Nafarroa ardatz, euskal iruditeriari buruzko Patxi Zabaletaren “Olerkizketa”
Nafarroa Euskal Epikan. Olerkizketa bere azken liburua aurkeztu zuen Patxi Zabaleta idazle eta politikariak iragan asteartean, Iruñeko Arturo Campion Euskaltegiaren egoitzan, “Iruñeko euskalgintzako erakunderik zaharrena delako eta Arturo Campionen garrantzia eta eragina” aitortzeko.
Zabaletak azaldu zuenez, liburuak badu bere obraren antologia kutsua eta Nafarroa euskal iruditerian zer den aztertu nahi izan du, hamaika hausnarketa eta poemen bidez. “Euskal iruditeriari ekarpena” egin nahi dio, Nafarroatik begiratuta eta Euskal Herria aintzat hartu duten idazleei “kritika eginez”. Hor hartzen du zentzua tituluaren bigarren zatiak, Olerkizketa. Bere esanetan, epikaren generoak fama txarra du eta horregatik euskal idazle on batek baino gehiagok ez dio bere olerkigintzari epika deitu, baina epika da, “herriek epikan bilatzen dituzte maiz beren nortasuna aitortzeko, baieztatzeko, aldarrikatzeko eta goraipatzeko aukera eta argudioak”.
Alde horretatik ikuspegi oso desberdineko idazleen lanak aipatzen eta aztertzen ditu Olerkizketa-ri ekiteko, hala nola, Gabriel Aresti, Orixe, Salbatore Mitxelena edo Xabier Lete. Arestiren “Aitaren Etxea defendatuko dut” poema epikotzat jotzen du, eta berak kritika egiten dio esanez “Ondorengoen etxea defendatuko dut”. Herri batek, herri izateko, kontzientzia bat behar duela dio idazleak eta hori iruditeriaren bidez lantzen dela. Batez ere olerkigintza bidez, baina baita prosaz ere, 69 kapitulutan jorratzen ditu euskal iruditeriaren gai ugari, hala nola herria, baserria, hiria, euskara, lurraldetasuna, historia edota ETA.
Aurkezpenean azaldu zuenez, “Nafarroari bere iruditeria guztiak ematen dio nazio izaera eta alor horretan ere bada borroka ezkuturik”, esate baterako Bizkaiarekin: “Bizkaitar bati galdetzen badiozu Bizkaia nola sortu zen, seguruenik aipatuko dizu Jaun Zuriaren mitoa, baina Bizkaia Nafarroako Erresumaren zatiketatik sortu zen”, 1076ko ekainaren 4an Santxo IV.ena erregea Peñalengo amildegitik behera bota zuenean bere anaiak. “Hor zatitu zen egiazki Nafarroako Erresuma, eta beraz Peñalen bada gure lurraldetasunaren ikur, inork ez du aipatzen, baina orduan hartu zuen erresumaren erdia Gaztelak. Amaiur eta Orreaga gogoratzen badira, zergatik Peñalen ez?”. “Peñalengo nazio-lotsa” olerkian jorratzen du gaia.
Bere aburuz, irudi historizistei ere kontra egin nahi izan die, liburuaren hitzaurrean dioen bezala: “Aipatu beharrekoa iruditzen zait beti ere, euskal historiografia maiz historizismoan amildu izan dela”. Hori gertatu da, dionez, alboko bi estatuen historiografiaren erasoei erantzun nahi izan zaielako, baina “historia ez da agindua eta ezin du edo ez dezake etorkizuna behartu; horrela balitz, askatasuna ezabatua gertatuko bailitzateke”.
Bere lanean iragana eta iruditeria jorratzen baditu ere, batez ere etorkizunera begiratzeko dela azaltzen du Zabaletak. Euskal epikak bere eboluzioa izan duela, “XX. mendeko 'arkadianismotik' kale estetikara igaro beharra zeukala eta urrats hori euskal literaturarekin batera eman zuela”. Salbatore Mitxelena, Lizardi, Labegerie, Lete, Monzon, Artze aipatzen ditu besteak beste ibilbide baten erakusgarri: “Haien letrekin hunkitu ginen; baina aitor dezagun, txapela kenduta, Euskal Rock gogor eta estridenteak estali egin dituela beste guztien zauri gaineko ukenduak, zapiak, zatarrak eta perakak”.
Nafarroa izan da politikari eta idazle nafarraren ardatzetakoa bizitzan eta hemen ere Nafarroarekin bukatzen du: “Euskal Herriaren bidaian Nafarroa ez da episodio bat; ezta ere Euskal Herriaren epopeia; edo euskal epopeiako une bat. Alderantziz, Euskal Herriari nazio eta estatu zentzua ematen diona da Nafarroa; beraz, Euskal Herriko epikaren norabidea markatzen duena”.
