1945ean Hirugarren Reicheko kontzentrazio esparru batean fusilatu zuten busturiarra, eta beste sei errepublikarrekin batera omendu dute astelehen honetan, erraustu eta lurperatu zuten Pragako hilerrian.
Pragako Strasnice hilerrian omendu dute Anjel Lekuona busturiarra, 1936ko Gerran errepublikaren alde borrokatu ostean, Frantziara ihes egin eta kontzentrazio esparruetara deportatu zuten gudaria. 1945eko apirilaren 10ean fusilatu zuten naziek. Omenaldian, beste sei lagun errepublikar ere oroitu dituzte: Enric Moner (Figueres, Girona), Pedro Raga (Ulldekona, Tarragona), Antonio Medina (Motril, Granada), Rafael Moyà (Andratx, Mallorca), Vicente Vila-Cuenca (Alberic, Valencia) eta Antonio Clemente (Vera, Almeria).
Ekitaldia Pragako Udalak eta Strasniceko hilerriko arduradunek antolatu dute, deportatuen memoriaren aldeko lantalde batekin koordinaturik. Strasnicen dago, hain justu, Hradisko kontzentrazio zelaiko biktimen memoriala.
Hradischko azpi-zelaian ez zegoen krematoriorik, eta horregatik eramaten zituzten Strasniceko hilerrira
Zelai hura, Flossenbürg kontzentrazio esparru handiagoaren parte zen. Flossenbürg 1945eko apirilaren 23an askatu zuten AEBetako soldaduek eta 65.000 preso aurkitu zituzten bertan; hainbat ikerketen arabera, aurreko hilabeteetan 14.000 lagun hil zituzten. Flossenbürgeko sare osotik baina, 100.000 preso pasa zirela uste da eta 30.000 hil zirela.
Hradisko azpi-zelaian ez zegoen krematoriorik, eta horregatik eramaten zituzten Strasniceko hilerrira. Hango krematorioko arduradun Frantisek Suchyk, nazien mehatxuari aurre egin eta erretzen zituzten gorpuen datuak hartu eta kutxa banandutan sartu zituen, bere semearekin batera. Horri esker dakigu bertan lurperaturik dagoen hainbat deportaturen izenak, tartean Anjel Lekuonarena.
Lekuonaren iloba, Anton Gandarias, Pragako ekitaldian izan da, Eusko Jaurlaritzako ordezkariekin batera, eta eskertu egin du osabaren memoria berreskuratzeko egindako ahalegina. Lekuonaren errautsak memorialean utziko dituzte, familiak Busturiako jaiotetxeko lurra eraman baitu Txekiara. Maiatzean, berriz, Busturiako Udalak eta Gogora institutuak plaka-harlauza bat jarriko dute hildakoaren udalerrian, Stolpersteine ere izenekoa –halako milaka daude biktimak gogoratuz mundu osoan–, Lekuonaren izena daramana.
Deportatuen zerrenda amaitu gabe du Gogorak
Gogorak 2020an argitaratu zuen Etxahun Galparsoro ikerlariak egindako euskal deportatuen inguruko lana, eta bertan azaltzen denez gutxienez 253 izan ziren nazien kontzentrazio zelaietara eramandako euskal herritarrak –horietatik 113 hil egin ziren, %47–.
Hala ere, Eusko Jaurlaritzaren memoria institutuak onartu du zifra hori aldatzen joan daitekeela ikerketa berriak egin ahala. ARGIAk ikerketa argitaratu ostean ohartarazi zuen deportaturiko euskaldunen kopurua askoz handiagoa izan daitekeela –600 ingurukoa, astekari honen kalkuluen arabera– kontzentrazio esparruetara tren konboietan eraman zituzten Ipar Euskal Herriko herritarren izenak ez daudelako Aintzane Ezenarrok zuzenduriko erakundeak publiko egindako zerrendan.
