Oraindik ere nabarmen gutxiago dira seme-alabei lehenengo abizena amarena jartzen dietenak
Seme-alabari lehenengo abizena amarena jartzea baimentzen du legeak Hego Euskal Herrian, duela urte batzuetatik, baina sozialki oraindik urrun dago parekidetasuna. Tradizio patriarkalak, inertziak, aitak (eta haren familiak) gaizki hartzeak, baita ofentsatzat ere… pisua dute oraindik, dirudienez.
2017tik, bikote heterosexualen kasuan lehenengo abizena aitarena ala amarena jarri erabaki daiteke Espainiako Estatuan, dokumenturik aurkeztu gabe. Eta 2021etik, zehaztu egin behar da zein abizen nahi diozun jarri lehenengo –alegia, ez da aitarena lehenesten ez bada kontrakorik esaten, ordura arte bezala–. Bada, erraztasunak erraztasun, 2021eko lege aldaketatik hona %11,1ak baino ez dio jarri seme-alabari amaren abizena lehenengo, Espainiako Estatuan. Beste era batera esanda, azken hiru urteetan jaiotako umeen %88,9ak aitaren abizena darama lehenengo.
Argi dago, inertzia patriarkalari buelta ematea kostatzen da, kasu honetan bai behintzat, ohitura eta tradizioen pisua handia da, eta horregatik, haurrari lehenengo amaren abizena jartzea "araua haustea" da hainbatentzat, arraroa, ezberdina, zerbaitengatik egin den seinale. Eta "zerbaitengatik" hori aitaren kontra egitea dela ulertzen duenik ere bada, nahiz eta ez hanka ez buru ez duen horrek. Aitaren abizena lehenengo ez joatea, abizena "galtzea", desohoretzat hartzen duelako oraindik hainbat gizonek, baztertua izan balitz bezala. Hala diote El Paíseko artikulu batean. Kurioski, amaren abizena lehenengo ez joatea eta haren abizena "galtzea" normaltzat hartzen da. "Emakumea ezabatzea normalizatu egin dugu", diote artikuluan.
Aitaren abizena lehenengo ez joatea, abizena "galtzea", desohoretzat hartzen du hainbat gizonek, baztertua izan balitz bezala. Amaren abizena lehenengo ez joatea, baina, normaltzat hartzen da
Zergatik amarena lehenengo?
Esan bezala, 2017an erraztu zuen aldaketa Espainiako legediak, eta 2022ko datuen arabera, %0,5ak baino ez zuen baliatu, amaren abizena lehenesteko. Handik bi urtera, datuak %11,1era egin du gora, oraindik parekidetasunetik oso urrun, baina joera pixkanaka aldatzen ari den isla ere izan daiteke.
Emakumeak haurdunaldiaren pisua eraman duelako eta hari aitortza egiteko, edota oraindik aitaren abizena lehenesten denez feminismo ariketa bat delako, horra emakumearen abizena lehenengo jartzen duten bikoteen argudioetako batzuk. Baina bestelako irizpideak ere hartzen dira kontuan: bikoteak zein abizen duen gustukoen, zein abizen den ezohikoagoa, edo euskalduna, alfabetikoki abizena A-tik edo Z-tik hasteak eragin dezake eskolan zenbatgarren egokituko zaizun… Tratu bitxien berri ere izan dugu inguruan: "Zuk izena aukeratu, eta trukean nire abizena eraman dezala lehenengo".
Ipar Euskal Herrian ere aukeratu daiteke lehen abizena amarena jartzea, baina ez bada espresuki adierazten, automatikoki aitarena jartzen zaio umeari, ezkonduta dauden bikoteen kasuan. Pentsa, beste ohitura bat bizi mantentzen da oraindik Frantziako Estatuan: ezkontzerakoan, emakumeak gizonaren abizena hartzea.
Ostegun gauean emakume bat bortxatzea egotzita atxilotu zuten gizon bat larunbatean. Gizona kasua argitu arte zaintzapean dago. Mobilizazioa egin du Itaiak astelehenean 18:30ean, Baionako Herriko Etxean, eta horren erantzukizuna azpimarratu du.
Laura Macayaren liburua ekarri du euskarara Katakrakek. Amaia Astobizak itzuli du, feminismoaren baitako eztabaidak ireki eta beste begirada batzuetatik ekiteko helburuarekin.