Hamahiru urte beteko dira asteartean, hilaren 14an, Jose Luis Alvarez Enparantza Txillardegi hil zela, eta hura gogoan, ekitaldi jendetsua egin dute Antiguako Gaskonia plazan. Urteroko legez, Txillardegiren senideak, lagunak eta euskaltzaleak elkartu dira bertan, Eta non du... [+]
ilbeltza-(1).jpg)
Hamaikagarrenez antolatu dute euskal nobela beltzaren astea, urtarrilaren 20tik 26ra. Ekitaldi ugari egingo dira Baztango bailarako hainbat herritan. Liburu aurkezpenak, mahai-inguruak, solasaldiak eta kultur ekitaldiak izango dira, eta ekintzetan parte hartzea doakoa izango da.
Euskal kulturako berritasunak ezagutu nahi dituenak eta egile zein argitaletxeei zuzenean erosi nahi dizkienak urtean zehar baditu hainbat azoka eta ekimen aukeran. Urte askotako tradizioa dute horietako batzuek eta berriagoak dira besteak; tematikoak dira horietako asko eta... [+]
Joan Tartas (Sohüta, 1610 - heriotza data ezezaguna) ez da gure letren historiako idazle famatuenetarik eta, hala ere, ediren dugu gauza onik “pieza mendre” honetan, zeinaren titulua, onar dezagun hasieratik, ez den segur aski mundu honetan paraturiko izenburuen... [+]
Bilboko Zirika! herri gunean eginen dute banaketa, ostiralean 19:00etan. Fanzine bidez eta sare sozialetan zabalduko dituzte partehartzaileen testuak, eta irabazlearena argitaratuko du ARGIAk.
Abenduaren 5ean ikasleei eta irakasleei zuzendutako tailer, hitzaldi eta ikuskizunak izango dira azokan. Dinamiken bidez sortzaileak ezagutu eta eurekin harremanetan jartzeko moduko aukera ere izango da. Edukiera guztia bete da jada ikasle goizerako. ARGIAk eskaintza zabala... [+]
Helduentzako zazpigarren lana argitaratu berri du Uxue Alberdik, hirugarrena ipuingintzan: Hetero (Susa, 2024). Zortzi narrazio bildu ditu liburuan, eta denen abiapuntua izan da memorian geratu eta “noizbait ere honi buruz idatzi behar dut” pentsarazi dion paisaia,... [+]
Esloveniako eskoletan izan duen arrakastari tiraka, Alberdania argitaletxeak Euskal Herriko ikastetxeetara ekarri du Joko Ona Denontzat irakurketa-lehiaketa: DBHko ikasleek “kalitate handiko liburuak” irakurriko dituzte taldeka, eta avatarra aukeratuta, horiei... [+]
Annie Ernaux (Lillebonne, Normandia, 1940) idazleak bere poetikaz eta horren funtzioaz egindako hausnarketak jasotzen dituen elkarrizketa-liburua euskarara ekarri du Leire Lakasta Mugetak (Iruñea, 2002): Idazketa labana bat da (Katakrak, 2024). Idazketaz, hautu estetiko... [+]
Susa argitaletxearekin kaleratu du Goikoetxeak liburu berria: Politeismo bastarta. Nobela gisa kalifikatu arren, kronika gozo eta bizia da, irakurlea Goikoetxearen pentsamenduetan barneratuko duena. Donostiako San Jeronimo kaleko sotoan egin du aurkezpena, hamarnaka lagunen... [+]
Abentura erraldoia. Salba dezagun kalejira haurrentzako liburua modu berezian aurkeztu du ARGIAk, Donostian. Haur eta guraso ugari bildu ziren Gorka Bereziartua eta Adur Larrearen ipuinaren bueltan, eta festarako, dantzarako, ipuinak kontatzeko eta maskarak marrazteko tartea... [+]
.jpeg)
Garazi Arrula (Tafalla, 1987) eta Iñigo Astiz (Iruñea, 1985) gonbidatu ditu Mikel Ayerbek (Azpeitia, 1980) Idazteaz beste euskal literaturari buruzko elkarrizketa-saioetako bigarrenera. Euskal ipuingintza izan da elkarrizketa saio honen gaia, eta gonbidatuen... [+]
Batxilergoan tutore izan nuenetik ia 10 urte pasa direla elkartu naiz Uxue Juarezekin Ur Mara museoko Toureau etxolan (Alkiza), pagoez eta Koldobika Jauregiren eskulturez inguraturik. Autoritate segitzen du izaten niretzat Uxuek, baina beste zentzu batean orain. Aurpegian... [+]
Bankan bizi den Literatura irakasle, ikerlari eta idazlea da. Irailaren hondarrean Itsasun egin zen Irailekoak poesia jaialdiaren baitan Ipar Euskal Herriko Poesiaz eman zuen hitzaldia. Besteak beste, bertan errandakoak hona ekarri nahian hasi gara harekin solasean.
Donostiako Gros auzoko erraldoi eta buruhandien konpartsak giroturiko kalejira eta dantza izango ditu lagun, ostiral honetan ARGIAk antolatu duen liburu aurkezpenak: Abentura erraldoia. Salba dezagun kalejira aurkeztuko dute Gorka Bereziartua eta Adur Larrea egileek.