki zuten nazioarteko indarrek.
Covid-19ren izaera unibertsala gorabehera, krisi honek, krisi guztiek bezala, ordena geopolitiko berri bat argituko duela azpimarratzen dute. Eta beraz, hainbeste zailtasunen aurrean, “kanpo-zorra barkatzea ekintza justua bezain beharrezkoa” da.
Guardia Zibilaren esanetan, Victor de Aldama enpresariak ordaindutako diru kopurua litzateke hamar milioi euroko hori, eta Espainiako Garraio Ministerioak pandemia garaian egindako salerosketei lotuta legoke. Ostegun honetan utzi dute aske García, epailearen aurrean... [+]
Hego Euskal Herrira pilulaz betetako 722 kaxatxo iritsi dira, COVID-19a larri pasatzeko arrisku handiko gaixoentzat zuzenduta. Europar Patasunak COVID-19arentzako ahotik hartzeko gomendatu duen lehen pilula antibirikoa da Pfizerren Paxlovid eta Espainiako Gobernuak 253 milioi... [+]
Pandemiaren eragina indarkeria matxistan azterketa kaleratu berri du Espainiako Gobernuak. Bertan ondorioztatu dute eraildako emakume kopurua gutxitu egin dela, hauek kontrolatuta eduki dituzten denbora gehitu izanaren ondorioz. Baina emakumeen suizidioak gizonenak baino gehiago... [+]
Merkatura ateratzear den Hipra txertoari patenteak kendu diezazkiola eskatu diote hogei erakundek Espainiako Gobernuari. Izan ere, Kataluniako multinazional honek COVID-19aren aurkako txertoa egiteko entsegu klinikoetarako diru publikotik gutxienez 15 milioi euro jaso ditu.
Amazon ondoren Glovo, Deliveroo eta Uber Eats-ek gure hiri eta auzoetako bizimodua hankaz gora jarri dutela uste baduzu, adi hurrengo uhinari: heldu dira Cajoo, Flink, Dija, Gorillas, PicNic , Everli... COVID-19 betean sortuta, tximista bezala zabaltzen ari diren banaketako... [+]
Eneritz Zubiaurre irakaslea da, eta lan eremu horretan egin zen gizarteko lehenengotako txerto deiari erantzunez, ziztada hartu zuen 2021eko martxoaren 14an. Astra Zeneca egokitu zitzaion. “Inork, ezta txertoa jarri zidan erizainak ere ez zidan ohartarazi izan nitzakeen... [+]
Nafarroako Gobernuak bart gauerditik aurrera indargabetu ditu COVID-19aren aurkako neurri murriztaile gehienak. Kalean eta ikastetxeetako patioetan ez da derrigorrean maskararik erabili beharko, gaueko aisialdiak eta ostalaritzak pandemia aurreko ordutegiak berreskuratuko... [+]
"Osasun Sailaren immobilismoaren eta konponbide ezaren aurrean", otsailaren 25ean greba deitu dute lehen arretan ELA, SATSE, LAB, CCOO eta UGT sindikatuek eta otsailaren 28an Osakidetzako esparru guztietan. Horrez gain, otsailaren 26an manifestazioak egingo dituzte... [+]
Zizt! Hor dator berriz ere, bularraldean sentitu dut goizean goiz, arraroa da benetan ziztada hau.
Zizt! Jertsearen gainetik bihotzaldea igurtzi dut, emeki. Ea pasatzen den, esan dut baxu, inork ez entzuteko moduan. Gaur egun kontuz ibili behar da nork-zer entzungo duen... [+]
La Bogue da Frantziako Limousin (okzitanieraz Limosin) eskualdeko hedabide alternatiboa. Kolektibo autonomo batek kudeatua, boluntarioek egina eta militantea, bere burua kokatzen du mugimendu anti-autoritarioaren baitan. Bertan agerturiko artikulua itzuli dugu euskarara.
“Proba bat egin ostean, COVID-19an positibo eman dut. Ondo nago, sintoma arinekin. Hurrengo egunetarako aurreikusitako agenda publikoa atzeratu eta konfinamendutik lanean segituko dut”. Kendu agenda publikoaren zera hori erditik, eta edonorenak izan zitezkeen... [+]
Igande eguerdian milaka lagun atera dira Donostia, Bilbo eta Gasteizko kaleetara gehiengo sindikalak deituta, kalitatezko osasun publikoaren alde eta Lehen Arreta jasaten ari den kolapsoaren aurka. Oso gogor mintzatu dira Iñigo Urkullu buru duen Jaurlaritza osasun... [+]
Osakidetzaren azken protokoloak dio positibo baten kontaktu estua izanagatik COVID-19a azken 180 egunetan pasatu duenak, txertatuta egon edo ez, ez duela etxean berrogeialdirik egin beharrik, baldin eta ez badauka sintomarik.
Txertoaren hirugarren dosia abian da herrialde aberatsetan eta laugarren dosia ere ezarriko zaie arrisku taldekoei. Denborarekin txertoek eragindako antigorputzak galdu egiten dira, eta horiek gehitzeko errefortzu dosiak jartzea da gobernuen estrategia. Baina txertoen alde... [+]
Zientzia politika publiko bihurtzen den modua kalkulu politiko eta ekonomikoek gidatzen dute, baita politikariek, alderdiek eta aholkulariek dituzten konpromiso moral eta ideologikoek ere”. Hala zioen Jana Bacevic soziologoak 2020ko apirilean The Guardian-en.
Denok... [+]