Nor da terrorista?
Genozidioa, terrorismoa, totalitarismoa. Hiru hitz gogor eta lazgarri, Gazan martxan den gerrak gogora ekarri dizkigunak. Hitz potoloak dira, sarri arinkeriaz erabiltzen direnak. Palestina aldeko berri tristeek parada ematen digute eztabaida terminologikoez hitz egiteko. Izan ere, ez dira gutxi izan zinismoz jokatu duten kazetari eta politikariak. Lehenik, Hamas talde terrorista dela esan dute eta bere erasoak gogorki gaitzetsi dituzte; baina jarraian, inolako lotsarik gabe, esan dute Israelek bere burua defendatzeko eskubidea daukala, hots, indarkeria erabili eta arabiarrak sarraskitzeko eskubidea.
Eztabaida hori bera akademian ere gertatzen da sarri. Historialariek, politologoek eta soziologoek, besteak beste, gure ikerketak egiteko ahalik eta termino zehatzenak, analitikoenak, behar ditugu, ikertu edo azaldu nahi duguna ahalik eta zorrotzen definitzeko. Baina erabiltzen diren hitzetako batzuek konnotazioak dituzte, eta analitikoak baino baloratiboak bilakatzen dira. Euskal Herriko azken indarkeria zikloaren inguruan ikertzen aritu diren historialari batzuen aburuz, esaterako, ezker abertzalea terroristatzat ez ezik totalitariotzat ere hartu izan dute.
Terrorismo kontzeptua Frantziako iraultzaren garaiko monarkikoek erabili zuten lehendabiziko aldiz, Robespierren gobernu iraultzailea salatzeko. Definizioz, terrorismoa helburu politikoak erdiesteko terrorea edo izua erabiltzen duen ekintza da. Adiera hori modu zorrotzean erabiliko balitz, zentzugabeko baieztapenak adituko genituzke: «ETA talde terroristak terrorea erabiltzen zuen, diktadura terrorista bati aurre egiteko»; «Hamas talde terroristak Israelgo estatu terroristari eraso dio». Ene uste apalean, barra-barra erabiltzen den hitz horrek, ez du deus ere zorrozki azaltzeko gaitasunik; akademian behintzat ez. Ez al du Israelgo armadak Hamasek baino terrore gehiago eragin? Asimetria terminologiko horrek zerikusirik dauka, ziur aski, bi bandoen izaera ezberdinarekin. Israelek armada erregular eta estatala dauka eta Palestinak ez. Israel Mendebaldearen aliatua da eta Hamas ez.
Terrorismo hitzaren erabileraren atzean, zorroztasun analitikoa baino, epaiketa moral bat markatzeko nahia dago. Hitz hori darabilten kazetariak, ikerlariak eta politikariak esaten ari zaizkio, entzuleari edo irakurleari, gatazka honetan zein den zintzoa eta zein den gaiztoa. Esaten ari zaizkio, funtsean, zer pentsatu behar duen.
Gertatzen ari denari hitz bat jarri beharko bagenio, genozidioa da hori. Kontzeptua 1944an asmatu zuen Raphael Lemkin abokatu poloniarrak. NBEk honela definitu zuen: «Talde nazional, etniko, arrazazko edo erlijioso bat erabat edo partzialki suntsitzeko asmoz» egindako ekintzak; Israelgo Gobernuak arabiarrekin egin nahi duena bezalaxe, haiek hala aitortuta. Hori bai izua!
Arrazoi pedagogiko edo metodologikoengatik, historialariok joera dugu iraganeko aldi historikoak zatikatzeko eta epetan banatzeko. Badira den-denok ezagutzen ditugun aro tradizionalak (Historiaurrea, Antzinaroa, Erdia Aroa, Aro Modernoa eta Garaikidea); baina baita horien... [+]
Euskaltzale eta militante gasteiztarra abenduaren 30ean hil da. Gontzal Fontaneda Orille (1943-2024) 1960ko hamarkadan euskarak Gasteizen egin zuen bidearen lekuko eta bidelagun izan zen. 15 urterekin hasi zen euskara ikasten. Euskara ikasteko metodo bat asmatu zuen eta euskara... [+]
Elkarte memorialistek kritikatu egin dute Iruñeko Udalak Erorien Monumentua eraisteari uko egiteko hartutako erabakia. Memoria Demokratikoaren Legea “oker interpretatzea” egotzi diote Joseba Asiron alkateari, eta mobilizazio batera deitu dute urtarrilaren... [+]
Kopenhage, 1974ko abenduaren 18a. Eguerdiko hamabietan ferry bat iritsi zen portura eta bertatik 100 Santa Klaus inguruz osatutako taldea lehorreratu zen. Antzara erraldoi bat zeramaten haiekin. Asmoa “Troiako antzara” moduko bat egitea zen, eta, hirira iristean,... [+]
Tennessee (AEB), 1820. Nathan Green esklaboa jaio zen, Uncle Nearest edo Osaba Nearest ezizenez ezaguna. Ez dakigu zehazki zein egunetan jaio zen eta, oro har, hari buruzko oso datu gutxi dauzkagu 1863. urtea arte, orduan lortu baitzuen emantzipazioa. Dakiguna da 1850eko... [+]
Centre Tricontinental erakundeak kongoarren erresistentzia historikoa deskribatu du The Congolese Fight for Their Own Wealth (Kongoko herriak bere aberastasunaren alde borrokan dihardu) dosierrean (2024ko uztaila, 77. zk). Kolonialismo garaian, Belgikako Force Publique-k... [+]
Balio digu ilunabarrarekin azken erretratu hori ateratzeko. Edo istant batean ordaintzeko barrako zerbitzariari eskatu berri diogun marianitoa. Eta ze arraio, Levi’sak imitatu nahi dituzten praken atzealdeko poltsikoan ezin hobeto datoz. Horretarako ere balio du... [+]
"Pictura est laicorum literatura", utzi zuen Umberto Ecok idatzita, Il nome della rosa eleberrian. Irudien bidez mintzatzen da herria, hitzez baino maizago. Artearen funtzio narratiboa nabarmena da Erdi Aroko irudietan, egungo begiekin zail gerta daitekeen arren haiek... [+]
XV. mende bukaeran edo XVI. mende hastapenean Belauntzako Katalina atxilotu, preso sartu, torturatu, guziaz desjabetu eta erbesteratu egin zuten, Oiartzungo Maritxurekin “haragizko harremanak” ukateagatik. 500 urtez isilean eta artxiboetan galdurik egondako... [+]
New York, 1960. Nazio Batuen Erakundeko bilkura batean Nigeriako kanpo ministro eta NBEko enbaxadore Jaja Wachukuk lo hartu zuen. Nigeriak independentzia lortu berri zuen urriaren lehenean. Beraz, Wachuku NBEko Nigeriako lehen ordezkaria zen eta kargua hartu berri... [+]
Gaurko egunez, duela 50 urte, Euskal Herriko langile mugimenduak bere historiako kapitulu garrantzitsua idatzi zuen. Hegoaldean 200.000 langilek greba orokorra egin zuten erregimen frankistaren aurka. Mobilizazio hark argi utzi zuen Euskal Herriko mugimendu antifrankista... [+]