Negartiak eta malkoak
Bizitza honetara malkotan jaiotzen garela diote. Ni ez naiz egun hartako ezertaz gogoratzen, baina hala bada arrantza galantak egingo nituen. Landareetan ez da ez arrantza, ez lantu, ez maina, gure jakintza iristen deneraino, ez dugu ezagutzen behintzat… Gure espeziea desagerrarazteko daramagun borrokak nahiko denbora ematen badigu, agian egunen batean jakingo dugu landareen negarren berri.
Formaz bai, formaz negartiak diren zuhaitzak eta zuhaixkak badira. Mutazio edota hibridazioen medioz landare arruntetan ohikoa duten goranzko edo horizontala duten hazkundea beharrean zeharo goitik beherakoa duten adarrak aurkitzen dira. Adar horietatik mentuak hartu eta beste batzuk txertatuz sortzen dira landare negartiak. Zuhaitzetan ale horiek oso deigarriak dira eta batean eta bestean gero eta gehiago ikusten dira. Adar guztiek duten beheranzko hazkunde horrek goitik beherako egitura bereziko zuhaitza eraikitzen du eta negartia esaten zaio; guk, zehatzago, zintzilikarioa edo dilindaria esan beharko genioke.
Formak utzita, malkoak eta negarra, gure irudipenean, gero etorriko dira. Orain neguko loa antolatzen ari dira. Klorofilak eta hostoetan dituzten elikagai apurrak enborreko eta sustraietako biltegietan jaso; udaberria jantziko duten hosto, kimu eta lore berriak emango dituzten begiak, ninikak edo pipilak ezkataz babestu; eta abar.
Sasoi berriak ekarriko du malkoen erritua. Malkoa nonahi azalduko da tratu txarrak jasan dituzten landareetan. Batik bat fruta emateko lantzen ditugunetan. Fruta arboletan ere gertatzen da, baina batez ere izaera igokaria dutenetan gertatzen da, mahatsondoan (Vitis vinifera) eta kiwian (Actinidia deliciosa). Inausketaren ondorioa da malko jarioa. Adarrak ebaki eta izerdi berria bere poz eta alaitasun erabatekoekin bor-bor sustraietatik datorrenean bere bide den hoditeria moztu eta irekia topatzen du. Landarearen berpizkundea dakarren izerdi hazkurritsuak zauritik tantaka erori beste aukerarik ez du. Zauri bakoitza malkotan, negar-malkotan. Errioxan mahastia negarrez ari dela esaten diote. Hostoak ikusi aurretik sasoi berria badatorrela adierazten duen negarra.
Udaberria aurrera beste negar bat etorriko da: txori-negarra. Hala esaten zaio fruitu hezurduna ematen duten arbolen zaurietan sartzen den gaitz bati erantzunez landareak izerdiarekin sortzen duen erretxin itxurako jariakin bati. Laranja-gorri kolorekoa, erdi garden anbarkara, urtzen ari den kandelak sortzen duen jariakinaren antzeko formakoa, sorreran biguna baina gero gogorra. Txorien negar poetikoa.
Negar guztiak zaurietatik sortzen dira, landareetan behintzat…
Lehen sektorea bultzatzeko eta indartzeko lanean dihardute Nafarroako Pirinioetan azken urteotan, eta lanketa horren baitan sortu zuten Pirinioetako Mahaia. Diagnostikoa ondu dute azken urteotan, eskualdean lehen sektoreari lotuta dituzten hutsuneak identifikatzeko, eta ondorio... [+]
Datorren negua gozatuko digute zainzuri kimuek (Asparagus officinalis). Baratzeko nire kuttuna da, baita nire baratzekoa ere.
Bi argazki aterako dizkiogu gure memoriari: batak Nafarroako Bardeetara eramango gaitu. Bertan, hautsez beteriko pista baten aldamenean, belar luzez osaturiko zelaitxo bat aurkituko dugu. Argazkiak erakutsiko du herpetologo gazte bat bertan barneratzen: begiak erne, zer ikusiko... [+]
'Nafarroako Intxaurra' marka kolektibo berriak Lizarraldeako, Erdialdeko eta Goi Erriberako zortzi ekoizle biltzen ditu. Kanpaina honetan 200 bat tona intxaur merkaturatuko dituzte, Nafarroan ekoizten den intxaur kopuruaren %46 inguru.
