Oporraldiko landare sorta


2021eko urtarrilaren 08an - 13:33
Konpota. Argazkia: Gastronomiako Euskal Eskola.

Estropozo handirik gabe joan dira sasoi berriaren hasiera egun hauek, egun-argia luzatzen hasi dela ospatzeko egunak. Sasoi berria argi orduak hazten hasi zirenean abiatu genuen, solstizioarekin, egutegiko abenduaren 21ean, alegia. Urte berriaren adigaia zera da, egutegiak eta ordulariak behar ditugunon neurrikoa, ez inolaz ere naturala. Lehengo eta oraingo haginteen girgilu eta bilur estutxoen neurrirako “jaiak”; erlijioen, kapitalaren eta abarren asmoen eta helburuen bideko diruhuste eta odoluste egunak.

Sasoi berriaren ospakizuna bakoitzarena eta bakarra da. Urrutira gabe, geurean bertan, zenbat era daude? Beti landareei lotuak, baina. Soinean janzten ditugunenak, okeletan jaten ditugunenak eta antzekoenak kenduta, bereziki jan-edanean eta apainduran landare saila baliatzen dugu.

Apainketan mihura (Viscum album), gorostia (Ilex aquifolium), basaerratza (Ruscus aculeatus), goroldioak, izei gorria (Picea abies), poinsetia (Euphorbia pulcherrima), oihaneko kaktusa (Schlumbergera x buckleyi) eta abar.

Jatenetan errege-opilaren garia (Triticum aestivum) eta konfitatutako udare (Pyrus communis) eta laranja (Citrus x sinensis), baita honen lorezko ura ere; gainontzeko ogietako artoa (Zea mays), espelta (Triticum spelta) eta zekalea (Secale cereale). Gosarietako oloa (Avena sativa), kiwia (Actinidia deliciosa), ahuakatea (Persea americana), banana (Musa x paradisiaca), marmeladako ahabia (Vaccinium myrtillus), mugurdia (Rubus idaeus), masusta (Rubus fruticosus) eta abar. Jan-aurreko gaztainak (Castanea sativa), lukainken piperrautsa (Capsicum annuum) eta olibak (Olea europaea). Otorduetako izoki ketuaren aldameneko kaparra (Capparis spinosa) eta aneta (Anethum graveolens), aza (Brassica oleracea var. capitata), baratxuria (Allium sativum), tipula (Allium cepa), porrua (Allium porrum), azenarioa (Daucus carota), azalorea (Brassica oleracea var. botrytis), zainzuria (Asparagus officinalis), kukulua (Lactuca sativa), endibia eta eskarola (Cichorium endivia), bakailaoaren perrexila (Petroselinum crispum) eta tomatea (Solanum lycopersicum), azpizunaren lagun pikillo piperra.

Azkenburu guztien azukrea (Sacharum officinarum), konpotako sagarra (Malus domestica), albertxikopasak (Prunus armeniaca), aranpasak (Prunus domestica) eta mahaspasak (Vitis vinifera), intxaursaltsako intxaurra (Juglans regia), arrozesnearen arroza (Oryza sativa), limoia (Citrus x limon) eta kanela (Cinnamomum verum), pikopasak (Ficus carica), txokolatea (Theobroma cacao), arbendola (Prunus dulcis), hurra (Corylus avellana), gaztaren lagun irasagar-gozokia (Cydonia oblonga) eta abar.

Otordu arteko eserialdien freskagarri mandarina (Citrus reticulata) eta anana (Ananas comosus).

Digestioari laguntzeko edarietan sagarra, mahatsa, garagarra (Hordeum vulgare), lupulua (Humulus lupulus), gintonikaren ipurua (Juniperus communis), vodkaren patata (Solanum tuberosum)... Amaitzeko, kafea (Coffea spp.), tea (Camellia sinensis) eta purua (Nicotiana tabacum) edo txirria (Cannabis spp.).

Bestondoan, larranbiloa (Matricaria chamomilla), eta ezta orduan ere ez gara oportzar horietako landare janaz gogoratuko.


Kanal honetatik interesatuko zaizu: Landareak
Kamamila txarrik ez da

Gaurko artikuluari ekitera noalarik Chamaemelum nobile loretxoari larranbiloa, larramilua, amasabel-belarra edo bitxeleta deitzen diozuenak ere nire gogoan zaudete; zuetako batek idatzi baitit duela ez egun asko Instagrametik “gaur Goizueta aldean kamabillua bildu dut eta... [+]


2024-07-30 | Estitxu Eizagirre
Baratze-oihana
Bizitzaren ederra lantzen buruaskitasunerantz

Odei Etxeberri Bimboire, Gorka Roca Torre eta beraien seme Oihan eta Miru buruaskiak dira elikaduran. Horretarako, aztertu behar izan dute gorputzak zer elikagai eta zein kopurutan behar dituen; horiek zein janaritan dauden; urtaro bakoitzean horiek denak eskuratzeko zer landu... [+]


Gregorio Ugartemendia. Pagadien egile
“Jendeak arbola aldatu eta segituan nahi du etekina, eta hori ez dago”

Tolosatik abiatu eta Bedaion gora egin, Menditxiki aldera. Batean Bedaio, bestean Zarate, Gipuzkoako eta Nafarroako muga-mugan gara. Hantxe dira helburu ditugun lursailak, Itxitua eta Erlo, garai batean lahar, pagadi gaur egun: Gregorio Ugartemendia Zubillagaren basoa duzu.


