Txertaka edo txertatua, sagarrondoak (Malus domestica) eman du makina bat istorio eta asmakizun sortu dituen fruiturik. Kontu, komeria, gezur eta egia; zer ez digu sagarrak ekarri.
Batzuek Eva eta Adan asmatu zituzten, eta, bakoitzak geure burua munduko ogendant, hobendun, faltaduri, baiatsu eta errudun handientzat har dezagun, sagarraren istorioaren gezurkeria etengabe berritzen digute prediku aulkietatik, inongo lotsarik gabe. Beraiek ere hain gustuko duten sexua eta sagarra lotu eta, itxuraz, madarikatuz eta nazka-bide batez emakumea eta sugea belztu, baztertu, gutxietsi eta zanpatzeko hagindu. Gauza on bakarra ikusten diot nik faltsukeria horri: paradisuan sagarrondoak baziren. Neroni ere istorioak sortzen hasita: paradisua sagastia zen. Sagastia da. Izan ere zer litzateke paradisua zuhaitzik edota arbolarik gabe? Eta tentazioak sagarrik gabe? Ni Oscar Wildek esan zuenarekin nago: edozeri buru egin diezaioket, tentazioari izan ezik. Betoz sagarrak. Tentazio batzuk eztarrian trabatzen zaizkigu maiz. Adani sagarra kontrako eztarritik joango zitzaiolakoan, “Adanen intxaurra” esaten zaio gaztelaniaz gure zintzur sagarrari. Ingelesek eta frantsesek “Adanen sagarra” diote.
Jainkosa eta jainkoen arteko sagar batek ekarri zuen Troiako guda. “Ederrenarentzako” idatzia zeraman urrezko igaliak eta Afroditak merezi zuela ebatzi zuen Parisek eta horrek ekarri zuen guda sonatua. Urrezko sagarra Europako kultura ugaritako mitologiako ipuin eta istorio ugaritan agertzen da.
Gaur teknologiazale ia denen ahotan dabil sagar izen ingeles bat, “McIntosh”. Maiz “Mak” laburduaz aipatua eta batez ere sagarra esateko ingelesezko “apple” bezala. Logoa ere halaxe da, hozkada eder bat falta duen sagarra.
Ezaguna da Newton buruan jo zuen sagarraren istorioa. Sagar hari zor omen zaio grabitatearen teoria ezaguna, lurrari lotzen gaituena, alegia. Gezurra omen da inongo sagar ausartek gure zientzialaria jo zuenik, berez sagarrak erortzen ikusteak lagundu omen zuen teoria horren garapena. Izurri bubonikoa zela-eta, unibertsitatea utzi eta amaren etxera bueltatu omen zen; agidanez hango sagarrondo (Malus domestica ‘Flower of Kent’) bat da istorio horren ama. Sagarrondo hura haizete handi batek eraitsi omen zuen XIX. mendearen lehen erdian. Mentu batzuk hartu eta Newtonen sagarra esaten zaion klona zabaltzen hasi zen East Mailing fruituen ikerketarako estazio sonatua. Haietako alaba ezagunenetako bat Cambridgeko Unibertsitateko Lorategi Botanikoan bizi zen, 1954an landatua. Beste ekaitz batek, Eunice ekaitzak, eraman du sagarrondo hori ere, joan den 2022ko otsailaren 19an. Haizeak lurra kendu eta Newtonen grabitateak buruz behera lurrera eraman du Newtonen sagarrondoa.
Uffa, zintzur sagarra sagar sagardoz sagardoztatzera noa, sagarrondopera.
The Guardian egunkariak Épernayn (Frantzia) txanpain-industrian aritzen diren migratzaileen egoera aztertu du. Ikerketak agerian utzi ditu luxuzko xanpaina-marken mahastietan lan egiten dutenen baldintza prekarioak eta legez kanpokoak.
Ugaztun hitza entzutean, askotan burura etortzen zaizkigun lehen ordezkariak tamaina handienekoak izan ohi dira: hartza, otsoa, oreina… Batzuetan etxekotutako katua edo txakurra dira agertzen lehenak, edo urruneko lehoiak eta elefanteak. Ikusgarritasunak lehia irabazi ohi... [+]
Palestinarren genozidiorako Israelek erabiltzen duen arma nagusietako bat gosea da. Alde batetik, Gazara elikagaiak sartzeko debekuarekin, eta, bestetik, Palestinako elikadura-burujabetza ezabatuta.
