Orain 34 urte hasitako deportatuen egoera amaitzeko garaia da
Euskal Iheslari Politikoen Kolektiboak (EIPK) legeria arrunta eta “errealitate printzipioa” eskatu du iragan asteburuan, Irunen egindako IV. Foro Sozialaren karietara. Kolektibo honen iritziz, iheslari eta deportatu andana etxera liteke “salbuespenezko legedia” bertan behera utziz gero.
EIPKren arabera, 2.500 euskal herritarrek erbestea ezagutu dute 1960ko hamarkadatik. Horietako 70 deportatuak izan dira eta 162 estraditatuak. Estatuetako poliziek 76 iheslari euren eskutik eskura pasa dituzte. 106 euro-agindu ezarri dira. Halaber, “gerra zikina”-ren ondorioz 40 pertsona hil ziren. Egun,erbestean dauden pertsonetatik 10 gaixo daude. IV. Foro Sozialean jasotako euskal gatazkaren ondorio zenbait dira horiek.
EIPK-ko eledun Jon Irazolaren aburuz, “gure helburua gobernuen oniritzia lortzea da, anartean baina, aurrerapausoak ematen hasteko unea da”. Iheslariak hasi omen dira bidea egiten beren kabuz, baina “traba” besterik ez dute aurkitu bere hitzetan. Jon Irazolak “Espainiako Auzitegi Nazionalaren jarrera” ezbaian jarri zuen: “Epaituak izan ez diren iheslariei preskripzio epea luzatzen zaie artifizialki”. “Legalitatearen bidea itxi egiten zaie iheslariei”, adierazi zuen kritikoki.
"Arrazoi politikoengatik preso edo ihesean dauden pertsonen gizarteratzea erraztea” izan da Irungo Ficoban egindako IV. Foro Sozialaren lema eta xede nagusia.
Ipar Irlandako preso ohien elkarteko kide Michael Culberten hitzetan “Irlandan birgizarteratze prozesurako Britainia Handiko Gobernuak malgutasun gehiago erakutsi zuen Espainiak eta Frantziak baino”.
Maritxu Paulus Basurco presoen abokatuaren iritzian, “Frantziako Estatuaren kasuan, gobernua eta justizia bi bide dira”. Bi bideek konponbiderako tartea uzten dutela dio abokatuak, baina ez dago borondaterik: “Justiziak egungo testuinguru politikoa aintzat hartu beharko luke”. Ez da horrela izaten ari, ordea.
Deportazioa bizi eta jasan dituen bi lagunen lekukotasunak entzun ziren, halaber, ekitaldian. Eugenio Etxebeste Antton deportatu ohia hamahiru urtez “legez kanpo bahituta” izan zuten. Ezein estatuk ez zuen bere deportazioaren ardura bere gain hartu. “Deportazioaren eufemismoak jazarpen esparruak mozorrotu” ditu, hau da, "hizkera aintzat hartu behar da, bestela hitzek errealitatea aldarazten dute" erran zuen. Deportatu ohi honen ustez “babesgabetasuna salatu behar da, errealitatea ongi aditzera emanen badugu. Bada garaia, estatuek beren erantzukizuna hartzeko eta eginiko kalte moralak eta ekonomikoak konpontzeko”.
Deportazioan hil zen Juanra Aranburu iheslariaren bikotekide Bixen Mujikak haien bizipenak ekarri zituen gogora. Aranburu Cabo Verdera deportatu zuten, eta umea eta andrea harekin joan ziren: “Deportazioa espetxea baino samurragoa zelakoan joan ginen”. Ustea ustela suertatu zitzaien ordea.
