Nor da terrorista?
Genozidioa, terrorismoa, totalitarismoa. Hiru hitz gogor eta lazgarri, Gazan martxan den gerrak gogora ekarri dizkigunak. Hitz potoloak dira, sarri arinkeriaz erabiltzen direnak. Palestina aldeko berri tristeek parada ematen digute eztabaida terminologikoez hitz egiteko. Izan ere, ez dira gutxi izan zinismoz jokatu duten kazetari eta politikariak. Lehenik, Hamas talde terrorista dela esan dute eta bere erasoak gogorki gaitzetsi dituzte; baina jarraian, inolako lotsarik gabe, esan dute Israelek bere burua defendatzeko eskubidea daukala, hots, indarkeria erabili eta arabiarrak sarraskitzeko eskubidea.
Eztabaida hori bera akademian ere gertatzen da sarri. Historialariek, politologoek eta soziologoek, besteak beste, gure ikerketak egiteko ahalik eta termino zehatzenak, analitikoenak, behar ditugu, ikertu edo azaldu nahi duguna ahalik eta zorrotzen definitzeko. Baina erabiltzen diren hitzetako batzuek konnotazioak dituzte, eta analitikoak baino baloratiboak bilakatzen dira. Euskal Herriko azken indarkeria zikloaren inguruan ikertzen aritu diren historialari batzuen aburuz, esaterako, ezker abertzalea terroristatzat ez ezik totalitariotzat ere hartu izan dute.
Terrorismo kontzeptua Frantziako iraultzaren garaiko monarkikoek erabili zuten lehendabiziko aldiz, Robespierren gobernu iraultzailea salatzeko. Definizioz, terrorismoa helburu politikoak erdiesteko terrorea edo izua erabiltzen duen ekintza da. Adiera hori modu zorrotzean erabiliko balitz, zentzugabeko baieztapenak adituko genituzke: «ETA talde terroristak terrorea erabiltzen zuen, diktadura terrorista bati aurre egiteko»; «Hamas talde terroristak Israelgo estatu terroristari eraso dio». Ene uste apalean, barra-barra erabiltzen den hitz horrek, ez du deus ere zorrozki azaltzeko gaitasunik; akademian behintzat ez. Ez al du Israelgo armadak Hamasek baino terrore gehiago eragin? Asimetria terminologiko horrek zerikusirik dauka, ziur aski, bi bandoen izaera ezberdinarekin. Israelek armada erregular eta estatala dauka eta Palestinak ez. Israel Mendebaldearen aliatua da eta Hamas ez.
Terrorismo hitzaren erabileraren atzean, zorroztasun analitikoa baino, epaiketa moral bat markatzeko nahia dago. Hitz hori darabilten kazetariak, ikerlariak eta politikariak esaten ari zaizkio, entzuleari edo irakurleari, gatazka honetan zein den zintzoa eta zein den gaiztoa. Esaten ari zaizkio, funtsean, zer pentsatu behar duen.
Gertatzen ari denari hitz bat jarri beharko bagenio, genozidioa da hori. Kontzeptua 1944an asmatu zuen Raphael Lemkin abokatu poloniarrak. NBEk honela definitu zuen: «Talde nazional, etniko, arrazazko edo erlijioso bat erabat edo partzialki suntsitzeko asmoz» egindako ekintzak; Israelgo Gobernuak arabiarrekin egin nahi duena bezalaxe, haiek hala aitortuta. Hori bai izua!