Laster urte guztian izango ditugu malko ilar goxoak (Pisum sativum). Oraindik, ordea, negua eta udaberria dira, ia erabat ilar freskoak jateko sasoia; udaberrian jango ditugun azken ilarrak ereiteko garaia orain hasten da. Eta oraintxe jango ditugu urria aldera erein zirenak.
Gero eta nekazaritzako test gune gehiago ditugu inguruan, hau da, nork bere proiektua martxan jarri aurretik nekazaritzan eta abeltzaintzan trebatzeko guneak. Nafarroako Zunbeltz espazioa eta Gipuzkoako eta Ipar Euskal Herriko Trebatu dira horietako zenbait adibide, gurean... [+]
Euskal Sagardoa Jatorri Deiturak erronka ezarria dio bere buruari: Euskal Herri osoko sagar eta sagardogileak biltzea. “Sagardoaren kultura lurralde osoan dago, eta lurralde osoan mantendu dira sagardotarako sagarrak”, esan digu Unai Agirrek, sor-markaren... [+]
“Aterako dut sagar zuku bat?”. Galdera horrekin hasi da Barrundiako Ekonomatoko kide Koldo Lopez Borobia, Susana Lopez de Ullibarri eta Santi Txintxurretarekin izandako elkarrizketa. Sagar zukuaren bueltan eta sagarrondoz inguratutako lorategian elkartu gara. Hau ez... [+]
Herritarrak elkarren artean saretzea eta bizitza sozialerako espazioak bultzatzea da Xiberoko Kolektiboa elkartearen lan ildoetako bat. Bide horretan, baratze kolektiboa sortzeko aukera suertatu zitzaien 2020an Maulen, eta zalantzarik gabe, proiektuari ekitea erabaki zuten... [+]
Txokolatea kakaotik sortzen da. Kakaoak Theobroma cacao du izena; Theobroma hitzak “jainkoen janaria” esan nahi du. Aspaldikoa da txokolatearen gurtza; jainkoena zena azkar asko egin genuen geure. Euskal Herrian, azukrearekin eta kafearekin batera elikagaien... [+]
Badira hainbat espezie arrandegietan beti egotera derrigortuak diruditenak. Haien arteko arrain batek dirdira berezia du, urrezko koroarekin begiratzen baikaitu: urraburuak (gazteleraz ere, ezaugarri berari men eginez, dorada-k). Ondoan haien artean anaiak diruditen sorta dago,... [+]
Mikro eta makro kontzeptuen arteko muga lausoa da, eta elkarren arteko eragina lausoa izan arren, eragiten du. Baita gugan ere. Arazoa dator lainopeko itsutasunean asmatzen ez dugunean gu geu non gauden, herria non dagoen.
Zeruka, zeru bete on dakar zerukak. Zeruka, magitxa, magintxeta, mihauria, magina, baina, ilar-axala, mantxa, teka edo, ezagunena, leka. Lekak barruan dakarren leka-gauza, leka-bihia, lekalea edo lekazia bezalako jaki ederrik ba al da negua goxatzeko? Pertzak bete lekari,... [+]
Arrasateko Beroña auzoan dago kokatuta Xabi Abasolo Etxabek eta Naiara Uriarte Remediosek bultzatutako Errastiko Ogia proiektua. Bakoitza bere bidetik iritsi ziren okintzaren mundura, baina eredu ekologikoan eta ama orearekin ekoizteko oso ongi uztartu dituzte bi gazteen... [+]
Gaua da. Zuhaitzetan geratzen diren hosto gutxien artetik igarotzen da ilargiaren argia. Isiltasuna da nagusi. Txoriak sasi artean daude, babestuta lo, lo-edo. Baina bat batean zerbaitek kolpatu du sasia. Txori gehienak izutu diren arren, izoztuta bezala geratu dira, isilik... [+]
Bart arratsean izan da. Etxekoak gintonikari zurrupaka. Ni aspaldi dibortziatu nintzen gintonikarekin. Ginak oso gogoko ditut, hortz-haginak ur, baina tonikak ezin edan ditut, gozoegi eta burbuila zakar gehiegi.