“Narratiba berriak behar ditugu elikadura sistema aldatzeko”
2020an elikadura burujabetzaren aldeko akademiko batzuek adierazpen bat egin zioten Europar Batasunari: Itun Berdearen erdigunean dagoen hazkunde ekonomiko “berdearen” paradigmatik haratago joateko eskatu zioten.
EBko erakundeek nekazarien kezka batzuei soilik heldu diete eta era desegokian, eredu agroindustrial eta kapitalistarekiko konpromisoa berretsiz. Gainera, begirada sistemikoa duten politikak aplikatzeko ideia alde batera utzi dute, ekoizpen-fasera mugatuta. Testuinguru horretan, akademiko talde horrek beste adierazpen bat atera du. Horrela, bada, adierazpena aletzen saiatuko gara artikulu honetan.
Merkataritza erreforma
Merkataritza askearen narratiba eta prezioetan oinarritutako lehia dira nagusi –EB-Mercosur akordioa da adibiderik berriena–. Elikadura ez da giza eskubidetzat hartzen, merkataritza-negoziazioetarako funtsezko mozkin gisa baizik. Merkataritza-politiken erreforma beharrezkoa da eskala txikiko etxalde iraunkorragoak eta bideragarriagoak babestu eta ugaltzeko. Merkatu birlokalizatuak eta lurralderatutako ekonomiak sortzen laguntzeko ere bai, tokiko merkataritzari lehentasuna emanda.
Prezio justuak, soldata duinak eta lurra eskuragarri
Merkataritzaren liberalizazioa funtsezko faktorea izan da, artifizialki baxuak diren elikagaien prezioetan eta nekazarien ordainsari eskasean eragiteko. Honetan, EB nekazaritza-produktuen lehiakortasuna sustatzen saiatu da. Logika horren arabera, nekazariek ekoizpen-kostuak murriztu behar dituzte, ustiategien tamaina handitu, errendimendua hobetu eta berrikuntza teknologikoaren bidez lan-kostuak gutxitu. Honek guztiak baserri kopurua murriztea eragin du. Batetik, jada 2013an, ustiategien %3k lurren %52 kontrolatzen zuen. Bestetik, zahartze demografikoa eta erreleborako oztopoak direla eta, nekazal proiektuak desagertuz doaz: 2005etik EBk 4,2 milioi etxalde baino gehiago galdu ditu.
Ikerketa eta berrikuntza (I&B)
Teknologia berrietan inbertitzen da, Elikadura Sistemen eraldaketa bultzatuko dutelakoan, biodibertsitatearen galera geldiarazita, elikadura segurtasuna ziurtatuta eta klima-aldaketara egokitzea bermatuta. Interes industrialei eta korporatiboei lehentasuna ematen zaie. Elikadura-segurtasuna, bizitza jasangarriak, baliabideen erabilera eta klima-aldaketa arintzeko erronkak bermatzeko I&B kolektibizatu behar dugu, ikerketa bertikalista eta zatikatutik, ezagutzaren merkantilizaziotik eta zientzia-zentrismotik urrunduta.
Agroekologiaren bidez elikaduraren eraldaketa sustatzea
EBk onartu duen arren Elikadura Sistema iraunkorretara trantsizioak bideratzeko agroekologia gako nagusietako bat dela, kontzeptuaren begirada murriztailean oinarritzen da, soilik nekazaritza praktika iraunkor eta ikuspegi zientifiko gisa ulertzen baitu, dimentsio sozial eta politikoak alde batera utzita. Agroekologiaren begirada holistikoak gure mundu interkonektatuaren konplexutasunak jorratzen ditu, diziplinarteko ikaskuntza, praktika iraunkorrak eta gobernantza-ingurune egokiak sustatzen ditu, Elikadura Sistemak eraldatzeko.
Elikadura Sistemen gobernantza demokratizatzea
2024ko urtarrilean EBk "Nekazaritzaren Etorkizunari buruzko Elkarrizketa Estrategikoa" abiarazi zuen. Foro horrek EBko nekazaritza-ikuspegi partekatu bat emateko helburua du. Bertan elikadura kate osoko alderdi interesdun nagusiak biltzen dira, elikadura industriako presio-talde handiak, baita GKE batzuk ere. Botere-harremanei behar bezala heltzen ez bazaie, arriskuan jartzen da gobernantza demokratikoa. Bidezko elikadura trantsizioek bestelako gobernantza-prozesuak eskatzen dituzte, gardentasunerako, legitimitaterako eta partaidetzarako mekanismo argiekin.
