Olaztiko Koskobilo harrobia “lehengoratzeak”, aztarnategi arkeologikoa erabat deuseztatuko duela salatu dute
Cementos Portland Valderribas enpresak 100.000 metro kubo material eraman nahi du harrobi zaharrera. Lurra Nafarroa elkartearen ustez, ordea, 1940an harrobiko leherketek agerian utzitako historiaurreko aztarnak ezin izango dira berreskuratu, plana aurrera ateraz gero.
Koskobilo harrobi zaharra “lehengoratzeko” plana (pdf) aurkeztu du Cementos Portland Valderribas Olaztiko enpresak. Horren arabera, 100.000 metro kubo material eraman nahi dituzte bertako pareten kontra, geruzaz geruza dena bete arte, eta horrela, “ingurune hurbilenarekin bat datorren forma eta izaera izan dezan”. Horrek, baina, aztarnategi paleontologiko eta arkeologiko garrantzitsu bat izan zitekeenaren azken arrastoak deuseztatzea ekarriko du.
Harrobia Cementos Portlandek ustiatu zuen urte luzez. 1940 inguruan, leherketa batek zulo edo sima handi bat agerian utzi zuen Koskobilo mendiaren hegoaldeko partean, sei metroko oinarria zuena eta sedimentu ugarirekin. Harrobiko langileburuak letagin handi bat helarazi zion Máximo Ruiz de Gaona mikropaleontologo eta naturalistari, eta hala jakin zuten gune arkeologiko baliotsu baten aurrean zeudela: “Nafarroako aztarnategi interesgarriena”, Ruiz de Gaonaren arabera. Hogeitasei ornodun mota desberdinen aztarnak zeuden, tartean errinozeroa, orein erraldoia, leize-hartza eta makakoarenak.
Baina harrobiko lanek aurrera jarraitu zuten gerraoste ilun hartan eta zuloa desagerrarazi zuten. 1950eko hamarkadan Ruiz de Gaonak harrobiaren arrastoetan aztarnak bilatzen jarraitu zuen ordea, industria litiko garrantzitsua aurkituz: suharrian egindako historiaurreko gizakiaren 5.000 pieza baina gehiago. Beste ikerlari ezagun batzuek ere makina bat aztarna aurkitu zituzten harrobiko hondakinen artean, hala nola Joxe Migel Barandiaranek edo Maria Amor Beguiristainek. Moustier alditik Solutre aldirainoko tresna horiek komunitate zientifikoarentzat oso baliagarriak izan dira euren ikerketak egiteko, 1984an emaitzak aurkeztu zirenetik.
Harrobiaren kontzesioa 2014an amaitu zitzaion Cementos Portlandi, eta Nafarroako Gobernuak eskatuta, “lehengoratze” plana aurkeztu du. Plan hori 2020ko amaieran jarri dute publikoarentzat irakurgai, helegiteak aurkeztu ahal izateko.
Compañia RRR-ren webgunean irakurri dezakegunez, Olaztin araztegi bat egitearekin batera aurkeztu da proiektua, eta horrek ahalbidetu du harrobia hondakindegi bezala erabili ahal izatea. 7.000 kamioikada erabiliko lituzkete horretarako, bost urtez.
"Susmoa dugu hondakinak gainetik kendu nahi dituztela"
Lurra Nafarroa izan da alegazioak jarri dituenetako bat. Honen arabera, Koskobilo oraindik ikerketarako gune oso garrantzitsua da, Pirinio mendebaldeko kuaternarioko aztarnategia den heinean, eta material hori guztia gainera botatzeak ezinezko egingo luke ikerketa horiekin jarraitzea.
Gainera, elkartearen esanetan, harrigarria da Portlandek alternatiba garestiena aukeratu izana harrobia lehengoratzeko: “Susmoa dugu, aukeraketa horren atzean, 100.000 metro kubo hondakin gainetik kentzeko beharra dagoela”, diote.
Eskatu dute herritarren parte-hartze prozesu bat abian jartzea, harrobia nola lehengoratu behar den eztabaidatzeko eta Koskobilok dituen balioak aintzat hartzeko.
Ruiz de Gaonak langileen ahozko iturrietara jo behar izan zuen, desagertutako “Atapuerca” hura buruan berregin eta bertan aurkituriko aztarnek zer esanahi zuten ulertzeko. Oraingoan, harrobiaren hondakinak ere desagerraraziz gero, norengana jo ez litzateke egongo ordea.
Etiopia, 1974ko azaroaren 24a. Lucy-ren hezurdura aurkitu zuten Hadarren, giza arbasoen arrasto zaharrenetakoa. Australopithecus afarensis espezieko hominidoak 3,2 eta 3,5 milioi urteren artean ditu.
