75 urte beteko dira asteartean, Mauthausen askatu zutela. Eusko Jaurlaritzak ikerketa bat plazaratu du naziek gutxienez 253 euskal herritar deportatu zituztela esanez. Zerrenda horri, baina, Iparraldeko euskaldunen izen ugari falta zaizkio, eta ARGIAk egindako kontaketaren arabera 600 baino gehiago lirateke egiaz euskal deportatuak.
Iaz Espainiako Aldizkari Orokorrak Mauthausenen hildako preso errepublikarren zerrenda argitaratu zuen, tartean Hego Euskal Herriko 89 lagunenak ere bai. Baina jakina zen nazien eskuetan eroritako Hegoaldeko biktimak berrehundik gora izan zirela. Zehazki, Eusko Jaurlaritzaren Gogora Institutuak eskuetan zuen eta orain publiko egin duen ikerketa baten arabera gutxienez “253 euskal herritar” deportatu zituzten –horietatik 113 hil ziren–.
Aintzane Ezenarrok zuzenduriko erakundeak kaleratutako zerrendan, "Euskadin jaio edo bizi ziren, edo erbestean Eusko Jaurlaritzaren babesa jaso zuten" deportatuen izenak ageri dira –Nafarroakoak barne–; baina hankamotz geratzen da Euskal Herri osoaren ikuspegitik, Ipar Euskal Herriko biktimak falta baitira euskal herritar deportatuen zifra osora iristeko, datu horiek denon eskura dauden arren.
ARGIAk Frantziako Deportatuen Oroimenerako Fundazioaren datu basea arakatu du, eta egindako premiazko zenbaketan gutxienez beste 355 euskal herritarren izenak aurkitu ditu bertan. Hortaz, nazien kontzentrazio esparruetara 600 euskal herritar baino gehiago eraman zituztela ondorioztatu daiteke; Gogorak emandakoa askogatik gainditzen du kopuru horrek.
Herri guztietan bada euskal deportatu bat
Baiona, Bokale, Ainhoa, Senpere, Maule, Hendaia, Aldude, Gixune, Altzürükü, Donapaleu… Lapurdi, Behe Nafarroa eta Zuberoako ia herri guztietan bada euskal deportaturik. Frantzia okupatutik nazien bederatzi kontzentrazio esparru nagusietara tren konboietan eramandako zerrendetan daude beren izen abizenak eta jaioterria.
Horietako gehienak, ia ehun, Buchenwaldera eraman zituzten, baina baita Auschwitz, Dachau eta Ravensbrückera ere –azkeneko honetara euskal emakume ugari bideratu zituzten armagintzan esklabo lanak egitera–, ia denak 1943 eta 1945 artean atxilotu zituzten, asko erresistentzian aritzeagatik.
Iparraldeko deportatuek bere garaian aitortza izan zuten Frantziako Estatuaren partetik. Aldiz, Hegoaldekoak ahaztuta egon dira Franco hil eta hamarkada askotan ere. Biktimen elkarteek sarritan eskatu dute argitaratu dadila biktimen zerrenda ofiziala. Gaur egun deportatu horietatik gehienak hilda daude jadanik, eta tamalez, erakunde publikoak berandu datoz.
Jaurlaritzak Mauthausengo askapenaren efemeridea aprobetxatu du datuak publiko egiteko, baina ikerketa Etxahun Galparsoro historialariak urte askotan egindako lanaren emaitza da, Josu Chuecak eta Beñat Iturriozek lagunduta.
Bertatik ondorioztatu daiteke Hegoaldeko deportatu gehienak Mauthausenera eraman zituztela –115 lagun– 1940 eta 1942 artean, eta bi herenek ez zutela bizirik irtetea lortu Austriako kontzentrazio esparru hartatik. Gainera, zerrendan hamar emakume ageri dira –lau hil egin ziren–; horietako batzuk ezagunak zaizkigu, Simonne Lelouch donostiarrarena kasu, judua izateagatik Auschwitzen gaseatua.
