Nerabeek gutxienez 9 ordu egin behar dute lo gauero; gehiengoak ez du betetzen
Aldaketa hormonal, metaboliko eta neuropsikologiko betean, nerabezaroan bereziki garrantzitsua da loa, gauez gutxienez bederatzi orduz jarraian lo egin behar lukete, baina ordu gutxiago egiten dutela diote ikerketek, eta ondorioak dituela osasunean, ikasketetan eta jarreran. Eskola hasteko ordua atzeratzea ere planteatu dute han-hemenka.
Nerabeak bizi dituen prozesu hormonal, metaboliko eta psikoneurologikoetako asko lo egin bitartean garatzen dira, eta horregatik da inportantea 13-18 urte inguruko gazteek behar adina lo egitea. Ikerketek, baina, garbi diote: asko dira ordu gutxiagoz lo egiten dutenak, batez ere astegun buruzuritan (eta ez, asteburuan lo gehiago egiteak ez du hori orekatzen), gazte kopuru handi batek ez du zazpi orduko loaldia gainditzen, azken azterketen arabera.
Gaztea izanik, beharbada ez du gorputzean nekea sumatuko, baina umorean eta jarreran eragiten duela diote adituek (suminkorrago, desmotibatuago… egon daiteke), baita errendimendu akademikoan ere (arretan, memoria gaitasunean…), eta osasunean: "Metabolismoan aldaketak, buruko mina, arazo gastrointestinalak, obesitatea, diabetesa…", dio Darío Fernándezek, El Paíseko artikuluan.
Faktore nagusi bat aipatzen dute adituek: mugikorrak eta gailu elektronikoak. Mugikorrari katigatuta, ordu gutxiago egiten da lo, baina baita okerrago ere
Zergatik egiten dute lo gutxiago?
Faktore nagusi bat aipatzen dute adituek: mugikorrak eta gailu elektronikoak. Mugikorrari katigatuta, ordu gutxiago egiten da lo, baina baita okerrago ere, mezu, ohartarazpen eta estimuluekiko egonezin. Melatonina edo loaren hormona inhibitzen du argiak (baita pantailaren argiak ere), eta Gonzalo Pin medikuak ARGIAko artikulu honetan dioenez, nerabe baten erloju biologikoa argiarekiko askoz sentikorragoa da gauez, goizez baino, alegia teknologiarekin baldin badago gehiago kostako zaio lo hartzea, "eta teknologiarekin egon ohi da". Duela gutxi egin duten ikerketa nabarmendu du medikuak: nerabe batek mugikorrean batez beste lau mezu jasotzen ditu gauez.
Beste faktore interesgarri bat ere badago atzean: nerabeek, gauez, haur eta helduek baino beranduago jariatzen dute melatonina, eta beraz, beranduago lokartzen dira. "Inoiz ez duzu lortuko nerabe bat lehenago oheratzea, biologikoki ez duzu lortuko: nerabe bati esatea 23:00etan oheratzeko da guri esango baligute bezala 19:00etan oheratzeko; ohean bueltaka hasten zara, kortisola sortzen… eta ez duzu melatoninarik", dio Pinek. Ondorioa? Goizeko 8etako lehen klasean erdi-lo daudela ikasle nerabeak. "Batxilergoko ordutegiak naturaren kontra eginda daude; nerabeak 9etan sartu behar du eskolan, eta ikerketa ugarik hala esaten digute, AEBetan ikasleen sarrera ordu erdi atzeratzeak izan duen inpaktu positiboa horren lekuko".
Nerabezaroa izan ohi da kafea, alkohola, tabakoa, edari suspergarriak eta beste probatzeko etapa; horiek ere ez dira lagungarri loaldi egokirako. Eta lotara joan nahi ez izatea ere ohikoa izan daiteke, duen garrantzia ematen ez bazaio eta dituen ondorioen kontzientzia hartzen ez badugu.
Beraz…
Mugikor eta antzerakoen erabilera murriztea, ordutegi erregularrak ezartzea eta oheratu aurretik giro lasai eta isila sortzea gomendatzen dute adituek. Darío Fernándezek elikaduraren eragina ere nabarmendu du: gereziak, platanoa, esnea, haragia, arrain urdina eta fruitu lehorrak melatonina bihurtzen dira (lotarako lagungarri dira); aldiz, lo egin aurretik hobe ez afaltzea espinakak, zerbak, hestebeteak, gazta oso umatuak, haragi gorriak, lekaleak eta tomatea.
Aparteko ordu boluntarioekin betetzen ari dira medikurik gabeko zerbitzuak Elizondon. Xabi Zarandona medikuak salatu du ezinezkoa dela gaixoen jarraikortasuna bermatzea.
Lehen aldiz, ikerketa bat egin dute tanpoiek metalak ote dituzten ikusteko. Izan ere, metal batzuk toxikoak dira, baina AEBetako, Europako eta Erresuma Batuko legediek ez dute horri buruzko araudirik.
Kongoko Errepublika Demokratikoa ari da gehien jasaten tximino baztanga edo mpox-en epidemia. Urtea hasi zenetik 16.700 kasu atzeman dituzte, eta ia 600 pertsona zendu dira herrialdean; gehien-gehienak, haurrak.
Hainbat kolektibok salatu du Gurutzetako ospitaleko Genero Identitatearen Unitatean arreta jasotzen duten transei lehen harrera psikiatrikoko profesionalek egiten dietela, horrek transak patologizatzen dituela eta harrera endokrinoak egin beharko lukeela. Harrera endokrinoak... [+]
Gaurko artikuluari ekitera noalarik Chamaemelum nobile loretxoari larranbiloa, larramilua, amasabel-belarra edo bitxeleta deitzen diozuenak ere nire gogoan zaudete; zuetako batek idatzi baitit duela ez egun asko Instagrametik “gaur Goizueta aldean kamabillua bildu dut eta... [+]
Munduko Osasun Erakundeak egindako ikerketa batek 161 estatu eta eskualdeetako datuak jaso ditu. 15-19 urte arteko nerabeen %24 bizitzan noizbait bikotekidearengandik indarkeria jasan duela jaso dute, eta %28 30-39 urte arteko emakumeek. Daturik okerrenak errenta maila baxuko... [+]
Palestinar errefuxiatuen kanpalekuen ondoko ur zikinetan Poliomielitis birusaren kontzentrazio altuak topatu dituzte. UNICEFek ohartarazi du “hondamendia” gertatzeko aukera asko daudela.
Akainak edo kaparrak batetik, eltxo tigreak bestetik, Euskal Herrian duten presentziaz eta gurean dauden espezieez mintzatu zaigu Aitor Cevidanes ikertzailea. Osasuna eta ingurumena hizpide, dituzten arriskuez, herritarron uste faltsuez eta klima aldaketaren nahiz gizakion... [+]
Kirol ugari egin ditu Mercedes Ortega Barrenak (Bilbo, 1967); hala nola atletismoa, paddel surfa eta orain arrauna. Hondarribiko HS2 Surf Center eskolako Dragon Boat taldeko kidea da. Batik bat minbizia duten edo izan duten emakumez osaturiko taldea da. Barrenak nabarmendu du... [+]
1.075 pertsona artatu ditu Barakaldoko ospitaleko genero-identitateko unitateak, 2016ean unitate hori martxan jarri zenetik. Erdiak baino gehiagok adin-nagusitasuna bete aurretik jaso zuen lehen arreta. Eta, kopuru osoaren herenak hamasei urte baino gutxiago zituen.