Nafarroa matrilineala
Nafarroako Erresumaren konkistatzaileen oinordeko ideologikoak gaur egun hauek dira: ekoizpen intelektual patriarkala eta EITB bezalako hedabideak kudeatzen dituzten alderdi politikoak, besteak beste. Oinordeko horiek Nafarroaren kolonizazio prozesuarekin jarraitzen dute, testuinguru historikoak desitxuratzen eta euskaldunen jatorrizko bizimodua ukatzen –bizimodu matrilineala–, eta horren ordez eurak asmatutako istorio bat eskaintzen digute.
Nafarroako lurraldea jatorriz Garona ibairantz hedatzen zen, Ebro ibaia eta bere lurrak barne. Beraz, Gaztela Nafarroako Erresumaren parte izan zen, baina Gaztela erresuma bihurtu zenean Nafarroa eta Iberiako gainerako erresumen jabe izateko nahia sortu zitzaion. Horren arrazoia zen Gaztelako Erresuma Vatikanoaren aginduen menpe zegoela, eta Vatikanoaren helburua Europako erreinuak menperatzea zela, Europako elite inperialista totalitarioa izan zezan eta ondoren mundukoa ere. Alexandro Aita Santuak 1179an gerra santua, bellum sacrorum, aldarrikatu zien Europako herri matrilinealei eta, zehazki, Nafarroari (nauarra, bachos, albigenses, etab.). Eta Vatikanoak gurutzada burura eraman ahal zezan, Elizak inkisizioa eta sorginkeria salaketak sortu zituen.
Euskaldunok geure burujabetza mantentzeko izan dugun zailtasuna da ez dugula identifikatu gure etsaia, Vatikanoa
Nafarroako Erresuma aspalditik frankoek, britaniarrek, eta Gaztelak gutiziatu zuten. Eta 1512an Julio II.a Aita Santuak Fernando Katolikoari Nafarroa militarki konkistatzeko agindua eman zion, indar militarrez, Albako Dukearen agindupean, zeren orduko Katalina eta Juan de Albret erregeen aurka Frantziako erregearekin sinatu zutelako neutraltasuna. Vatikanoaren kezka bazen ere Nafarroa bere burujabetza, askatasuna, defendatzen ari zela, eta bere bizimodu matrilineala indarrean zegoela kristautze patriarkala egon arren. Nafarroak askatasunaren aldeko borroka bizia izan zuen urteetan, 1522an, euren bizimodua eta lurraldea defendatzen jarraitu zuten Iruñea, Amaiur, Behobia, eta abarreko gazteluetan.
Pierre Lancre inkisidoreak ere sorginkeria leporatu zien Lapurdiko emakumeei eta umeei. 3.000 atxilotu eta 600 sutan erre zituzten, matrilinealak, askeak, izateagatik. Itsasgizonak matxinatu ziren, eta Bordeleko Parlamentuak Lancre deitu zuen kapitulura; Lapurdi laster utzi zuen. Eta inkisidoreak alde egin eta hiru urte geroago argitaratu zituen bere abenturak.
Inkisizioak bere helburua lortu zuenean, hau da, patriarkatua inposatzea, XIX. mendean, Espainia errealitate bihurtu zen eta gaur egun dauden Europako gainerako estatuak ere bai
Sorginkeriaren akusazioek jarraitu zuten Nafarroa osoan, Gipuzkoako eta Bizkaiko itsas nafarrak barne. Inkisizioaren helburua biztanleria menderatzea eta egitura matrilinealak desegitea izan zen sorginkeria salaketen bidez. Egiturak hauek ziren: amaren leinuko familia zabala, ondasun komunalak, etxea eta lurrak alabak hartzen zituen oinordetzan ama-lerroaren bidezko oinordetzatik, auzolaneko egitura, batzarra erabakiak eta legeak antolatzen zuen organo gorena (foruak), igarotze errituak, sinesmenak (Mari) eta lege naturala edo zuzenbide piriniarra. Egitura horien ordez indarrean jartzeko egitura patriarkalak, ordea: familia patriarkala, non aitaren esku zegoen autoritatea eta gainerako kideek haren aginduak bete behar zituzten, maiorazkoa etxea eta bere lurrak seme nagusiak oinordetzan hartzen zituen, jabetza pribatu indibiduala, soldatapeko sistema, zergak, osatutako legedia erlijio katoliko hertsatzaile patriarkalean oinarrituta, non emakumea aitaren eta senarraren agintepean egon behar zen, eta gizon matrilinealaren balio naturalak komunitatea eta familia zaintzan oinarritzen zirenak kentzea, eta horren ordez ematea jarrera dominatzaile eta autoritarioa, balio horiek botere hierarkian elizak antolatutako rolak ziren. Inkisizioak bere helburua lortu zuenean, hau da, patriarkatua inposatzea, XIX. mendean, Espainia errealitate bihurtu zen eta gaur egun dauden Europako gainerako estatuak ere bai.
Euskaldunok geure burujabetza mantentzeko izan dugun zailtasuna da ez dugula identifikatu gure etsaia, Vatikanoa.
Jatorriz euskaldunak, Europako jatorrizko indigena izateaz gain, nafar matrilinealak gara eta Euskadi, hain zuzen, nor garen ahazteko sortutako beste asmakizun bat da.