ARGIAk aste honetako aldizkarian erreportaje nagusia eta azala eskaini dizkio euskal deportatuen gaiari, eta asteartean webgunean aurreratuko du informazio guztia.
Aurten ere, uztailaren 8an, astelehenean gogoratuko dute German Rodrigez haren omenezko oroitarriaren alboan. 13:00etan izanen da: aurreskua lehenbizi, Mikel Lasarteren bertsoak gero eta La Furia eta Fermin Balentziaren emanaldiak bukatzeko. Iluntzean, Peñak, isilik eta... [+]
Naiz.eus-ek aurreratutakoaren arabera, 2004ko martxoan Espainiako polizia batek eta bere semeak erail zuten Angel Berrueta eta bere alargun zein seme alabek, Nafarroako Gobernuaren aitortza ofiziala jasoko dute, indar polizialen indarkeriaren biktima moduan.
1939 eta 1941 bitartean Igari eta Bidankoze arteko errepidea eraikitzera behartu zituzten frankismoaren 2.400 esklaboak omendu zituzten larunbatean, Igariko gainean. Errepresaliatu antifaxista haien memoriak gure bidea izan behar duela aldarrikatu zuten omenaldia antolatu zuen... [+]
Nafarroako Torturatuen Sareak jakinarazi du hemeretzi biktima berri onartu dituela Nafarroako Gobernuko Aitortza eta Erreparaziorako Batzordeak, horietariko bost 2005-2011 urte artean torturatu zituzten Mikeldi Diez, Iker Aristu, Oihan Ataun, Garbiñe Urra eta Mikel... [+]
Alesbesekoa jaiotzez, Saratxon bizi zen Unión Republicana alderdiko kidea, bere emaztea hango maistra baitzen. 1936ko irailean erail zuten frankistek eta ostiralean lortu zuten bere gorpuzkinak identifikatzea.
Hari buruzko aipamenik apenas iritsi zaigu historia liburuetan, baina Jesús Carrera Olascoaga (Hondarribia 1911 – Alcala de Henares 1945) Espainiako Alderdi Komunistaren idazkari nagusi izatera iritsi zen. Frankistek atxilotu, torturatu eta fusilatua, bere... [+]
Erorien Monumentua eraisteko eskatzen duten memoria elkarteen ustez ezin da eraikin frankista horren etorkizuna utzi herritarren esku: “Faxismoa omentzen duen eraikinarekin zer egin frankismoaren oinordekoek ere parte hartzen ahal duten galdeketa batek ezin du... [+]
86 urte bete dira asteazkenean Iruñean 795 preso errepublikarrek Europako ihesaldi handiena egin zutela. Aldiz, abantzu 800 iheslari horietarik bakarrik hiruk erdietsi zuten muga trabeskatzea.
Memoria eta Bizikidetzako, Kanpo Ekintza eta Euskarako Batzordeak atzera bota du UPNk aurkeztutako mozioa, 1936ko Gerran Errepublikaren kontrolpean zeuden lurraldeetan izandako biktimak Oroibidea memoriaren datu-basean sartzea eskatzen zuena. Mozioak PP eta Voxen babesa jaso du,... [+]
Jose Miguel Etxeberria Naparra-ren gorpua aurkitu gabe bukatu da Frantziako Landetan egindako bigarren indusketa. 44 urte dira militantea desagertu zenetik eta bere familiaren belaunaldi batetik bestera pasa da bere bilaketaren zama.
Madrilgo Cuelgamurosen, Erorien Harana deituriko monumentuan arkeologoak egiten ari diren indusketetan etengabe ari dira jasaten eskuin muturreko jendeen presioa, hala adierazi du Pako Etxeberria auzitegi-medikuak. Egunotan, biktima errepublikarren senideek bisitatu ahal izan... [+]