“Narratiba berriak behar ditugu elikadura sistema aldatzeko”
2020an elikadura burujabetzaren aldeko akademiko batzuek adierazpen bat egin zioten Europar Batasunari: Itun Berdearen erdigunean dagoen hazkunde ekonomiko “berdearen” paradigmatik haratago joateko eskatu zioten.
EBko erakundeek nekazarien kezka batzuei soilik heldu diete eta era desegokian, eredu agroindustrial eta kapitalistarekiko konpromisoa berretsiz. Gainera, begirada sistemikoa duten politikak aplikatzeko ideia alde batera utzi dute, ekoizpen-fasera mugatuta. Testuinguru horretan, akademiko talde horrek beste adierazpen bat atera du. Horrela, bada, adierazpena aletzen saiatuko gara artikulu honetan.
Merkataritza erreforma
Merkataritza askearen narratiba eta prezioetan oinarritutako lehia dira nagusi –EB-Mercosur akordioa da adibiderik berriena–. Elikadura ez da giza eskubidetzat hartzen, merkataritza-negoziazioetarako funtsezko mozkin gisa baizik. Merkataritza-politiken erreforma beharrezkoa da eskala txikiko etxalde iraunkorragoak eta bideragarriagoak babestu eta ugaltzeko. Merkatu birlokalizatuak eta lurralderatutako ekonomiak sortzen laguntzeko ere bai, tokiko merkataritzari lehentasuna emanda.
Prezio justuak, soldata duinak eta lurra eskuragarri
Merkataritzaren liberalizazioa funtsezko faktorea izan da, artifizialki baxuak diren elikagaien prezioetan eta nekazarien ordainsari eskasean eragiteko. Honetan, EB nekazaritza-produktuen lehiakortasuna sustatzen saiatu da. Logika horren arabera, nekazariek ekoizpen-kostuak murriztu behar dituzte, ustiategien tamaina handitu, errendimendua hobetu eta berrikuntza teknologikoaren bidez lan-kostuak gutxitu. Honek guztiak baserri kopurua murriztea eragin du. Batetik, jada 2013an, ustiategien %3k lurren %52 kontrolatzen zuen. Bestetik, zahartze demografikoa eta erreleborako oztopoak direla eta, nekazal proiektuak desagertuz doaz: 2005etik EBk 4,2 milioi etxalde baino gehiago galdu ditu.
Ikerketa eta berrikuntza (I&B)
Teknologia berrietan inbertitzen da, Elikadura Sistemen eraldaketa bultzatuko dutelakoan, biodibertsitatearen galera geldiarazita, elikadura segurtasuna ziurtatuta eta klima-aldaketara egokitzea bermatuta. Interes industrialei eta korporatiboei lehentasuna ematen zaie. Elikadura-segurtasuna, bizitza jasangarriak, baliabideen erabilera eta klima-aldaketa arintzeko erronkak bermatzeko I&B kolektibizatu behar dugu, ikerketa bertikalista eta zatikatutik, ezagutzaren merkantilizaziotik eta zientzia-zentrismotik urrunduta.
Agroekologiaren bidez elikaduraren eraldaketa sustatzea
EBk onartu duen arren Elikadura Sistema iraunkorretara trantsizioak bideratzeko agroekologia gako nagusietako bat dela, kontzeptuaren begirada murriztailean oinarritzen da, soilik nekazaritza praktika iraunkor eta ikuspegi zientifiko gisa ulertzen baitu, dimentsio sozial eta politikoak alde batera utzita. Agroekologiaren begirada holistikoak gure mundu interkonektatuaren konplexutasunak jorratzen ditu, diziplinarteko ikaskuntza, praktika iraunkorrak eta gobernantza-ingurune egokiak sustatzen ditu, Elikadura Sistemak eraldatzeko.
Elikadura Sistemen gobernantza demokratizatzea
2024ko urtarrilean EBk "Nekazaritzaren Etorkizunari buruzko Elkarrizketa Estrategikoa" abiarazi zuen. Foro horrek EBko nekazaritza-ikuspegi partekatu bat emateko helburua du. Bertan elikadura kate osoko alderdi interesdun nagusiak biltzen dira, elikadura industriako presio-talde handiak, baita GKE batzuk ere. Botere-harremanei behar bezala heltzen ez bazaie, arriskuan jartzen da gobernantza demokratikoa. Bidezko elikadura trantsizioek bestelako gobernantza-prozesuak eskatzen dituzte, gardentasunerako, legitimitaterako eta partaidetzarako mekanismo argiekin.
Akademikoen talde horren arabera, EBk narratiba berri bat garatu behar du, oinarrizko bost gai horiek bilduko dituena. Eskuinerantz jo duen Europa honek, ea horretarako gaitasunik erakusten duen.
