“Gorpua aurkitzea itzela izango litzateke familiarentzat”

  • Jose Miguel Etxeberria Naparra-ren anaia Eneko baikor da. Familiarekin batera, bizitza osoa darama haren gorpua aurkitu nahian, harekin zer egin zuten argitu nahian. Eta berriki jasotako lekukotasun batek hori guztia aurki lortzeko aukera emanen dielakoan dago.

Artikulu hau CC BY-SA 3.0 lizentziari esker ekarri dugu.

2016ko urriaren 04an - 16:28
Jose Miguel Etxeberria 'Naparra' 1980an desagertu zen.

Naparra’ iruindarraren gorpua Mont Marsan-en egon liteke. Hala adierazi dio estatu terrorismoaren inguruan mugitu zen pertsona batek Iñaki Errazkin kazetariari. Eta informazio horretan oinarriturik, familiaren abokatuak, Iñigo Iruinek, Pako Etxeberria forentsearen laguntzaz, auzia berriz zabaltzeko eskatu dio Espainiako Auzitegi Nazionalari.

Naparra 1980an desagertu zen, Ziburun (Lapurdi). Komando Autonomo Antikapitalistetako kidea zen, eta Ipar Euskal Herrian errefuxiaturik zegoen. Batallon Vasco Español taldeak bere gain hartu zuen desagertzea, baina Frantziako justiziak auzia itxi zuen 1983an, frogarik ez zegoelakoan. Eta Espainiakoak 2004an, argudio berarekin.

Familiak 36 urte darama, etsi gabe, Jose Migueli zer egin zioten, eta haren gorpua non den argitu nahian. Aita, Patxiku, hori lortu gabe hil zen."Herri honetan, sufrimendu handia egon da, alde guztietan. Guztiek behar dute aitortza", dio Enekok.

Nola hartu duzue albistea?

Albiste ona da. Eta itxaropena piztu digu. Guretzako, familiarentzako, mundiala da.

Judizialki, aspaldi itxi zuten auzia.

1980an, desagertu zenean, Baionako epaitegian salaketa jarri genuen, Frantziako Justiziaren aitzinean. Baina 1982an itxi zuten afera.

Kontua hor geratu zen, impasse batean, eta desagertzeak 20 urte bete behar zituenean, erabaki genuen salaketa aurkeztea Espainiako Auzitegi Nazionalean, 1999an. Iñigo Iruin abokatuak salaketa sartu zuen, eta hainbat diligentzia eta prozesu hasi ziren. Baina guk eskatutako hainbat diligentzia atzera bota zituen Ismael Moreno epaileak. Adibidez, Manuel Ballesteros, Gonzalez Pacheco Billy el Niño edo Sanz de Santamaria deklaratzera joateko eskaera. 2004an itxi zuten auzia.

Orain, Iñaki Errazkin kazetariak dio lekukotza bat jaso duela, garai haietan Estatu terrorismoaren inguruan ibili zen pertsona batena. Eta horrek esan diola non egon daitekeen zuen anaiaren gorpua.

Errazkin lanean ari zela, beste horrek emandako informazioa jaso zuen. Eta Errazkinek gure abokatuari pasa zion, Iruini. Ontzat eman genuen informazio hori eta orain aurrera jarraitu dugu.

Informazioa prentsaurrekoan azaltzeko tenorean, alboan Iruin abokatua ez ezik Pako Etxeberria forentsea ere izan duzue. Biok rol garrantzitsua jokatu zuten Lasa eta Zabalaren gorpuak topatzeko prozesuan.

Itxaropentsu egon behar dugu. Baina aldi berean zuhurtziaz jokatu. Dena dela, oso itxura polita du.

Pako Etxeberriak zer egin du?

Errazkini tipo horrek toki bat aipatu zion, eta Etxeberriak inguru hori aztertu du, ikusi du, eta txosten bat osatu du horrekin guztiarekin.

Iruinek dio iturria oso sinesgarria ez izanagatik, eman dituen datuak oso sinesgarriak direla.

Berak emandako informazioarekin nahiko erraz topatu dugu lekua. Ez dugu esanen zehatz-mehatz non dagoen, baina Mont Marsan-etik hurbil dago, zuhaizti batean, harizti batean. Anaia Ziburun desagertu zen. Autoz, ordu beteko ibilbidea da.

Bere garaian, zuen anaiaren desagertzea Batallon Vasco Españolek (BVE) hartu zuen bere gain. Eta garai bertsuan, talde horrek atentatua egin zuen Mont Marsan-en.

Zezen plazan egin zuen atentatua. Anaiari buruz BVEk atera zuen  hirugarren agirian, hil zutela eta lurperatu zutela zioten hartan, halaber esaten zuten haiek egin zutela zezen plazaren aurkako atentatua. Horrek eman digu sinesgarritasun puntu bat.