79. urtean, Vesubio sumendiaren erupzioak errautsez eta arrokaz estali zituen Ponpeia eta Herkulano hiriak eta hango biztanleak. Aurkikuntza arkeologiko ugari egin dira hondakinetan; tartean, 2018an, gorpuzki batzuk aztertu zituzten berriro, eta ikusi zuten gizon baten garuna... [+]
Luxorren, Erregeen Haranetik gertu, hilobi garrantzitsu baten sarrera eta pasabide nagusia aurkitu zituzten 2022an. Orain, alabastrozko objektu batean Tutmosis II.aren kartutxoa topatu dute (irudian). Horrek esan nahi du hilobi hori XVIII. dinastiako faraoiarena... [+]
AEB, 1900eko azaroaren 6a. William McKinley (1843-1901) bigarrenez aukeratu zuten AEBetako presidente. Berriki, Donald Trump ere bigarrenez presidente aukeratu ondoren, McKinleyrekiko miresmen garbia agertu du.
Horregatik, AEBetako mendirik altuenari ofizialki berriro... [+]
Andeetako Altiplanoan, qocha deituriko aintzirak sortzen hasi dira inken antzinako teknikak erabilita, aldaketa klimatikoari eta sikateei aurre egiteko. Ura “erein eta uztatzea” esaten diote: ura lurrean infiltratzen da eta horrek bizia ekartzen dio inguruari. Peruko... [+]
1936ko Gerran milaka haurrek Euskal Herria utzi behar izan zuten faxisten bonbetatik ihes egiteko. Frantzia, Katalunia, Belgika, Erresuma Batua, Sobietar Batasuna eta Amerikako herrialdeetara joandako horien historia jasotzeko zeregin erraldoiari ekin dio Intxorta 1937... [+]
49 urte eta gero Espainiako Poliziak Gasteizko Maria Sortzez Garbiaren katedralean eraildako bost langileak oroitu dituzte beste behin astelehen arratsaldean. Milaka pertsona batu dira Zaramagatik abiatutako eta katedralean amaitutako manifestazioan. Manifestari guztiek ez dute... [+]
Martxoaren 30erako Iruña-Veleia martxan, SOS Iruña-Veleia eta Euskeraren jatorria elkarteek manifestaziora deitu dute, Aski da! Argitu, ez suntsitu lelopean. Azken bi urteetan "hondeatzaileak sistematikoki eremu arkeologiko oso aberatsak suntsitzeko modu... [+]
1976ko martxoaren 3an, Gasteizen, Poliziak ehunka tiro egin zituen asanbladan bildutako jendetzaren aurka, zabalduz eta erradikalizatuz zihoan greba mugimendua odoletan ito nahian. Bost langile hil zituzten, baina “egun hartan hildakoak gehiago ez izatea ia miraria... [+]
Martxoak 3ko sarraskiaren 49. urteurrena beteko da astelehenean. Grebetan eta asanblada irekietan oinarritutako hilabetetako borroka gero eta eraginkorragoa zenez, odoletan itotzea erabaki zuten garaiko botereek, Trantsizioaren hastapenetan. Martxoak 3 elkartea orduan... [+]
Memoria eta Bizikidetzako, Kanpo Ekintzako eta Euskarako Departamentuko Memoriaren Nafarroako Institutuak "Maistrak eta maisu errepresaliatuak Nafarroan (1936-1976)" hezkuntza-webgunea aurkeztu du.
Urruña, 1750eko martxoaren 1a. Herriko hainbat emakumek kaleak hartu zituzten Frantziako Gobernuak ezarritako tabakoaren gaineko zergaren aurka protesta egiteko. Gobernuak matxinada itzaltzeko armada bidaltzea erabaki zuen, zehazki, Arloneko destakamentu bat. Militarrek... [+]
Ezpatak, labanak, kaskoak, fusilak, pistolak, kanoiak, munizioak, lehergailuak, uniformeak, armadurak, ezkutuak, babesak, zaldunak, hegazkinak eta tankeak. Han eta hemen, bada jende klase bat historia militarrarekin liluratuta dagoena. Gehien-gehienak, historia-zaleak izaten... [+]
Martxoaren 3ko Memoriala hornitzeko erabiliko dira bildutako objektuak. Ekimena ahalik eta jende gehienarengana iristeko asmoz, jardunaldiak antolatuko ditu Martxoak 3 elkarteak Gasteizko auzoetan.