Florentzia, 1886. Carlo Collodi Le avventure de Pinocchio eleberri ezagunaren egileak zera idatzi zuen pizzari buruz: “Labean txigortutako ogi orea, gainean eskura dagoen edozer gauzaz egindako saltsa duena”. Pizza hark “zikinkeria konplexu tankera” zuela... [+]
Nekazariarentzat baratzea eragozpena besterik ez da. Egungo makina bat nekazari “aurreratuk” horrela pentsatzen du. Bere lanean ez dute baratzerik behar, ezta oilategirik, ezta sagarrondorik, ezta erlauntzarik ere.
Munduan gutien aipaturiko krisi humanitarioa da Angola hego-mendebaldean 2019az geroztik irauten duena. Klima aldaketak indarturiko lehorte luze baten ondorioz milioika pertsona janari eskasean edo desegokitasunean bizi dira eta ura bilatzeko ahalegin handiak egin beharrean... [+]
Udaberrian orain dela egun gutxi sartu gara eta intxaurrondoa dut maisu. Lasai sentitzen dut, konfiantzaz, bere prozesuan, ziklo berria hasten. Plan eta ohitura berriak hartu ditut apirilean, sasoitu naiz, bizitzan proiektu berriei heltzeko konfiantzaz, indarrez, sormen eta... [+]
“Hondakinik ez platerean!”. Hori zen kontsigna gure txikitako otorduetan. Janariak zeozer sakratu bazukeen, batez ere ogiak; lurrera erori eta, jasotakoan, musua eman behar zitzaion. Harik eta adin zozoan mamia baztertzeko moda etorri zen arte, lodiarazten zuelakoan... [+]
Bizkaigane elkarteak elikadura burujabetzan oinarritutako proiektua du Errigoitin (Bizkaia), 1983tik. Instalazioak dauden lur eremutik aterarazi nahi du lur jabeak elkartea. EHNE Bizkaia sindikatuak adierazi duenez, instalazioek lege eta administrazio eskakizun guztiak betetzen... [+]
Martxoaren 10etik 26ra izango da udaberriko kanpaina. 'Beste modura, denona de onura' lelopean arituko dira gertuko ekoizpena, banaketa eta kontsumoa babestu eta sustatzeko, ager zonaldean euskara hauspotzen duten bitartean. Apirila amaieratik aurrera jasoko dira... [+]
Euskal Herriko bi muturretatik datoz Itziar (Bilbo, 1982) eta Ekaitz (Erriberri, 2002), sortzen ari den Burujabetzaren Aldeko Mugimenduaren berri ematera. Euskal Herrian diren burujabetza prozesu ugariak arloz arlo bultzatu eta indartu nahi ditu BAMek. Lan horretan hasteko,... [+]
Ur kontaminatua ur mineral eta ur natural gisa saltzen aritu dira urte luzeetan Nestlé eta Sources Alma multinazional frantsesak. Legez kanpoko filtrazioak, iturburuko ura txorrotakoarekin nahasi izana... kontsumitzaileen osagarria bigarren mailan jarri eta bere interes... [+]
Emakume bakoitzaren errelatotik abiatuta, lurrari eta elikadurari buruzko jakituria kolektibizatu eta sukaldeko iruditegia irauli nahi ditu Ziminttere proiektuak, mahai baten bueltan, sukaldean bertan eta elikagaiak eskutan darabiltzaten bitartean.
Zuhaitza esnatzear dago, kimuak ageri dira adarretan. Gutxi falta da loraldirako, laster aro berria hasiko du, indarberrituta.
Estatu Batuen muga-zergak nahiko buruhauste ez balira, pasa den asteko albiste xalo samar batek dardara-uhinak helarazi ditu mundu-parte handi bateko otordu-mahaietaraino: Japoniako gobernuak bere arroz-gordekin estrategikoetako 210 mila tona merkaturatzeko agindua eman du,... [+]
Mauleko Euskalduna ostatuak urteak daramatza Zuberoako etxe ekoizle txikien produktuekin lanean, eta hiriburuko ostatu parean eraikin bat erosi zutenean proposamena egin zien laborari horiei berei: zergatik ez ireki hurbileko ekoizleen saltokia bertan? “Motibatuta zegoen... [+]
Pandemiaren ondorengo testuinguruan, elikadura –ustez oinarrizko eskubide den hori– lantzeko mugitzen hasi zen talde bat Gasteizen. “Militantzia esparruan beste gaiak jorratzen ari ziren ordurako, etxebizitzarena kasu, baina elikadura ardatz hartuta ez zegoen... [+]
Errezilera bizitzera joan eta sagarrondoak landatu zituen Satxa Zeberiok, Bio-K proiektuaren bultzatzaileak, duela zenbait urte. “Iritsi zen sagarrekin zerbait egiteko momentua, eta sagar zukua eta sagardoa ekoizteari ekin genion orduan”, azaldu du. 2015ean sortu... [+]