Mari Carmen Basterretxea
Bidali zure iritzi artikuluak iritzia@argia.eus helbide elektronikora
ARGIAk ez du zertan bat etorri artikuluen edukiarekin. Idatzien gehienezko luzera 4.500 karakterekoa da (espazioak barne). Idazkera aldetik gutxieneko zuzentasun bat beharrezkoa da: batetik, ARGIAk ezin du hartu zuzenketa sakona egiteko lanik; bestetik, egitekotan edukia nahi gabe aldatzeko arriskua dago. ARGIAk azaleko zuzenketak edo moldaketak egingo dizkie artikuluei, behar izanez gero.
Barkatu hariztiak, artadiak, zumardiak, lertxundiak, lizardiak, haltzadiak, gaztainadiak, urkidiak, gorostidiak, sagastiak, pinudiak eta zuhaitzen elkarte guztiak, baina, gaur, pagadiak du hitzordua negu-mugako ospakizunak direla eta.
Errazagoa egiten zait negu-mugako... [+]
Badator Euskaraldia, berriz ere. Urte berriko udaberrian izango da oraingoan, antza. Dagoeneko aurkeztu dute eta, egia esanda, harritu egin nau; ez Euskaraldiak berak, ezpada beraren leloak: Elkar mugituz egingo dugu.
Irakurri edo entzun dudan lehenengoan, burura etorri zait... [+]
Ildo beretik dator Eusko Jaurlaritza berriaren politika. Hitzak bai, baina ekintzak ez dira argi ikusten Pradalesen gobernuak aurkeztutako aurrekontuan.
Nobedadea izan ohi da Durangoko Azokari lotzen zaion hitz entzunenetako bat. Nobedadea han, eta nobedadea hemen. Zenbaitetan, ordea, lehengokoari beste itxura ematea aski izaten da etiketa hori itsasteko. Talentu berriztagarriz birmasterizatutako CDek eta berrargitalpenek badute... [+]
Euskara txikitasunean handia den ur emaria dugu. Bertako tanta bakoitzak gure kultura ureztatzen eta biziberritzen du. Egarri den hari itsaso bete ur eskaini. Euskara putzu sakon eta ilun batetik etorri izan bada ere, guztiok atera dugu gure ur-gazi lagina, eta guztiok bilakatu... [+]
Gazteak gero eta lehenago hasten dira pornografia kontsumitzen; izan ere, bere sexu heziketa bakarra da pornoa. Nola demontre heldu gara honaino?
Gaur egun, onartu behar da Interneti esker pornografia ikustea askoz errazagoa dela. Tamalez, klik baten bidez 7-9 urte arteko... [+]
Joan den abenduaren 5ean, PPk lege proposamen bat aurkeztu zuen Nafarroako Parlamentuan, Nafarroako toki entitateetako Idazkaritza eta Kontu-hartzailetza lanpostuetan funtzionarizazioa lortzeko prozesuak bereizteko. Hori gertatuko balitz, 30 pertsona inguruk merezitako... [+]
Nazio Batuek abenduaren 10ean Giza Eskubideen Nazioarteko Eguna aldarrikatu zutenetik 51. urteurrena bete da aurten. Data horrek garrantzia hartu du Euskal Herrian eta Euskal Herriko Giza Eskubideen Behatokitik gogoetarako zenbait elementu eskaini nahi ditugu.
Nazioarteko... [+]
Bazen behin kulturaren gordailu bilakatu zen herria. Denboraren poderioz, munduko agintariek kultura adierazpide ororen aurka hartutako neurri murriztaileen erruz, herrien garra, sormena eta irudimena amatatuz joan ziren, emeki-emeki kandela bat bailitzan. Hala ere, herrialde... [+]
Elon Musken presentzia hedabideetan gora doa, suziri baten moduan, Etxe Zuriko lorategian lurreratu ostean. Lortzen ari den botereaz eta influentziaz asaldatuta omen daude beste botere batzuk eta, bere eragina gutxitzeko asmoz, X sarearen kontra kargatu dute. Azken asteetan The... [+]
Gure eskubideak, gure etorkizuna, orain! lelopean, Giza Eskubideen Nazioarteko Egunak 76 urteetako ondarea ospatzen du. Egunak mundu baketsuagoa, berdinzaleagoa eta jasangarriagoa eraikitzearen alde egitea du xede. Hala ere, aurrerapenak ospatzen diren bitartean, babesturik... [+]
Euskalgintzaren Kontseilua hizkuntza larrialdia bizi dugula ohartarazten ari da azken astetan. Urte dezente pasa dira euskararen biziberritze-prozesuaren egoera bidegurutzean, errotondan, inpasse egoeran eta antzeko hitzekin deskribatzen hasi zenetik, hizkuntza politikek... [+]
Azaroaren 25ean, Indarkeria Matxistaren Aurkako Nazioarteko Egunean, Steilas sindikatuko Idazkaritza Feministak kartel bat argitaratu du: Gure gorputza gudu zelai bat da du leloa, eta Hego Euskal Herriko ikastetxe guztiek jaso dute. Gatazka armatuetan emakumeek eta adingabeek... [+]
Mundu-mailan antifeministak eta arrazistak diren gorroto-diskurtsoak larriki areagotzen ari diren testuinguruan bizi gara. Mundu zabalean sare sozialek zein agenda
politikoek txertatzen dituzte eskuin-muturreko narratibak. Arrazismoa eta antifeminismoa tokian tokiko... [+]