“Orain 34 urte hasi ziren deportazioak, egoera hori amaitzeko garaia” dela gehitu zuten bertaratukoek. Miguel Castells abokatuak –Panaman, Dominikar Errepublikan eta Ekuadorren deportatuta egon zirenen abokatuak– kolektibo honek “egia, justizia eta erreparazioa izateko eskubidea" daukala berretsi zuen. "Errelatoa egiten bada, guztien giza eskubideen urraketa jaso dadila” erran zuen azkenik,
2002an sortu zen Ataramiñe argitaletxea, eta ordutik euskal errepresaliatu politikoek idatzitakoak argitaratu ditu. 2017ra arte lan kolektiboak argitaratu zituen, eta horietako zenbaitekin antologia osatu du: Urrun da zeru urdina. Ataramiñe 2002-2017. Ez da... [+]
Etxerat elkarteak jakitera eman duenez, uda honetan etxera itzuli dira Emilio Martinez de Marigorta eta Felix Manzanos Cabo Berdetik eta Iñaki Rodriguez Kubatik. Oraindik, baina, beste bost deportatu eta 24 erbesteratu politiko daude Euskal Herritik kanpo.
Askotariko egoerak bizi izan dituzten euskal iheslari eta deportatu politikoen seme-alaben testigantzak biltzen ari da Miren Azkarate Badiola donostiarra, liburu batean argitaratzeko. Konparatzeko inolako asmorik gabe, “ezberdinak baitira espetxeratuen eta atxilotuen... [+]
1984. eta 1989. urteen artean Frantziak, Espainiarekin adostuta, 70 euskal herritar deportatu zituen Afrikako eta Hego eta Erdialdeko Amerikako hamar herrialdeetara. Euskal Herrian 60ko hamarkadan loratu zen pizkunde eta borroka zikloari estatuek emandako erantzun... [+]
Juanjo Aristizabal Kortajarena trintxerpearrak eta José Miguel Arrugaeta San Emeterio bilbotarrak ondo ezagutzen dute deportazioa. 1984an deportatu zituzten biak: Panamara eta ondoren Kubara Arrugaeta; Panamara eta ondoren Venezuelara Aristizabal. 2014an itzuli zen Euskal... [+]
Ione Idigoras ez duzu deportatuen zerrendan aurkituko, baina 30 urtez sufritu du lehen pertsonan. Bere bizipen gordina beste askoren arteko bat dela dio, bereziki emakume eta seme-alaba askorena, eta ahaztutako errealitate horien aitortza aldarrikatzen du, minez bezain irmo.
Eugenio Barrutiabengoa Arbe arrasatearra 1978an errefuxiatu zen Ipar Euskal Herrian. Komando Autonomo Antikapitalistetako militantea 1981ean atxilotu zuten lehenbizikoz, eta asignazioa apurtu ostean Baionan bigarrengoz, 1984an. Venezuelara deportatu zuten orduan, María... [+]
Diplomazialariak 80ko hamarkadan Euskal Herriko deportatuekiko adierazitako “elkartasuna eta konpromezua” azpimarratu dute erbesteratuek.
Jesus Ricardo Urteaga Txetxu azkoitiar deportatua zendu da ostegun honetan Venezuelan, minbiziaren ondorioz. 1979an egin zuen ihes Azkoititik eta 1984an atxilotu zuten Frantzian. Urte berean, maiatzean Venezuelara deportatu zuten. Han bizi izan da orain arte, minbiziak hil duen... [+]
Gertakari gordinari kolorezko kontakizuna emateko gaitasuna du Etxegaraik. Are, genero jakina hautatu du horretarako: abentura. Bere deportazioaren 35 urteko abenturaren azken orria idaztekotan da: oro berria egiten zitzaion soldadu ohiarena.
Alfonso Etxegarai ETAko kide ohiak 33 urte eman ditu Afrikan deportatuta eta irailaren amaieran jakin zenez, Euskal Herrira itzuli berria da. Itzulera hori kontatu nahi du Caminho longe dokumentalak eta horretarako herritarren diru-ekarpenak jasotzen ari da.
1978an Plentzia utzi egin behar izan zuen Alfonso Etxegaraik, eta 1986tik Sao Tome eta Principe Afrikako herrialdean bizi behar izan du gaur arte.
'Kalera, kalera' dinamikak antolatuta egingo dute udako kalera martxa, festa giroan. Gipuzkoa, Bizkaia eta Nafarroa zeharkatuko ditu ibilbideak, eta jaia ere izango dela jakinarazi dute.