Lionel Dricot-ek 2023-06-23an idatzitako artikulua, Abaraska taldeak Lemmy.eus web-foro libreetan euskarara itzulia.

Lehiaren aurkako kapitalistak

Peter Thielek, Facebookeko inbertitzaile nagusietako batek, esan zuen bezala: “Lehia galtzaileentzat da”. Bai, “merkatuak beti du arrazoia” dioten faltsu horiek, ez dute merkatu bat nahi bertan daudenean. Monopolioa nahi dute. Sortu zenetik, Facebook-ek kontu handia izan du lehiakide guztiak hiltzeko. Hori egiteko modurik errazena lehiakide bihur daitezkeen enpresak erostea da. Instagram eta WhatsApp, batzuk aipatzearren, beren produktuek erabiltzaileak erakartzen zituztelako eta Facebook-i itzala egiten ziotelako erosi zituen.

Baina Fedibertsoa ezin da erosi. Fedibertsoa zerbitzari-talde informala da, eta protokolo baten bidez (Activity Pub) eztabaidatzen dute. Zerbitzari horiek software desberdina ere exekuta dezakete (Mastodon da ezagunena, baina Pleroma, Pixelfed, Peertube, WriteFreely, Lemmy eta beste asko ere izan daitezke).

Sare deszentralizatuak ezin dira erosi.

Baina bada beste modu bat: garrantzirik gabeko bihurraraztea. Horixe egin zuen Googlek XMPPrekin.

Google nola elkartu zen XMPP federazioan

XX. mendearen amaieran, berehalako mezulariak modan zeuden. Arrakasta handiko lehenengoetako bat ICQ izan zen eta, bere jarraian, MSN messenger. MSN Messenger garai hartako Tiktok zen: nerabeek orduak eta egunak heldurik gabe igaro zitzaketen mundua.

MSN Microsoft-en parte zenez, Googlek lehiatu nahi izan zuen eta Google Talk eskaini zuen 2005ean, Gmail-en interfazean sartuz. Gogora dezagun garai hartan ez zegoela smartphone edo web-aplikaziorik ia. Aplikazioak ordenagailuan instalatu behar ziren eta Gmail-en web interfazea berritzailea zen. Are gehiago, MSN nolabait Microsoft Windowsen barruan zegoen, eta zaila zen ezabatzea. Gmail-en web-interfazearekin Googleren txata sortzea sistema eragilean integratutako softwarea baino gertuago egoteko modu bat zen.

Google eta Microsoft hegemoniaren alde borrokatzen ziren bitartean, software libreko frikiak berehalako mezularitza deszentralizatua eraikitzen saiatzen ari ziren. Posta elektronikoa bezala, XMPP protokolo federatua zen: hainbat zerbitzarik elkarrekin hitz egin zezaketen protokolo baten bidez, eta erabiltzaile bakoitza zerbitzari jakin batera konektatzen zen bezero baten bidez. Orduan, erabiltzaile hori edozein zerbitzaritako edozein erabiltzailerekin komunika zitekeen edozein bezero erabiliz. Horrela funtzionatzen du Activity Pub-ek eta, beraz, Fedibertsoak.

2006an, Google talk bateragarria bihurtu zen XMPPrekin. Google serioski hartzen ari zen XMPP. 2008an, lanean ari nintzela, telefonoak jo zuen. Bestaldetik, norbaitek esan zidan: “Kaixo, Google gara eta kontratatu egin nahi zaitugu”. Hainbat dei egin nituen, eta konturatu nintzen XMPP-dev zerrendaren bidez aurkitu nindutela eta XMPP zerbitzari-sistemen administratzaileak bilatzen ari zirela.

Beraz, Google benetan federazioa babesten ari zen. Zer ederragorik? Horrek esan nahi zuen, bat-batean, Gmail-en erabiltzaile guztiak XMPP erabiltzaile bihurtu zirela. Hori XMPPrentzat onuragarri zen zalantzarik gabe, ezta? Pozez zoratzen nengoen.

Googlek XMPP nola hil zuen

Jakina, errealitatea ez zen hain distiratsua. Lehenik eta behin, XMPP estandarraren garapenean lagundu arren, Google bere inplementazio itxia egiten ari zen, inork berrikusi ezin zuena. Izan ere, ez zuten beti errespetatzen garatzen ari ziren protokoloa. Ez zuten dena ezartzen. Ondorioz, XMPPren garapena moteldu egin zen, egokitzeko. Ezaugarri berri txukunak ez ziren ezartzen edo ez ziren erabiltzen XMPP bezeroetan, ez baitziren bateragarriak Google Talkekin (avatarrek denbora luuuze behar zuten XMPPra iristeko). Federazioa batzuetan hautsi egiten zen: ordu edo egunetan, ez zegoen komunikaziorik Googleren eta XMPP zerbitzari normalen artean. XMPP komunitatea Googleko zerbitzarien zaintzaile eta bug bilatzaile bihurtu zen, irregulartasunak eta jarduerarik gabeko denborak argitaratuz (nik behin baino gehiagotan egin nuen, eta horrek eragin zuen, seguruenik, lan-eskaintza).