Horrekin guztiarekin Espainiako Auzitegi Nazionalera joan zarete.

Gure abokatua, Iñigo Iruin, Auzitegi Nazionaleko fiskal nagusiarekin, Zaragozarekin egon da, eta haiek ere nahiko ados daude aurrera segitzearekin. Iñigok hiru diligentzia eskatu dizkie fiskaltzari eta epaileari, Ismael Morenori. Lehena, Iñaki Errazkinen testigantza jasotzea. Bigarrena, Pako Etxeberriaren txostena aintzat hartzea. Eta hirugarrena, erreguzko mandatua helaraztea Frantziako justiziari. Han egona zen Iñigo, fiskalarekin, baina Frantzian hamar urtean preskribatu egiten dira halako delituak. Baina Espainian 1999an egindako helegite horrek ahalbidetu du zabalik mantendu ahal izatea.

Nazio Batuen Erakundearen aitzinean ere bizirik mantendu duzue auzia.

Gure egoeran hori inflexio puntu bat izan zen. 2013an, Nazio Batuen Erakundeko desagertuen lan taldea Espainiako Estatuan bisitan izan zen, aztertzeko ea Espainiako Gobernua zer egiten ari zen 36ko gerran desagertutakoekin. Gasteizera etorri zen taldeko burua, errelatorea, eta gonbidatu gintuzten berarekin bilera egitera, beste elkarte memorialista batzuekin.  Behatokia eta Egiari Zor fundazioarekin batera eta haien laguntzaz txosten bat aurkeztu genien. Gonbidatu gintuzten dokumentazio hura eskaera moduan aurkeztera. Eta eskaera onartu zuten, desagertze behartua izan zela onartu zuten. Lan talde honek ezin du judizialki eragin estatuen justizian. Hori horrela, gomendioak ematen dizkie. Eta Frantziako eta Espainiako gobernuei esan zien bere garaian egindako ikerketa ez zela aski, eta gonbidatu zituen gehiago ikertzera. Genevara ere gonbidatu gintuzten, eta han izan ginen, gure auzia kontatzeko. Familiarentzat ukendu antzeko zerbait izan zen.

Bistan da 36 urtean ez duzuela amore eman.

Nola emango dugu amore halako kasu batean? Anaia anaia da, eta jakin behar dugu zer gertatu zen, nor izan zen hor aritu zena. Garrantzitsuena da anaia berreskuratzea, bere gorpua berreskuratzea.

Zer egin zioten ere jakin nahiko duzue.

Batzuetan hobe da ez pentsatzea. Nik behintzat ez dut izan indarrik Lasa eta Zabala pelikula ikusteko. Batzuetan hobe ez pentsatzea zer egingo zioten.

Zuen amak, Celesek, bideoa bidali zuen NBEra, semearen kasua azter zezaten eskatzeko. Oihartzun handia izan zuen.

Gure Celes… Nahiko bideo gogorra da, baina hunkigarria. Eta hara eraman genuen.

Nola hartu du Celesek oraingo berria?

Orain familia osoa oso itxaropentsu gabiltza. Gogotsu. Tinko. Eusteko gogoz.

Etxeko sarreran, Celesek desagertutako anaiaren erretratu handi bat dauka.

Bai, hor egon da hasiera-hasieratik. Irudiaz aparte… Ama batek horrelako kasu batean zer pentsatzen duen jakitea zaila da, ez bazara ama. Zaila da bere buruan sartzea. Baina hortxe dago, gogotsu.

Ez dakit esplikatzen zer pasatu dugun urte hauetan guztietan. Latza izan da. Oso latza. Orain itxaropentsu gaude, baina zuhurtziaz jokatu behar dugu. Gerta baitaiteke deus ez topatzea. Baina gerta daiteke ere gorpua aurkitzea. Espero dezagun topatzea.

Zenbat urte zenituen anaia desagerrarazi zutelarik?

Hamazazpi. Zaila da azaltzen zer oroitzapen dudan. Ez nekien nora jo. Bakarrik sentitu nintzen. Garaiak oso nahasiak ziren. Hasieran EFE Agentziak zioen bere kideek desagerrarazi zutela. Gero, ETA militarra tartean zegoela. Baina guk hasiera-hasieratik garbi genuen estatu terrorismoa zela. Beste kasu bat. Beste asko bezala. Oraindik badira beste batzuk. Iparretarrak-eko Popo Larre 1983an desagertu zen. ETAko Eduardo Moreno Bergaretxe Pertur 1973an. Eta bada hirugarren bat, ezezagunagoa, Tomas Hernandez izenekoa. 36ko gerrako errefuxiatua zen. Batallon Vasco Españoleko atentatu baten lekukoa izan zen, eta desagerrarazi zuten.