Homo espezieen arbasotzat jo zuten orduan, gu guztion amatzat. Mende erdi... [+]
Berkeleyko unibertsitateko (Kalifornia, AEB) arkeologo talde baten arabera, ezkerreko irudian ageri den eszena ez litzateke zuzena. Hau da, gizakiek ez zituzten lantzak jaurtitzen mamutak eta beste ugaztun handi batzuk ehizatzeko. Horixe zen orain arte zabalduen zegoen... [+]
Geissenkloesterle (Alemania), dela 42.000 urte. Danubio ibaiaren arroko kobazuloan bizi zirenek txirula bat egin zuten hegazti hezurrak eta mamut bolia erabiliz. Garai bertsuan, Esloveniako Divje Babe kobazuloko biztanleek ere txirula bat egin zuten hartz baten femurra baliatuz... [+]
Sulawesi (Indonesia) uhartearen hegoaldean, Leang Karampuang kobazuloan hiru irudi antropomorfoz eta basurde batez osatutako margolana aurkitu dute Griffith eta Southern Cross unibertsitateetako eta Indonesiako Agentzia Nazionaleko arkeologoek. Nature aldizkarian argitaratutako... [+]
Euskal Herriko kobazuloetan Madeleine aldiko (duela 18.500 eta 13.500 mila urte bitartekoak) labar-artea metodo konputazionalak konbinatuz aztertuta, ezaugarri espazialen eta ikonografikoen arabera bereizi dituzte irudiak, eta ondorioztatu dute lau multzotan bana daitezkeela.
Duela bi urte, Edgard Camarós arkeologo katalanak bi giza garezur eta "Minbizia?" zioen txartel bat topatu zituen kartoizko kaxa baten barruan, Cambridgeko Unibertsitatean. Garezurrak Gizatik zetozten, Egiptotik eta berriki Frontiers in Medicine aldizkarian... [+]
1991n Alpeetan Ötziren gorpua aurkitu zutenetik, egoera oso onean kontserbatutako 5.000 urteko arrastoak ikerketa asko egiteko erabili dituzte. Hasieratik arreta eman zuten azalean zeuzkan 61 tatuajeek. Adituek uste zuten tatuaje horiek azalean ebaki txikiak eginda eta,... [+]
Muru Artederreta herrian, Murugain izeneko muinoan, Burdin Aroko herrixka baten horma agerian geratu da, AHTren lanentzako laginak hartzen ari zirela. Bizilagunen hango elkarteak salatu du trenarentzako tunel baten ahoa eraikitzeak harresiaren zati bat suntsituko lukeela.
1992. eta 2006. urteen artean, Erromako Bracciano lakuko uretan, Neolito goiztiarreko La Marmotta aztarnategia industu zuten. Berriki, Plos One aldizkarian han aurkitutako bost piraguen inguruko ikerlana argitaratu dute. Ontziak 7.000-7.500 urte inguru dituztela ondorioztatu... [+]
Axlor aztarnategian (Dima), duela 100.000 urte inguruko gizakien fosilak aurkitu dituzte IIIPC Historiaurreko Ikerketen Kantabriako Nazioarteko Institutuko ikertzaileek. Zehazki, 10-12 urteko bi haurren eta heldu gazte baten hortzak dira, eta Iberiar penintsularen... [+]
Mecklenburgeko golkoan, Baltikoko uretan, ia kilometro bateko harrizko egitura bat identifikatu zuten arkeologoek 2021ean. Orain diziplinarteko ikerlari talde batek harresiari buruzko ikerketa argitaratu du PNAS aldizkarian.
Egiturak 10.000 urte inguru ditu eta gizakiak egina... [+]
Irulegiko Burdin Aroko herri gotortuan azaldutako brontzezko piezari buruzko ikerketa “osoena” azaltzen duen artikulua argitaratu du aditu talde batek nazioarteko aldizkari zientifikoan. Orain arte ez genekizkien hainbat berritasun dakartza.
Asteburu honetan historiaurreko margoak zeuden kobazulo bat bisitatu dut. Burdin eta manganeso oxidoa erabilita orain dela 30.000 bat urte egindako margoak. Bisita hauek interesgarriak iruditzen zaizkit, gizaki gisa munduan dugun lekua birkokatzeko; aukera dira historia... [+]
Willendorf (Austria), 1908. Wachau bailarako aztarnategi batean, Josef Szombathy arkeologoak emakumezko baten estatua antropomorfo txiki bat aurkitu zuen, 11 cm ingurukoa, harrian zizelkatua eta okre gorriz tindatua.
Orduz geroztik, Paleolitoko venusik ezagunena da, eta... [+]
Siberiako taigan duela 8.000 urteko gotorlekua topatu dute Berlingo Freie Universitäteko ikerlariek, inoizko zaharrena. Gotorlekuak Iraultza Neolitikoarekin batera iritsi zirela uste izan da luzaroan, nekazaritzak komunitateak egonkortzea ekarri zuelako.
Baina duela... [+]