Eta Google talk-en erabiltzaile gehiago zeudenez "benetako XMPP"ren erabiltzaileak baino, ezin zen “paso egin Google talk erabiltzaileez”. XMPP aurkitu eta Google Talken erabiltzaile ez ziren iritsi berriek esperientzia frustragarria zuten, kontaktu gehienak Google Talken erabiltzaileak baitziren. Haiekin erraz komunikatuko zirela espero zuten, baina, funtsean, Google talk bera erabiltzearen bertsio degradatua zen. XMPPko kontaktu-zerrenda (roster) ohikoena geek gutxi batzuk eta Google Talk erabiltzaile mordo bat izaten zen.

2013 urtean, XMPP elkarrekintza gehienak Google Talk erabiltzaileen artekoak zirela ohartu zen Google. Ez zuten interesik % 100 kontrolatzen ez zuten protokolo bat errespetatzeko. Beraz, deskonektatu egin ziren eta jakinarazi zuten ez zirela federatuko. Eta bide luzea hasi zuen mezulari bat sortzeko, Hangout-ekin hasiz (gero Allo, Duo… hortik aurrera kontua galdu nuen).

Espero zitekeen bezala, Googleko erabiltzaile batek ere ez zuen txintik egin. Egia esan, ez zen inor konturatu ere. Gehienez ere, kontakturen bat deskonektatu zitzaien. Hori zen dena. Baina XMPP federazioarentzat, erabiltzaile gehienak bat-batean desagertuko balira bezala izan zen. XMPPren zale amorratuek ere, nik neuk bezala, Googleren kontuak sortu behar izan genituen lagunekin harremanetan egoteko. Gogoratu: haientzat deskonektatuta geunden. Gure errua zen.

XMPPk existitzen jarraitzen duen arren eta komunitate oso aktiboa den arren, inoiz ez zen berreskuratu kolpe horretatik. Google onartzearekin itxaropen handiegiak izateak etsipen handia eragin zuen, eta ahanztura isilean amiltzea. XMPP nitxo bihurtu zen. Hain da nitxoa ezen, taldeko txatak modan jarri zirenean (Slack, Discord), software libreko komunitateak berrasmatu egin zuen (Matrix) lehiatzeko, nahiz eta taldeko txatak posible ziren XMPPrekin. (Desenkusa: inoiz ez dut Matrix protokoloa aztertu; beraz, ez dut XMPPrekin teknikoki konparatzen. Besterik gabe uste dut arazo bera konpontzen duela, eta XMPPren espazio berean lehiatzen da).

XMPP desberdina ote litzateke gaur egun Google inoiz lotu izan ez balitzaio edo inoiz haren zatitzat hartu ez balitz? Ezin esan. Baina ziur nago mantsoago eta agian osasuntsuago haziko zela. Gaur egun baino handiagoa eta garrantzitsuagoa izango litzatekeela. Lehenetsitako komunikazio-plataforma deszentralizatua izango litzatekeela. Gauza bat ziurra da: Google elkartu ez balitz, XMPP ez zatekeen gaur dagoena baino okerrago egongo.

Ez zen lehena izan: Microsoft-en gidoia

Googlek XMPPrekin egin zuena ez zen berria. Hain zuzen, 1998an, Microsoft-eko Vinod Valloplil ingeniariak “Blunting OSS attacks” izeneko testu bat idatzi zuen, non esplizituki iradokitzen baitzuen “protokolo eta aplikazioak desmerkantilizatzea […] Protokolo horiek zabalduz eta berriak garatuz, Software libreko proiektuak merkatuan sartzea saihestu dezakegu”.

Microsoftek teoria hori Windows 2000 abiarazita jarri zuen praktikan, Kerberos segurtasun-protokoloarekin bateragarria zena. Baina protokolo hori zabaldu egin zen. Luzapen horien zehaztapenak libreki deskarga zitezkeen, baina luzapen horiek ezartzea debekatzen zuen lizentzia bat onartu behar zen. “Ados” botoian klik egin orduko, ezin zenuen Kerberosen kode irekiko bertsio bakar batean ere lan egin. Helburu esplizitua zen Samba bezalako edozein sare-proiektu lehiakiderekin amaitzea.

Pasadizo hori Glyn Moodyk kontatu zuen “Rebel Code” liburuan, eta erakusten du kode irekiko eta deszentralizatuko proiektuak hiltzea benetan helburu kontzientea dela. Ez da inoiz zoriz gertatzen eta ez da inoiz zorte txarragatik.