Garai haietan bost talde armatu zeuden Euskal Herrian: ETA M, ETA PM, Komando Autonomo Antikapitalistak, Iraultza eta Iparretarrak. Horrek suposatzen duen guztiarekin. Garai oso nahasiak ziren. Hasieran guretzako oso gogorra izan zen. Informazio nahasi horiekin, ate asko itxi zizkiguten. Gero zabaldu dira, eta lagundu digute. Kristoren laguntza izan dugu. Inguruko jendearena. Urtero omenaldia egin izan diogu, oroitzeko ekitalditxo bat. Erakundeen jarrera, beste kontu bat da.

Zer jarrera eduki dute Hego Euskal Herriko erakundeek?

2008an, Eusko Legebiltzarrak eskuin muturreko taldeen eta talde parapolizialen biktimen inguruko txostena egin zuen, eta hor Jose Miguelen kasua sartu zuten. Orduan biktimen bulegoarekin harremanetan izan ginen, eta babesa izan genuen. Aitortza hori Nafarroako erakundeetara iristea gehiago kostatu da. Baina iritsi da. Nafarroako Gobernu berriarekin izan gara, eta babesa eta laguntza guztia jasotzen ari gara.

Espainiako Gobernuarentzat, aldiz, ez zarete biktima.

Birritan eskatu dugu, baina orain arte ez digute onartu. Eta Nazio Batuen Erakundearen gehiago ikertzeko eskaerari ez diote jaramonik egin. Ismael Moreno epaileak 2004an auzia itxi zuenean, ate horiek guztiak itxi ziren. Nahiko kuriosoak dira haien argudioak. Diote ez dagoela frogaturik desagertu zenik. Eta are gutxiago talde armatu batek desagerrarazi zuenik. Nolabait esaten zuten gerta zitekeela anaia Karibeko uharte batean egotea, ederki asko. Gogorra da. Baina azkenean ohitzen zara. Hemen min handia egon da, baina alde guztietan. Eta guztien aitortza behar da.

Eduki al duzu Komando Autonomo Antikapitalisten biktimaren batekin egoteko aukera?

Zuzen-zuzenean ez, egia esan. Ez zaigu egokitu. Baina inolako arazorik ez nuke izanen. Nik ulertzen ditut besteak. Eta uste dut haiek ere gu ulertuko gaituztela. Herri honetan sufrimendu ikaragarria izan da. Baina alde guztietan. Orduan, guztiak aitortzeko aukera egon behar da.

Zer izanen litzateke zuentzako gorpua topatzea?

Gorpua berreskuratzea izugarria izanen litzateke. Behar bezalako dolua egin ahal izateko aukera. Baina beste fase baten hasiera ere izanen litzateke. Aitortza behar da. Justizia behar da. Eta horretaz gain bermatu behar da halakorik ez dela errepikatuko.

Zuen aita zendu zen, semearekin zer gertatu zen jakin gabe.

Oso pena handia izan zen. Bere bizitzaren ardatza hau izan baitzen. Anaia topatzea. Anaiarekin zer gertatu zen argitzea. Ea laster hona etortzerik daukagun, albiste on batez hitz egitera.

Beti nahia hortxe dago: nahiko genuke bizpahiru hilabetean dena eginda egotea. Ikusi beharko da Espainiako eta Frantziako justiziek nola jokatzen duten.

Albiste hau Euskalerria Irratiak argitaratu du eta CC-by-sa lizentziari esker ekarri dugu ARGIAra


Kanal honetatik interesatuko zaizu: Estatuen biktimak
2024-11-12 | Julene Flamarique
Sortuk manifestazioa egingo du Brouard eta Muguruzaren hilketen urteurrenean, azaroaren 20an Bilbon

Espainiako eta Frantziako Estatuak “nazio askapen mugimendua ito” nahi dutela ohartarazi du Sortuk, eta Santi Brouard eta Josu Muguruza HBko militanteen erailketak estatu biek egiten duten “gerra zikinaren parte direla” adierazi du.


Estatuaren biolentziaren beste 93 biktima aitortu ditu EAEko Balorazio Batzordeak

Asteazken honetan beste 93 biktima aitortu ditu estatuaren eta talde parapolizialen biktimen azterketak egiten dituen Balorazio Batzordeak. Baliabide faltagatik, bere lanarekin aurrera jarraitzeko zailtasunak ere aitortu ditu. Egiari Zor Fundazioak ongi baloratu du batzordearen... [+]


Angel Berruetaren omenez plaka jarriko du Iruñeko Udalak

Ostiralean egingo dute ekitaldia 12:00etan, Donibane auzoko Martin Azpilikueta kalean. Erail zutenetik Angel Gogoan plataformak behin baino gehiagotan jarri ditu oroigarriak, baina behin eta berriz eraso eta erretiratu izan dituzte. Gobernu taldearen proposamena da oraingoan eta... [+]


Astrabuduak Josu Murueta eta Anton Fernandez gogoratuko ditu, haien hilketaren 55. urteurrenean

Ekitaldian 1969ko gertaera tragikoak gogoratzeaz gain, memoria historikoaren defendatzaileak ere omenduko dituzte.


