Nafarroatik osasuna
Euskal Herrian gehien ekoizten den barazkia da, 70.270.000 kilo inguru; bai barazkia, ez soro erraldoietan egiten diren arto, labore eta abarretakoa. Nor den ezetz asmatu? Bai, azatarra da: brokolia (Brassica oleracea var. italica). Aza jendearen artean burutzen direnetakoa da. Mediterraneo aldetik datorkigu eta egun ezagutzen dugun barietate aukera, berrogeitik gora, gehienak italiarrek sortutakoak dira.
Brokolia eta Brasicaceae bere familiako landare asko, batik bat aza jendea, osasunerako oso ona dela dio makina bat ikerketak. Azkenaldi honetan areago doaz azterketen emaitzak eta minbiziei aurre egiten dien janari gutxietakoak izatea aitortzen zaie.
Eta zeuk zenbat jaten duzu? Urtean batez beste kilo bat baino gutxiago jaten dugu euskaldunok. Gurea bezala kultura atlantikoa duten iparraldeko herrialdeetan hemen baino sona handiagoa du; urteko ia bost kilo jaten du, adibidez, erresuma batuar bakoitzak. Ipar horretara joaten da Nafarroako ekoizpenaren puskarik handiena. Izoztutako brokoli nafarra nonahi topatuko duzu han. Lantzen den brokoli gehiena izoztuekin lan egiten duten enpresetara bideratzen da.
Iaz 70.000.000 kilo brokoli eman zuten Nafarroan bere ekoizpenera emanak ziren 5.503 hektareak. Erkatzeko, EAEn 270.000 kilo besterik ez, berari eskainitako 27 hektareatan. Nafarroan hainbesterainoko sona duten beste ekoizpenekin konparantza egiteko iaz zainzuriari (Asparagus officinalis) 1.890 ha eman zitzaizkion, brokoliarenaren herena; eta orburuari (Cynara cardunculus var. scolymus) 985 ha eta piperrari (Capsicum annuum) 930 ha besterik ez.
Etxean jartzekotan, udaberri osoan ereiten da, martxoa aldera lehenak eta ekainean azkenak. Lehenak ekainean landatuko dira eta azkenak irailean. Landatu eta 100 egun ingurura jango dira lehenak eta azkenak 200 batera, udazken negu osoetan alegia. Erraza da bere langintza: eguzki begian lur gogor, landu gabe, ongarri helduarekin ondo ongarritutako (3 kg/m2) eta karearekin edo errautsarekin gozatutakoan landatu, tarte politarekin (60-70 cm). Loratzera doan burua jaten dugu. Ez moztu landare osoa, burua bakarrik kendu, hostoak han utziz gero brokoli burutxo berrien bigarren uzta izango duzu.
Alfer kirakoa bazara edo lurrik ez baduzu, eutsi nekazari nafarrei eta jan brokolia, sasoia da, zeure onerako.
Garbiñe Larreak Kosmetikoak sendabelarrekin liburua aurkeztu du azaroaren 7an Donostian. Azala, ilea eta gorputzeko hainbat atal garbitzeko eta zaintzeko behar ditugun produktuak guk geuk egiteko argibide eta informazio osoa ematen du liburuak. Auzi hau ez da azalekoa,... [+]
Naturopatiaren eta iridiologiaren mundutik iritsi zen Eztizen Agirresarobe Pineda ezkiotarra kosmetika naturalaren mundura: “Hirugarren urtea dut naturopatia eta iridiologia ikasketetan, baina lehenagotik ere egiten nituen ukenduak, kakaoak, eta antzekoak”, azaldu... [+]
Mendirik altuenetako okoilu gordeetan. Ziztu biziz haize hotzak zazpi hilabetez neguztatzen duen zokoan. Udan igotzen dituzten azienda saldoek motzean eusten dioten belaze bazterretako zuhaixken altzoan. Bertan ezin biziraunari eutsi eta basoak ere txil egin eta urrun-urrunera... [+]
Sardina bat... bi sardina... topatu ziren...
Atlantikoan, Mediterraneoan, Indikoan, Pazifikoan… Gauez bada, 25-55 metroko sakoneran; egunez sakonago, 100 metrorainokoan, harrapariengandik babesteko.
Udazken betean gaudela arnas bideei erreparatu beharra daukagu, garai honetan ia gehienok izango baitugu katarroren bat. Hori bakarrik denean gustura, arnasbideetako gaitz larriagoak zeharo gaiztotuta dabilzkigulako azkenaldian. Gure artean aurre zaintza egitea ohitura zabaldua... [+]
Urriaren 26an Amillubi kolektibizatutako lurretan auzolana eta Haziak liburuaren aurkezpena egin dituzte. Zestoako Portale Kultur Elkarteak eta Amillubi proiektuak elkarrekin antolatu dute ekitaldia.
Euskal Herrira 2018an iritsi zen. Bertakotu eta euskaldundu den migratu bat gehiago. Ongi etorri. Gutxi batzuk hasieran, izurritea 2023rako.
Umetatik baserrian bizi izan dira Gillen eta Bittor Abrego Arlegi anaiak, Lizarraldean, Iguzkitza herrian. Familia abeltzaina izan da haiena baina baserria eta lursailak haien esku gelditu zirenean, proiektuari buelta bat ematea erabaki zuten bi anaiek: “Lur zatia eta... [+]
Ürx’aphal bat badügü
herrian trixterik,
Nigarrez ari düzü
kaloian barnetik,
Bere lagün maitiaz
beit’izan ützirik:
Kuntsola ezazie,
ziek adixkidik.
Zer da zuretzat sukaldea? Niretzat, suaren tokia, sua dagoen aldea. Etxearen bihotza da, lapikokoa mimoz eta maitasunez prestatzeko lekua. Gero, mahai inguruan jateko, dastatzeko, partekatzeko eta disfrutatzeko tokia. Sasoikoa jateko sukaldera sartuko gara.
EHNE Bizkaiak bultzatutako azterketaren emaitzek baieztatu dute eredu agroekologikoan ekoiztuak diren tomateek berotegi efektuko gasen isurketan, eta batez ere energia kontsumoan, inpaktu txikiagoa dutela eredu agroindustrialean ekoiztuak diren tomateekin alderatuta. Honetan,... [+]
Mugek itotzen gaituzte. Ondo esanda, mugek itotzen naute; izan ere, izango da baten bat zeina mugen estuasunean bertan gozo ederki sentituko den. Ni itotzen naute baina, harrigarria, mugak desegin daitezke. Lursail baten mugak, auzo baten mugak, udal baten mugak, eskualde baten... [+]
Atal honetan behin baino gehiagotan aipatu izan dugu izaki txikien munduan (gurean bezalaxe) itxurak okerrera eramaten gaituela, sarritan. Eta gaur dakarkigun laguna horren adibide garbia da, animalia gutxi izango baita Lurrean itxura ahulagoa edo kalteberagoa duenik. Horrez... [+]
56 urteko langile bat hil da Lizarran, Agralco (Agrupacion Alcoholera de Bodegas Cooperativas) biltegian lanean ari zela. 10:00ak aldera gertatu da ezbeharra, Lizarran la alcoholera moduan ezagutzen den nekazaritza hondakinen biltegian.