Nazien kontzentrazio esparruetara 600 euskal deportatu baino gehiago eraman zituzten

  • 75 urte beteko dira asteartean, Mauthausen askatu zutela. Eusko Jaurlaritzak ikerketa bat plazaratu du naziek gutxienez 253 euskal herritar deportatu zituztela esanez. Zerrenda horri, baina, Iparraldeko euskaldunen izen ugari falta zaizkio, eta ARGIAk egindako kontaketaren arabera 600 baino gehiago lirateke egiaz euskal deportatuak.


2020ko maiatzaren 04an - 16:21
Mauthausen ondoan zegoen Ebensee zelaia izan zen askatzen azkena, 1945eko maiatzaren 6an, 18.000 lagun pilatu zituzten bertan. Irudian, presoak erizaindegian askapen egunean (arg: USHMM)
Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.

Iaz Espainiako Aldizkari Orokorrak Mauthausenen hildako preso errepublikarren zerrenda argitaratu zuen, tartean Hego Euskal Herriko 89 lagunenak ere bai. Baina jakina zen nazien eskuetan eroritako Hegoaldeko biktimak berrehundik gora izan zirela. Zehazki, Eusko Jaurlaritzaren Gogora Institutuak eskuetan zuen eta orain publiko egin duen ikerketa baten arabera gutxienez “253 euskal herritar” deportatu zituzten –horietatik 113 hil ziren–.

Aintzane Ezenarrok zuzenduriko erakundeak kaleratutako zerrendan, "Euskadin jaio edo bizi ziren, edo erbestean Eusko Jaurlaritzaren babesa jaso zuten" deportatuen izenak ageri dira –Nafarroakoak barne–; baina hankamotz geratzen da Euskal Herri osoaren ikuspegitik, Ipar Euskal Herriko biktimak falta baitira euskal herritar deportatuen zifra osora iristeko, datu horiek denon eskura dauden arren.

ARGIAk Frantziako Deportatuen Oroimenerako Fundazioaren datu basea arakatu du, eta egindako premiazko zenbaketan gutxienez beste 355 euskal herritarren izenak aurkitu ditu bertan. Hortaz, nazien kontzentrazio esparruetara 600 euskal herritar baino gehiago eraman zituztela ondorioztatu daiteke; Gogorak emandakoa askogatik gainditzen du kopuru horrek.

Herri guztietan bada euskal deportatu bat

Baiona, Bokale, Ainhoa, Senpere, Maule, Hendaia, Aldude, Gixune, Altzürükü, Donapaleu… Lapurdi, Behe Nafarroa eta Zuberoako ia herri guztietan bada euskal deportaturik. Frantzia okupatutik nazien bederatzi kontzentrazio esparru nagusietara tren konboietan eramandako zerrendetan daude beren izen abizenak eta jaioterria.

Horietako gehienak, ia ehun, Buchenwaldera eraman zituzten, baina baita Auschwitz, Dachau eta Ravensbrückera ere –azkeneko honetara euskal emakume ugari bideratu zituzten armagintzan esklabo lanak egitera–, ia denak 1943 eta 1945 artean atxilotu zituzten, asko erresistentzian aritzeagatik.

Mauthausengo harrobian lanean. Hura izan zen deportatu askoren "hiltegia" (arg: USHMM)

Iparraldeko deportatuek bere garaian aitortza izan zuten Frantziako Estatuaren partetik. Aldiz, Hegoaldekoak ahaztuta egon dira Franco hil eta hamarkada askotan ere. Biktimen elkarteek sarritan eskatu dute argitaratu dadila biktimen zerrenda ofiziala. Gaur egun deportatu horietatik gehienak hilda daude jadanik, eta tamalez, erakunde publikoak berandu datoz.

Jaurlaritzak Mauthausengo askapenaren efemeridea aprobetxatu du datuak publiko egiteko, baina ikerketa Etxahun Galparsoro historialariak urte askotan egindako lanaren emaitza da, Josu Chuecak eta Beñat Iturriozek lagunduta.

Bertatik ondorioztatu daiteke Hegoaldeko deportatu gehienak Mauthausenera eraman zituztela –115 lagun– 1940 eta 1942 artean, eta bi herenek ez zutela bizirik irtetea lortu Austriako kontzentrazio esparru hartatik. Gainera, zerrendan hamar emakume ageri  dira –lau hil egin ziren–; horietako batzuk ezagunak zaizkigu, Simonne Lelouch donostiarrarena kasu, judua izateagatik Auschwitzen gaseatua.

ARGIAk aste honetako aldizkarian erreportaje nagusia eta azala eskaini dizkio euskal deportatuen gaiari, eta asteartean webgunean aurreratuko du informazio guztia.