2024-07-22 | Garazi Zabaleta
Erroak landaretegia
Fruta-arbola, fruitu ttipi eta landare mintegi ekologikoa

Mahaño Lanathoua 2017an hasi zen aitaren lurretan arbolak landatzen, oihan baratzea lantzeko ideiarekin. “Hasieran asmoa ez zen horretatik ekonomia bat sortzea, gure buruaskitasunerako bidean pausoak ematea baizik”, gogoratu du laborariak. Baina, landaketekin... [+]


Euskal Herriko tigreak

Duela gutxiko kontua da. Iberiar katamotza (Lynx pardinus), mundu mailako felino espezie mehatxatuenetarikoa, “galtzeko arriskuan” egotetik “kaltebera” kategoriara igaro da IUCNren Espezie Mehatxatuen Zerrenda Gorrian. Espeziea kontserbatzeko egindako... [+]


2024-07-22 | Jakoba Errekondo
Zientoka izen

Zuhaitzen eta arbolen sarobean nabil azken urte hauetan. Larrean, abaroan eta biaoan hor nabil atera ezinik. Zuhaitzei eta arbolei aparteko begirunea diedala jabetua izango zara, tarteka behinik ARGIAren Bizi Baratzea txoko honetan ibiltzen bazara. Eta azkenaldi honetan,... [+]


2024-07-15 | Jakoba Errekondo
Porruak eta santuak

Porrusalda hemen da.


2024-07-15 | Garazi Zabaleta
Langileak ordezkatzeko zerbitzua
Laborariek ere oporretarako eskubidea izan dezaten

Nekazaritzaz eta abeltzaintzaz askotan entzuten da lanbide "oso lotua" dela, jai egunik edo oporrik ez dela existitzen. Ipar Euskal Herriko Onetik eta Etxaldia gasnategiek, Berria eta Aldudeko Esne Kooperatibekin elkarlanean, laborariei bakantzak bermatzeko egitasmoa... [+]


“Azken dantza hau” bisiguarena izan ez dadin

Txikitan kaian arrantzatu ohi genituen ‘pantxito’ gehienak ziurrenik bisiguak izango ziren, baina nekez ikusten genituen bisigu handiak. Izatekotan, jatetxe ezagunetan izango zen, arraindegietako bisigu gehienak kanpotik ekarriak ziren bitartean. Egun, kostaldeko... [+]


2024-07-08 | Jakoba Errekondo
Erein aurreko hazien bedeinkazioak

Galdera hau jaso berria dut Bizi Baratzeako postontzian: "Gaia San Joan bezperako familia afarian atera huen, Unanue sagardotegian, Azpeitian. Seguran Santa Engrazia egunean erein behar ditugun haziak bedeinkatzen dira. Erein beharreko hazi guztiak eramatea komeni al da?,... [+]


2024-07-08 | Garazi Zabaleta
Nafarroako hazien liburutegia
“Kultura, liburuetan ez ezik, esperientzia pertsonal eta komunitarioetan ere badago”

2022an Nafarroako Liburutegien Sareak martxan jarritako proiektu berezia da hazien liburutegia. Clara Flamarique Goñi da Nafarroako Gobernuaren liburutegi zerbitzuko proiektuen arduraduna, eta honela gogoratu ditu hastapenak: “Zaragozako liburutegian martxan zuten... [+]


Bustitzen ez den arranoa

Ur azaletik gertu dabiltza arrainak igerian. Zerbait uretarantz gerturatzen ari da, hegan: arrano bat dator, bere atzaparrak aurrerantz luzatuta eta zaplast! Uretan sartu da, bete betean. Arraina harrapatu ostean burua uretatik atera du arranoak, baina arrainak hondorantz egiten... [+]


Traktoreen protestak hasi zirela bost hilabete
Zerekin egiten dugu amets? Elikagaien merkatu globalizatuan bira egiteaz harago

Bost hilabete bete dira otsailaren 6an traktoreen mobilizazioak hasi zirenetik. Mirene Begiristainek eta Isabel Alvarezek ekofeminismoaren betaurrekoak jantzita aztertu dituzte mobilizazio hauek eta fokutik kanpo geratu diren laborariak eta aldarrikapenak ekarri dituzte lehen... [+]


Jolastoki berdeagoak Ipar Euskal Herriko ikastetxeetan, klima aldaketari aurre egiteko

Ingurumena, bioaniztasuna, uraren gestioa eta haurren beharrak oinarri hartuta, ikastetxeetako patioak aldatzeko proiektu kolektiboa jarri dute martxan Pirinio Atlantikoetan; Euskal Herriko lau herrik hartuko dute parte. Iruñean ere, itzal eta landare gehiago izango... [+]


2024-07-01 | Jakoba Errekondo
Tomate anderea eta presa kontuak

A zer lanak ematen dizkigun! Txoratzen gaitu tomateak (Solanum lycopersicum). Artaxoakoa dela, edo Tuterako Itsusia, edo Aretxabaletakoa, edo Erandiokoa, pikoluzea, gerezia dela, madari tomatea dela, Igeldo, mendigorria, transgenikoa dela, Eusko Labela dela, idi-bihotza, korta... [+]


Eguneraketa berriak daude