Nafarroaren azken hiriburua izandako Donapaleun, nafar independentziaren galera mintzagai larunbatean
Nabarralde Fundazioak, Zabalik Elkarteak eta Hernani Errotzenek 1620, Nafarroako Lo(r)aldia programa antolatu dute, urriaren 3an Donapaleun abiatuko dena. Urte hartan Nafarroako eta Frantziako erresumak bateratu zituen ediktua sinatu zen Louis XIII.ak eta han galdu zen antzinako Nafarroako erresuma independentearen azken burujabetza arrastoa. Garai hartan eta ia ehun urtez Nafarroa Behereko Donapaleu izan zen Nafarroako koroaren hiriburua.
Duela 400 urte, Nafarroako eta Frantziako erresumak bateratu zituen ediktua sinatu zen, 1620an, "Nafarroako garai kultural oparoenaren amaiera eragin zuen gertakari historikoa" 1620, Nafarroako Lo(r)aldia programa antolatu dutenen esanetan. "1620an, duela 400 urte, ziklo historiko bat itxi zen: Nafarroako kulturaren garairikloriatsuena, aberatsena eta garaiena. Garai laburra izanagatik ere kulturalki emankorrena izan zen baina, tamalez, gertaera politiko jakin batekin eman zitzaion itxiera: Paueko ediktua, Frantziako Luis XIII-aren eskutik iritsi zena. Ediktu honen bitartez Nafarroa Frantziako koroarekin bateratu zuen erregeak, eta gure lurraldeak bere subiranotasuna behin betiko galdu zuen". Garai oparo hura ahanzturatik ateratzeko helburuz osatu dute "Nafarroako Lo(r)aldia" egitaraua a urriaren 3ko programa izenburutzat daramana "Nafarroako Lo(r)aldia" Nabarralde Fundazioak, Zabalik Elkarteak eta Hernani Errotzenek.
Hasiera batean antolatzaileen asmoa zen ekitaldiak Donapaleuko Bideak kultur zentro berrian burutzea. Bideak kokatuta dago fraide frantziskotarrek luzaz han edukitako komentuan eta sinbolismo handia dauka Amikuzeko eta Ipar Euskal Herriko euskaltzale eta abertzaleentzat, han aterpetu zirelako Euskal Herri osotik iritsitako euskaldunak eta euskal kulturaren gune garrantzitsua izan zelako. Baina COVID-19ak ekarritako baldintzek behartu dituzte hitzaldiak Donapaleuko zinemara eramatera eta bazkaria ere herriko ostatuetan.
Nafarroako erresumak Iparraldean bizi izan zuen bere hilzoria XVI. mendean. Gaztelak indar militarrez 1512an burututako konkista Nafarroa Beherean barna ere sofritu zuten eta, horregatik, "Deskonkista eguna" izeneko ekitaldia antolatu zuten Amikzen bertan 2012an, haren laugarren mendeurrena ospatzeko. Gertakizun haren oroigarri bat ere ipini zuten Garruze herrian, Gaztelako tropek konkistaren estakuruz hura erre zutela eta. Larunbateko ekitaldiaren aurkezpenean Jean Louis Davant idazle eta historiagileak esan zuenez, Iparraldea eta bereziki Nafarroa Beherea izan dira Nafar estatu eta koroarekin fidelen jokatu duten lurraldeak:
Larunbatean, urriak 3, goizetik hasita Jean Louis Davanten sar-hitzaren ostean mintzatuko dira Alvaro Adot, Luis M. Martinez de Garate, Amaia Nausia, Xabier Irujo, Thierry Issartel, Mique Joseph, Eneko Bidegain eta Iñaki Luzuriaga. Bazkalondoan inauguratuko dute "Nafarroako Errenazimendua" erakusketa, Asisko Urmeneta marrazkilariak zuzendu eta komisariatu duena, Donapaleun estreinatu ostean Euskal Heriko hainbat hiritan erakutsiko dena. Eguna Donapaleun gaindiko bisita gidatu batekin eta Asisko Urmenetaren "Kale barroka" antzekiarekin amaituko da.
Abuztuaren 5ean emango dio domina zentroari Gasteizko Udalak, eta abuztuaren 2rako elkarretaratzea eta prentsaurrekoa deitu du Memoria Osoa plataformak. Martxoak 3 elkarteak salatu du “planteamendu diskriminatzailea” eta “irakurketa partziala” egiten... [+]
Otxandioko bonbardaketaren erantzule nagusietako bat da Angel Salas Larrazabal urduñarra. Hortaz, herritarren aurka Euskal Herrian eginiko lehen bonbardaketan parte hartu zuen.
1936an fusilatu zuten frankistek, une horietan Arabako diputatua zela, eta herriko beste 42 fusilatuen hilobian bertan sartu zituzten Manuelen gorpuzkinak.
Antonia Manot hil da 95 urte bete berritan, bere seme Diego Paredesek sare sozialetan jakinarazi duenez.
Gurasoak hilik, etxeko ganbara husteari ekin zioten
seme-alabek. Hainbat gauzaren artean, koaderno eta paper sorta, argazkiak eta nahi beste agiri. Bego Ariznabarreta Orbeak aita aspaldi zenduaren gerrako memoria harrigarriak zurian beltz irakurri, eta jabetu zen altxorraz,... [+]
Aurten ere, uztailaren 8an, astelehenean gogoratuko dute German Rodrigez haren omenezko oroitarriaren alboan. 13:00etan izanen da: aurreskua lehenbizi, Mikel Lasarteren bertsoak gero eta La Furia eta Fermin Balentziaren emanaldiak bukatzeko. Iluntzean, Peñak, isilik eta... [+]
Naiz.eus-ek aurreratutakoaren arabera, 2004ko martxoan Espainiako polizia batek eta bere semeak erail zuten Angel Berrueta eta bere alargun zein seme alabek, Nafarroako Gobernuaren aitortza ofiziala jasoko dute, indar polizialen indarkeriaren biktima moduan.
1939 eta 1941 bitartean Igari eta Bidankoze arteko errepidea eraikitzera behartu zituzten frankismoaren 2.400 esklaboak omendu zituzten larunbatean, Igariko gainean. Errepresaliatu antifaxista haien memoriak gure bidea izan behar duela aldarrikatu zuten omenaldia antolatu zuen... [+]
Nafarroako Torturatuen Sareak jakinarazi du hemeretzi biktima berri onartu dituela Nafarroako Gobernuko Aitortza eta Erreparaziorako Batzordeak, horietariko bost 2005-2011 urte artean torturatu zituzten Mikeldi Diez, Iker Aristu, Oihan Ataun, Garbiñe Urra eta Mikel... [+]
Alesbesekoa jaiotzez, Saratxon bizi zen Unión Republicana alderdiko kidea, bere emaztea hango maistra baitzen. 1936ko irailean erail zuten frankistek eta ostiralean lortu zuten bere gorpuzkinak identifikatzea.
Hari buruzko aipamenik apenas iritsi zaigu historia liburuetan, baina Jesús Carrera Olascoaga (Hondarribia 1911 – Alcala de Henares 1945) Espainiako Alderdi Komunistaren idazkari nagusi izatera iritsi zen. Frankistek atxilotu, torturatu eta fusilatua, bere... [+]