Kanal honetatik interesatuko zaizu: Oroimen historikoa
2024-10-25 | ARGIA
Gasteizen 1976ko martxoaren 3an zauritutako beste zazpi pertsona identifikatu dituzte

Egun hartan Espainiako Poliziak bost langile hil zituen eta dozenaka zauritu. Orain, identifikatu gabeko beste zazpi zauritu aurkitu dituela iragarri du Martxoak 3 elkarteak. Oraindik, alabaina, ez dute lortu zauritutako beste 20 pertsona identifikatzea.


Puig Antich, Estatuak ez du inoiz barkamena eskatzen

Espainiako Gobernuak dokumentu bat helarazi die Salvador Puig Antichen arrebei, Oroimen Demokratikorako ministro Ángel Víctor Torresen eskutik. Frankismoak anarkista katalanari jarritako heriotza kondenaren “baliogabetasun akta” dela diote. Harrigarria... [+]


2024-10-17 | Cira Crespo
Herriaren ahotsa onartuko duzu

Gaur gauean, urriak 17, 88 urte faxistek Jose Ariztimuño, Aitzol, hil zutena. Fusilamendu pelotoiaren aurrean ez zuela isilik gelditu nahi irakurri berri dut. Soldaduei tiro egitea kosta egin omen zitzaien, behin eta berriz agindu behar izan omen zieten su egiteko. Hala... [+]


ANALISIA | Urriak 12
Torturatuak: ausart edo aske?

“Gaur eguerdiko albistegian, zuen hiriburuko alkatea ikusiko duzue, torturatu gintuen gorputz militarrari hiriko plaza nagusia eskaintzen. Gaur eguerdiko albistegian, gure lagun eta senideak hil zituen egitura ikusiko duzue gure kaleetan desfilatzen. Eta guk, beste egun... [+]


Donostiako La Cumbre “Estatuaren biktimen etxea” izatea proposatu dute

La Cumbre Jauregia biktimen aitortzarako, erreparaziorako eta dibulgaziorako gune bilakatzeko proposamena egin dute memoriaren inguruan dabiltzan hainbat taldek eta Joxean Lasa eta Joxi Zabalaren senideek. Memoria Demokratikoaren Legearen arabera, eraikina Donostiako Udalaren... [+]


2024-10-15 | Julen Orbea | Zuzeu
Bizitza oroit dezagun

1944an, Stauffenberg-en agindupean, Hitler bonba batekin hiltzen saiatu ziren, soldadu eta herritar alemaniar batzuen artean prestatutako ekintza baten. Hurrengo hilabeteetan naziek 90 pertsona exekutatu zituzten ekintza haren ondorioz.


KRONIKA | URRIAK 12, GASTEIZ
Guardia Zibilaren terrorearen apologia, plaza erdi huts batean

Orain 180 urte sortu zenetik lehen aldiz, kuarteletik kanpo eta Gasteizko erdigunean ospatu du Guardia Zibilak bere patroiaren eta hispanitatearen eguna. Bertan izan dira Gasteizko alkate Maider Etxebarria, Espainiako Gobernuko ordezkari Marisol Garmendia, Gasteizko gotzaina eta... [+]


Astrabuduak Josu Murueta eta Anton Fernandez gogoratuko ditu, haien hilketaren 55. urteurrenean

Ekitaldian 1969ko gertaera tragikoak gogoratzeaz gain, memoria historikoaren defendatzaileak ere omenduko dituzte.


2024-10-11 | Usurbilgo Noaua
1936ko gerraren oroimenean barneratzen laguntzen duen ibilbidea prest dute Usurbilen

"Gerraren Oroimena" izeneko ibilbidea osa dezakezue noiznahi Usurbilgo erdigunean.


2024-10-09
Oroimen historikoa
Memoria gara

Pakito Arriaran eta ‘Korta’

Ez dakit elkar ezagutu zuten Lapurdin. Enrique Gómez Korta 1979ko ekainaren 25ean hil zuen Batallón Vasco Español-ek Baionan. Pakito Arriaranek 1978ko azaroan ihes egin zuen Iparraldera eta urtebete eman zuen bertan, atentatuak saihestu aldera Venezuelara... [+]


Segundo Hernandez preso anarkistaren senide Lander Garcia
“Harrotasun antifaxista, esker ona, poztasuna, amorrua… sentsazio gazi gozoak bizi ditugu prozesu honen amaieran”

Segundo Hernandez preso anarkistaren senide Lander Garciak hunkituta hitz egin du, Ezkabatik ihes egindako gasteiztarraren gorpuzkinak jasotzerako orduan. Nafarroako Gobernuak egindako urratsa eskertuta, hamarkada luzetan pairatutako isiltasuna salatu du ekitaldian.


Memoria gara

Historiak laguntzen digu ulertzen zer gertatu zen, baina baita gaur egun zer garen ulertzen ere. Nola ulertu gaur egungo mundua AEBetako sorrera eta Frantziako Iraultzaren sorrera ezagutu gabe? Nola ulertu gaur egungo Mendebaldeko hegemonia azken bost mendeetako kolonialismo... [+]


Eguneraketa berriak daude