2024-10-04 | ARGIA
Guardia Zibila omenduta, biktima batzuk berriz biktimizatzen direla salatu du Memoria Osoak

Memoria osoa ekimenak salatu du biolentziaren biktima izan direnen arteko desberdintasunak bultzatzen ari direla hainbat instituzio, eta norabide hori zuzentzeko deia egin du. Ekimenak estatuen biolentziaren hamabost biktima elkarte biltzen ditu. Urriaren 12an Guardia Zibilak... [+]


Estatuaren biktimen aitortzarako pauso gehiago emateko eskatu dio Egiari Zorrek Jaurlaritzari

Xabier Kalparsoro eta Gurutze Iantzi Espainiako polizien eta guardia zibilen eskuetan hil zituztela 31 urte igaro direnean, Egiari Zor fundazioak ekitaldia egin du Urnietan. Eusko Jaurlaritzari eskatu dio berriz ere ireki dezala epe bat estatuaren biktimak aitortzeko eskaerak... [+]


Ibai Azkona: “Nire torturen aitortza aurrerapauso txiki bat da, baina oraindik ehundaka tortura kasu daude aitortu gabe”

2008an Fernando Grande Marlaska epailearen aginduz atxilotu zutenean Ibai Azkonak pairatu zituen torturak aitortu ditu Nafarroako Gobernuak. Euskalerria Irratian, pauso honek suposatzen duena azaldu du Azkonak.


Iturbide, Jiménez eta Azkona estatuaren biktima gisa aitortu ditu Nafarroako Gobernuak

Foru Gobernuak aitortu du motibazio politikoko biktimak direla hirurak. Hiru aitortza berri horiekin dagoeneko 36 pertsonari estuaren biktima izatea ofizialki aitortu die gobernuak.


Nafarroako Gobernuak biktima gisa onartu du poliziak ke pote batez zauritutako Mikel Iribarren

1991n zauritu zuen larri ke pote batekin Espainiako Poliziak Iruñean eta 31 urte ondoren lortu du instituzio publiko baten aitortza biktima gisa. Espainiako Gobernuak ere kalte-ordaina ordaindu behar izan zion, baina ez da kasuagatik poliziarik zigortu.


‘Naparra’ omendu dute Lizartzan eta desagertu zenetik 44 urte igaro direla oroitarazi

Jose Miguel Etxeberria Naparra 1980ko ekainaren 11n ikusi zuten azken aldiz Ziburun eta bere heriotzaren nondik norakoak ez dira argitu gaur arte. Lizartzako Igarolabekoa baserrian egin diote oroimen ekitaldia eta desagerpena argitzea eskatu du familiak aurten ere.


2024-05-31 | ARGIA
Nafarroako Gobernuak lehen aldiz Poliziaren eta eskuin muturraren biktima politikoak aitortu ditu

Motibazio politikoko lehen hamabi biktimarentzat aitortza eta erreparazio ekitaldia egin da maiatzaren 30ean Iruñeko Baluarte aretoan. Ekitaldia urtero egiteko asmoa agertu du Gobernuak.


Hondarribiko Udalak aitortza egin die Asturiagako hondartzan hildako bi biktimei

Biktimen familiei barkamena eskatu diete ere azken 50 urte hauetan "behar besteko" babesa ez emateagatik. Poeta biktima gisa aitortu duten bezala, Moriko ere hala izatea eskatu du udalak, eta "epe laburrean".


Estatuaren indarkeriaren biktimei aitortza ekitaldia eginen die Nafarroako foru gobernuak

Maiatzaren 30ean eginen dute Estatuaren eta eskuin muturraren indarkeriaren biktimen aitortza ekitaldia, Baluarten. Biktima zehatzei egiten zaien molde honetako lehen ekitaldi publikoa izanen da, eta 2019ko legearen babespean gauzatuko da.


Estatuaren edo eskuin muturreko taldeen lehen hamabi biktima onartu ditu Nafarroako Gobernuak

Eskuin muturreko taldeek eta funtzionario publikoek eragindako motibazio politikoko ekintzen biktimen lehen hamabi aitorpenak egin ditu Nafarroako Gobernuak. Beste hirurogei espediente aztertzen ari da.


Eguneraketa berriak daude