Indartsua, irribarretsua eta oso langilea. Helburu pila bat ditu esku artean, eta ideia bat okurritzen zaionean buru-belarri aritzen da horretan. Horiek dira Ainhoa Jungitu (Urduña, Bizkaia, 1998) deskribatzen duten zenbait ezaugarri. 2023an esklerosi anizkoitza... [+]
Pippi Kaltzaluzeren istorioak lehenengoz kaleratu zirenetik 80 urte bete direla-eta, leku berezia eskaini diote Boloniako Nazioarteko Haur eta Gazte Liburu Azokan. Azkarra, independentea, errebeldea, lotsagabea, menderakaitza, apur bat basatia, sormen handikoa, ausarta eta... [+]
Gozamen aparta bezain deskribatzeko zaila dakar, norbaiten hitzak irakurri edo entzun ostean, zera pentsatzeak: “Horixe zen neu aurreko hartan azaltzen saiatu nintzena!”. Idazlea eta itzultzailea da María Reimóndez, eta galegoz aritzen da, hizkuntza... [+]
Bai ikastetxeek antolaturiko eskolaz kanpoko jarduerek, bai aisialdiari loturiko ekintzek eta udalekuek desgaitasunen bat duten haurrak kanpoan uzten dituzte maiz, eta hain justu, jarduera horiek bereziki onuragarriak dira premia bereziak dituzten haurrentzat. Hala dio... [+]
Orain arte desgaituak ez diren pertsonekin lehiatu da Uharteko Ipar Eski Taldeko Eneko Leyun eskiatzailea (Iruñea, 1998). 2024-2025 denboraldian, lehenengo aldiz parte hartu du Adimen Urritasuna duten Pertsonentzako Iraupeneko Eskiko Espainiako Txapelketan. Urrezko... [+]
Joan den urte hondarrean atera da L'affaire Ange Soleil, le dépeceur d'Aubervilliers (Ange Soleil afera, Aubervilliers-ko puskatzailea) eleberria, Christelle Lozère-k idatzia. Lozère da artearen historiako irakasle bakarra Antilletako... [+]
Endometriosiaren Nazioarteko Eguna izan zen, martxoak 14a. AINTZANE CUADRA MARIGORTAri (Amurrio, 1995) gaixotasun hori diagnostikatu zioten urtarrilean, lehen sintomak duela lau urte nabaritzen hasi zen arren. Gaitz horri ikusgarritasuna ematearen beharraz mintzatu da.
Duela aste batzuk, gurean egon ziren El Salvadorko eta Kanarietako emakumeen eskubideen aldeko hainbat aktibista. Sexu- eta ugalketa-eskubideez eta eskubide horiek urratzeak emakumeengan dituen ondorioez aritu gara; hala nola El Salvadorren berezko abortuak izanda homizidio... [+]
Zuberoako ohiturei buruzko bi liburu ditut gogoan. Batek XX. mendean aritu izan diren 180 dantzari eta soinulari aipatzen ditu. Haien artean, emakumezkorik ez da agertzen. Besteak, pastoralei egiten die errepasoa eta hor emakumeak aipatu aipatzen dira, baina omisio esanguratsuak... [+]
1984an ‘Bizitza Nola Badoan’ lehen poema liburua (Maiatz) argitaratu zuenetik hainbat poema-liburu, narrazio eta eleberri argitaratu ditu Itxaro Borda idazleak. 2024an argitaratu zuen azken lana, ‘Itzalen tektonika’ (SUSA), eta egunero zutabea idazten du... [+]
Donostiako Tabakaleran, beste urte batez, hitza eta irudia elkar nahasi eta lotu dituzte Zinea eta literatura jardunaldietan. Aurten, Chantal Akerman zinegile belgikarraren obra izan dute aztergai; haren film bana hautatu eta aztertu dute Itxaro Bordak, Karmele Jaiok eta Danele... [+]
Antifaxismoari buruz idatzi nahiko nuke, hori baita aurten mugimendu feministaren gaia. Alabaina, eskratxea egin diote Martxoaren 8ko bezperan euskal kazetari antifaxista eta profeminista bati.
Gizonak bere lehenengo liburua aurkeztu du Madrilen bi kazetari ospetsuk... [+]