Espainiar estatuan egindako azken azterketek diotenez, (EHko daturik ez dut topatu), biztanleen %20k min kronikoa pairatzen du. Buruko minak alde batera utzita, ohikoak dira hilabeteetan zehar luzatzen diren minak; behin lesioa sendatuta ere, berriz agertzen direnak; diagnostiko-probek kalterik egon ez dagoela dioten arren, sufritzen dabiltzan pertsonak; espezialistaz espezialista joanda ere, beren oinazeari inolako azalpenik topatzen ez diotenak.

Nire kasu partikularrari dagokionez, edozein ariketa egin bitartean, eta bereziki ondorengo egunetan, erabilitako gorputz zati horretako giharretan mina sentitzen nuen: hanka azpitan (zutik ezin egoteraino), belaunetan, besoetan... Ez agujeten mina, bistan da, beste min oso desatsegin bat, egonean ere oinaze zena. Horrek, noski, nire bizitza erabat baldintzatu zuen denbora luzez, eta lehen arazorik gabe egiten nituen hainbat plan eta kirol egiteari utzi nion, ondorioen beldur. Izan ere, min kronikoa pairatu dugunon artean oso ohikoak dira ondorengo jarrera hauek: mugimendu eta egoera jakin batzuekiko beldurra, aurre-hartzea, sintomekiko oso erne egotea eta abar. Horiek mina elikatzen dute, ondorioz, hor dugu sorgin gurpila; etenik gabeko soka.

Sintomak hasi zirenean medikuz mediku aritu izan banintz, medikuntza tradizionalaren gidaliburuari jarraiki “sentikortasun zentralaren sindromearen” izenez etiketatuko nindukeen norbaitek akaso. Egun, zinez eskertzen dut horraino ez iritsi izana, gorputz eri eta ez-gaiaren ideia berretsiko zelako nigan, errealitatetik are gehiago urrunduz eta nire gorputzaren osasunaren ideia erabat desitxuratuz.

Hori esanda, aitortu behar dut nire oinazeari buruz publikoki hitz egitea asko kosta izan zaidala eta lerro hauek partekatzeko erabakia hartzea ez dela erraza izan. Minez bizi nintzen garaian ahal nuen moduan disimulatzen nuen sufrikarioa (bereziki emozionala eta mentala) eta etxerako uzten nituen aieneak. Horren arrazoia zein ote zen pentsatzen aritu izan naiz. Baliteke normaltasuna mantendu nahi izatea, gutxienez kanpora begira dena ongi samar egon zedin, gaixo-irudia saihestuz; zaurgarri agertu nahi eza; edo hitza jartzeak arazoa betikotuko ote zuen beldur izango nintzen agian...

Behin oinazea ia desagertzeraino arindu zenean, berriz, euforiari ez nion zirrikiturik utzi nahi, ez nintzen horretaz hitz egitera ausartzen, dena pasa zela kontatzearekin batera atzera bueltan etorriko zenaren beldur. Egiari zor, maila batean horixe gertatu da gaiaz hitz egiten hasi naizenean, aspaldi sentitu gabekoak gogorarazi dizkit nire “sistemak”; baina dagoeneko informazio asko dut, eta nire minari beste toki batetik begiratzen diot.

Oinazea bere horretan gogorra dela jakitun, esango nuke are zailagoa dela izenik gabeko mina jasatea, edo izena izanda ere, ezezaguna edo arraroa bada. Ez baitago gaizki egoteko arrazoi aski objektiborik. Eta akaso horregatik, atzean gaixotasun edo lesio zehatzik ez dagoelako, kosta egiten da horietaz hitz egitea, ezin baituzu zure kexa taxuzko azalpen batekin justifikatu. Badute halako estigma bat: “Psikologikoa da, somatizatzen ari zara, frogetan ez da ezer agertzen, estresagatik da...” bezalako feedback-ek norberarengan jartzen dute mina sentitzearen ardura, gure bizimoduak edo izaerak eragindakoa balitz bezala, KULPA, letra larriz. Minen eta gaixotasunen jatorria azaltzen duten hamaika korronte badaude, ez dut nik hori eztabaidatuko gaur hemen. Baina aldarrikatu nahi dut badela oinazeari aurre egiteko modu bat: ezagutza.

Niri dagokidanez, ezagutza hori (informazio berria eta baliagarria) Arturo Goicoechea neurologoaren eskutik iritsi zitzaidan. Berarengandik abiatu eta lanketa Ines Goicoechearen lan-taldearekin egin nuen. “Minaren neurobiologia eta pedagogia” izeneko teoria eta hari dagokion praktika osatu dute, eta emaitza oso onak lortzen ari dira hainbat motatako min kronikoekin, ni testigu. Ezinezkoa da testu honetan teoria horren nondik norakoak xehe-xehe azaltzea. Bateko, informazio asko delako, eta besteko, honek ez duelako dibulgazio artikulu bat izan nahi. Baina merezi du, nire ustez, azalpentxo bat ematea. Gehiago jakin nahi duenari informazio gehiago emateko prest nago, eta bestela, sarean bila dezakezue. Goicoecheak dionez, min esperientzia guztiak garunaren erantzunak dira, erantzun normalak; mehatxutzat jotzen duenaren aurrean ematen duen erantzuna. Mina, berez, babes mekanismo bat da. Sistemak, ordea, batzuetan huts egiten du, eta ondorioz, oinazea ez da desagertzen arrazoizko sendatze-denbora pasa ondoren ere, edo are okerrago, lesiorik egon gabe ere minez egoten gara. Egoera horietan ebaluazio-akatsa gertatu dela esan dezakegu. Garunak uste du babesteko arrazoiak badaudela oraindik, eta beraz, minak iraun egiten du. Eta hor kateatzen gara askotan min kronikoarekin bizi izan garenok. Hortik askatzea badago, ordea, mina ikasi egiten delako eta, beraz, desikastea posible delako.

Hasieran esan bezala, idatzitako lerro horien helburua da ezkutu samarrean dagoen gai honi argi pixka bat ematea. Nire bizipenak irakurrita norbait ulertua, identifikatua edo itxaropentsu sentituz gero, aski izango da.