Akademikoen talde horren arabera, EBk narratiba berri bat garatu behar du, oinarrizko bost gai horiek bilduko dituena. Eskuinerantz jo duen Europa honek, ea horretarako gaitasunik erakusten duen.
Oporlekuekin soilik lotuko dituzte askok Balear Uharteak, baina agroekologiaren eta kontsumoaren bueltan mugimendu bizia dute Mallorca irlan: Associació de Varietats Locals de Mallorca (tokiko hazi barietateen elkartea) da horren adibide. Abenduaren hasieran, elkarte... [+]
Kolore morez margotu dut urteko lehen hilabetea, sormena, irudimena, jakintza eta espiritualitatearen kolorez.
Via Campesinako ordezkaritza bat Palestinan izan da abenduaren 8tik 18ra, bere kide den Palestinako Lan Komiteen Batasuna-k (UAWC) gonbidatuta. Bidaia horrekin herri palestinarrari elkartasuna adierazi nahi izan diote, "Gazan egiten ari diren genozidioaren erdian eta... [+]
Palestinarren genozidiorako Israelek erabiltzen duen arma nagusietako bat gosea da. Alde batetik, Gazara elikagaiak sartzeko debekuarekin, eta, bestetik, Palestinako elikadura-burujabetza ezabatuta.
Gero eta nekazaritzako test gune gehiago ditugu inguruan, hau da, nork bere proiektua martxan jarri aurretik nekazaritzan eta abeltzaintzan trebatzeko guneak. Nafarroako Zunbeltz espazioa eta Gipuzkoako eta Ipar Euskal Herriko Trebatu dira horietako zenbait adibide, gurean... [+]
Getarian (Gipuzkoa) itsasoratu berri dute Euskal Herriko lehen itsas zabaleko arrain haztegia. 50 metroko diametroa eta 40 metroko sakonera duten bi kaiola jarri dituzte, eta itsasoko baldintzetara ongi egokitzen badira, aurtengo udan 50 hegalabur (atun gorri gisa ere ezaguna,... [+]
Arrasateko Beroña auzoan dago kokatuta Xabi Abasolo Etxabek eta Naiara Uriarte Remediosek bultzatutako Errastiko Ogia proiektua. Bakoitza bere bidetik iritsi ziren okintzaren mundura, baina eredu ekologikoan eta ama orearekin ekoizteko oso ongi uztartu dituzte bi gazteen... [+]
Atun latatan aurkitu diren merkurio kopuruekin asaldatuta dabiltza herritarrak. Bloom erakundeak Europan egindako ikerketa baten arabera, Carrefour, Intermarché, Mercadona, Aldi... supermerkatu guztiek merkaturatzen dute atuna kutsaturik. Arrantza industrialak berehala... [+]
Abenduak hostoen kolore marroia dauka: lurrean, intxaurrondo biluziaren azpian, geratu diren hostoena. Intxaurrondoak bukatu du bere zikloa. Atseden hartzera doa: zuztarrak indartuz, elikatuz, nutritzea du helburu. Barrura begira, barrenak osatzeko garaian dago, orain arte egin... [+]
Euskarari Puzka azken kanpainan 16.000 saski saldu dituzte, eta euskararen alde lan egiten duten elkarteentzat bideratuko zaie lortutako etekina.
Bi ordu edo bi ordu eta erdiz haur eta gazte andana hartzen ditu jantokiaren tarteak eskoletan. Jateko, jolasteko eta elkarbizitzeko espazio horretan jantokiko arduradunak esku hartzeko dituen mugez, jarraitzen diren irizpideez, begiraleen rolaz eta duten formazioaz arituko... [+]
Laborantza iraunkor eta herrikoiaren hitzordua den Lurrama azokan izanen da Karine Jacquemart, Frantziako Foodwatch elkarteko zuzendaria. Elikadura-eskubidea herritar orori bermatzeko helburuari tiraka, hainbat ekintza bideratzen dabiltza –herritar mobilizazioak, agintari... [+]
Hego Euskal Herrian energia berriztagarrien makroproiektuen zaparradari zenbakiak jarri dizkiogu erreportaje honetan. Datuek marrazten duten mapan, Nafarroak gori-gori jarraituko du eta Araban daude kontzentratuta EAEn enpresek egin nahi dituzten energia zentralen %75,4. Hori... [+]
Umetatik baserrian bizi izan dira Gillen eta Bittor Abrego Arlegi anaiak, Lizarraldean, Iguzkitza herrian. Familia abeltzaina izan da haiena baina baserria eta lursailak haien esku gelditu zirenean, proiektuari buelta bat ematea erabaki zuten bi anaiek: “Lur zatia eta... [+]