Bada urtebete udazkeneko bederatziurrenak nola egin artikulua idatzi nuela eta berriz ere urtaroak eskatzen digun lanaz idatzi beharra daukat. Izan ere, gibel garbiketa egiteko sasoia dugula esanez publikazio dezente ari naiz ikusten sare sozialetan eta kezka eragin dit. Orain... [+]
Barrikoteak, barrikak, bukoiak eta upelak bete berriak ditugu etxean sagar muztioz (Malus domestica). Makina bat beteko ziren, ipar eta hego, gure geografia guztian mahatsarenarekin ere (Vitis vinifera). Sagasti, mahastiko lanak eta dolare, soto, upelategi eta pitarretako lanak... [+]
EAEko ekoizpen ekologikoaren kontseilua da ENEEK-Ekolurra, eta zertifikazioaz gain, eredu ekologikoaren aldeko sustapen lana ere egiten du elkarteak. “Gaur egun, argi ikusten dugu etorkizuneko eredua dela ekoizpen ekologikoa, eta badagoela honi buruzko informazioa emateko... [+]
Aurtengo udan ez dugu gure hondartzetan marmoka gehiegirik ikusi. Baina ehunka pertsona izan dira Kantauriko postuetan artatuak, Galiziatik Euskal Herrira. Marmokak? Ez. Karabela portugaldarrak orduan? Ezta ere. Oraingoan, arrain baten eztenak izan dira ur-ertzean hankutsik... [+]
Sekreturik ez esan baratzean. Bai bai, adi baratzean. Zer agi ere ataizean ibili, begi-belarri. Ezkutatzekorik baduzu ez azaldu baratzean. Patatak (Solanum tuberosum) begiak ditu, artoak (Zea mays) belarriak, arrosondoak (Rosa spp.) antena zorrotzak, asunak (Urtica dioica)... [+]
Urteak dira Bergaran kontsumoaz eta lehen sektoreaz lanketa zabala egiten hasi zirela. Ereindajan kooperatibaren eta Elikadura Mahaiaren sorrerak bultzada izan ziren lanketa orokor horretan. Azken urteotan, azoka plazaren inguruko hausnarketa prozesuan buru-belarri aritu dira... [+]
Naturazaleren batek galdera hori irakurri eta pentsatuko zuen seguruenik: “Galdetzea ere! Ez dute zerikusirik!” Egia da, bai, behin ezagututa erraz desberdintzen direla oreina eta orkatza. Baina batzuentzat ez da erraza mendian halako animalia ikusi eta ziurtasunez... [+]
"Kanpora begira" bizi izan garen udararen ondoren, udazkenak geure buruarekin berriro konektatzera, errutinara itzultzera eta bertan nola sentitzen garen entzutera gonbidatzen gaitu. Eta udazkenean zer behar dugu osasuntsu eta energiaz beteta sentitzeko? Garaiko jakiek... [+]
2014an sortu zuten Birika Permakultura proiektua Leioako lursail okupatu batean. Jurgi Uriarte Idiazabalek eta beste bi kidek jarri zuten martxan egitasmoa. “Lursail hartatik bota egin gintuzten gerora, aparkalekua egin behar zutelako, eta, etenaldi baten ondoren, bakarrik... [+]
A ze fauna! atalaren lehen denboraldian, olatuz-olatu hainbat itsas izaki aurkeztu dizkizuet txoko honen traineruko kareletik. Ordea, bigarren denboraldiko nire lehen artikulua lagun bati gorazarre egin eta bere lanaren garrantzia azpimarratzeko erabili nahi dut:... [+]
Jakoba Errekondok Ilargia eta landareak 2025eko agenda eskutan, ilargiaren arabera baratzeko lanak nola antolatu azalduko du eta entzuleen galderak zuzenean erantzungo ditu. Antton Olariagak argitalpen horretarako egin dituen hamabi piztiren ilustrazioak erakutsiko ditu eta... [+]