Microsoft-ek antzeko taktika erabili zuen bere Microsoft Office-rekin ofimatika merkatua menderatzeko formatu jabedunekin (fitxategi-formatuak ere datuak trukatzeko protokolo gisa ikus ditzakegu). Zeuden aukerak (OpenOffice eta gero LibreOffice) hobetu zirenean doc/xls/ppt formatuak irekitzeko adina, Microsoft-ek formatu berri bat merkaturatu zuen, “irekia eta estandarizatua” deitu ziona. Formatua, berez, oso konplexua zen (20.000 orri espezifikazio!) eta, garrantzitsuena, okerra. Bai, zehaztapenetan zenbait akats sartu ziren, eta horrek esan nahi zuen OOXML formatu osoa ezarriko zuen softwareak ez zuela Microsoft Officek bezala jokatuko.

Akats horiek, presio politikoarekin batera, Munich hiriak zuen Linuxera aldatzeko prozesua eten zuten. Beraz, bai, estrategiak ondo funtzionatzen du. Horregatik dira gaur egun docx, xlsx eta pptx oraindik araua. Iturria: Ni han nengoen, zeharka Munich hiriak ordainduta, LibreOffice OOXML errendatzea Microsoftetik gertukoago egiteko, zehaztapenak jarraitu beharrean.

EGUNERAKETA: Taktika horrek orri bat ere badu Wikipedian

Meta eta Fedibertsoa

Historia ezagutzen ez duena huraxe errepikatzera kondenatuta dago. Hori bera ari da gertatzen Meta eta Fedibertsoarekin.

Zurrumurru batzuen arabera, Meta “Fedibertsoarekin bateragarria” izan liteke. Zure Mastodon kontutik Instagrameko jendea jarraitu ahalko zenuke.

Ez dakit zurrumurru horiek benetako zerbait ote duten, METAk hori planteatzea ere posible den. Baina gauza bat erakutsi zidan XMPPrekin eta OOXMLrekin izandako esperientziak: Meta Fedibertsoarekin elkartzen bada, Meta izango da irabazten duen bakarra. Izan ere, erreakzioek erakusten dute dagoeneko irabazten ari direla: Fedibertsoa bitan banatuta dago: Meta blokeatu ala ez. Hori gertatzen bada, horrek esan nahi du Fedibertsoa zatikatua, frustragarria eta bi mailakoa izango dela, eta ez dela erakargarria izango iritsi berrientzat.

(EGUNERAKETA: Zurrumurru horiek berretsi egin dira; izan ere, gutxienez Mastodon administratzaile batek, fosstodon.org instantziako kev-ek, Meta enpresatik bilera ez-ofizial batean parte hartzeko gonbitea jaso baitu. Erreakzio posible onena izan zuen: modu adeitsuan uko egin zion eta, garrantzitsuena, bere erabiltzaileekin gardena izateko posta elektronikoa argitaratu zuen. Eskerrik asko kev!).

Badakit denok amesten dugula gure lagun eta senitarteko guztiak Fedibertsoan edukitzea, sare jabedunak erabat saihesteko. Baina Fedibertsoak ez du bilatzen merkatua menderatzea eta etekinak lortzea. Fedibertsoak ez du hazkundea bilatzen. Askatasunerako leku bat eskaintzen du. Fedibertsoan elkartzen diren pertsonak askatasun bila dabiltzanak dira. Jendea prest ez badago edo askatasuna bilatzen ez badu, ondo da. Plataforma jabedunetan egoteko eskubidea daukate. Ez ditugu Fedibertsoan sartzera behartu behar. Ez genuke saiatu behar ahal dugun jende guztia sartzen kosta ahala kosta. Zintzoak izan behar dugu, eta ziurtatu jendeak Fedibertsoarekin bat egiten duela, balio batzuk partekatzen dituelako.

Kosta ahala kosta hazteko ideologia zentzugabearekin METAren aurka lehiatuz, ziur galduko dugula. Haiek dira joko horretan maisu. Mundu guztia erakarri nahi dute haien zelaira, beraien aurka lehiatzera bultzatuz, beraiek saltzen dituzten armekin.

Fedibertsoak bere eremua mantenduz baino ezin du irabazi, askatasunaz, moralaz, etikaz, balioez mintzatuz. Eztabaida ireki, ez-komertzial eta ez-zelatatuak sortuz. Helburua irabaztea ez dela aitortuz. Amore eman gabe. Helburua tresna izaten jarraitzea da. Konektatutako gizakiei askatasun-lekua eskaintzen dien tresna. Merkataritza-erakunde bakar batek ere inoiz eskainiko ez duen zerbait.