Jose Mari Agirre deportatuari ere omenaldia
Berrikitan beste deportatu bati ere egin diote omenaldia, kasu honetan Euskal Herrian, Etxebarrin. Jose Mari Agirre, Etxebarriko Egixarre baserrian jaioa, 1936ko Gerran miliziano aritua eta Frantziako ihesaldian hamaika espetxealdi jasandakoa Marcelino Bilbao burkidearekin batera, Mauthaussenen izan zen 1940tik 1945era, zelai beldurgarri hartan askatu zuten arte.
Agirre 2009an hil zen Palman, eta orain, martxoaren 26an omenaldia egin dio Etxebarriko Ahaztuen Oroimena elkarteak miliziano errepublikar ohiari, hitzaldiak eta aitortza ekitaldia antolatuta.
Aurten ere, uztailaren 8an, astelehenean gogoratuko dute German Rodrigez haren omenezko oroitarriaren alboan. 13:00etan izanen da: aurreskua lehenbizi, Mikel Lasarteren bertsoak gero eta La Furia eta Fermin Balentziaren emanaldiak bukatzeko. Iluntzean, Peñak, isilik eta... [+]
Naiz.eus-ek aurreratutakoaren arabera, 2004ko martxoan Espainiako polizia batek eta bere semeak erail zuten Angel Berrueta eta bere alargun zein seme alabek, Nafarroako Gobernuaren aitortza ofiziala jasoko dute, indar polizialen indarkeriaren biktima moduan.
1939 eta 1941 bitartean Igari eta Bidankoze arteko errepidea eraikitzera behartu zituzten frankismoaren 2.400 esklaboak omendu zituzten larunbatean, Igariko gainean. Errepresaliatu antifaxista haien memoriak gure bidea izan behar duela aldarrikatu zuten omenaldia antolatu zuen... [+]
Nafarroako Torturatuen Sareak jakinarazi du hemeretzi biktima berri onartu dituela Nafarroako Gobernuko Aitortza eta Erreparaziorako Batzordeak, horietariko bost 2005-2011 urte artean torturatu zituzten Mikeldi Diez, Iker Aristu, Oihan Ataun, Garbiñe Urra eta Mikel... [+]
Alesbesekoa jaiotzez, Saratxon bizi zen Unión Republicana alderdiko kidea, bere emaztea hango maistra baitzen. 1936ko irailean erail zuten frankistek eta ostiralean lortu zuten bere gorpuzkinak identifikatzea.
Hari buruzko aipamenik apenas iritsi zaigu historia liburuetan, baina Jesús Carrera Olascoaga (Hondarribia 1911 – Alcala de Henares 1945) Espainiako Alderdi Komunistaren idazkari nagusi izatera iritsi zen. Frankistek atxilotu, torturatu eta fusilatua, bere... [+]
Erorien Monumentua eraisteko eskatzen duten memoria elkarteen ustez ezin da eraikin frankista horren etorkizuna utzi herritarren esku: “Faxismoa omentzen duen eraikinarekin zer egin frankismoaren oinordekoek ere parte hartzen ahal duten galdeketa batek ezin du... [+]
86 urte bete dira asteazkenean Iruñean 795 preso errepublikarrek Europako ihesaldi handiena egin zutela. Aldiz, abantzu 800 iheslari horietarik bakarrik hiruk erdietsi zuten muga trabeskatzea.
Memoria eta Bizikidetzako, Kanpo Ekintza eta Euskarako Batzordeak atzera bota du UPNk aurkeztutako mozioa, 1936ko Gerran Errepublikaren kontrolpean zeuden lurraldeetan izandako biktimak Oroibidea memoriaren datu-basean sartzea eskatzen zuena. Mozioak PP eta Voxen babesa jaso du,... [+]
Jose Miguel Etxeberria Naparra-ren gorpua aurkitu gabe bukatu da Frantziako Landetan egindako bigarren indusketa. 44 urte dira militantea desagertu zenetik eta bere familiaren belaunaldi batetik bestera pasa da bere bilaketaren zama.
Madrilgo Cuelgamurosen, Erorien Harana deituriko monumentuan arkeologoak egiten ari diren indusketetan etengabe ari dira jasaten eskuin muturreko jendeen presioa, hala adierazi du Pako Etxeberria auzitegi-medikuak. Egunotan, biktima errepublikarren senideek bisitatu ahal izan... [+]