Itsas Armadako militarrez inguratuta bota zuen predikua Donostiako gotzain Jose Ignacio Munillak. “Jainkoari eskerrak” eman zizkion lehenik eta behin, 500 urte eta gero Elkanori omenaldia egiteko kirol, arrantza, merkataritza eta itsas armadak bat egiteagatik. Jarraian eta ordu laurdenez, Elkanoren bidaiaren eta oro har Ameriketako kolonizazioaren irakurketa historiko-erlijiosoa eskaini zien bertaratutakoei.

“Zein izan zen balentria haren motorra?” galdetu zuen Munillak Elkanoren bidaiaz. Erantzuna “konplexua” dela defendatu zuen. Arrazoi ekonomiko, politiko eta estrategikoak, “ohore eta ospe” nahia, horik denak ba omen ziren. Baina elizgizonaren esanetan bazen ere, eta “justiziazkoa” da nabarmentzea, “jainkoaren loria” eta “fede kristaua” hedatze nahi bat: “Elkano eta bere tripulazioa “bataiatze askoren eta kristautasunaren hedatzearen agente aktibo izan ziren”.

Munillaren ustez, kristautasunak kolonizazioan egon zitezkeen bestelako interesak “purifikatu” zituen: “Kosmobisio kristau bat existitzen zen, ekintza handi horien autokritika egitea ahalbidetzen zuena”. Horrek bermatu zuen Elkanoren bidaietan “interesa, ohorea eta ospea motor bakarra ez izatea”.

Espainiako Koroa, indigenen eskubideen defendatzaile sutsua

Apezpikuak Isabel Katolikoa jarri zuen eredu bezala. Elkanok munduari bira eman baino 27 urte lehenago Cristobal Colónek Amerika “aurkitu” ondorengo “kolonizazioan”, Espainiako erreginak “balore kristauak” presente egotea bermatu zuen. Isabelek “indigenen esklabotza eta tratu txarren aurka irmoki” borrokatu zuen, “Espainiako historiaren orri ezezagunetarikoa” Munillaren ustetan. Isabel Katolikoak Colón bera Amerikatik preso etorrarazi zuela defendatu zuen, indigenei egindako abusuengatik. “Isabelek argi utzi zuen indigenak gizon libreak zirela. Koroaren menpekoak baina gainontzeko herritarrak bezala, haien eskubide eta betebeharrekin”.

Elkanoren balentrien “humus kristaua”

Testuinguru hori izan zen Elkanoren bidaia inguratu zuen “humusa”, Munillaren esanetan: “Horrela soilik azaldu daiteke diru-borroka eta botere-nahikeria haien erdian, egon bazirenak, noski, ekimen haiek laguntzen zituzten bekatu horien guztien erdian, mestizaje erabatekoa eta topaketaren kultura bat garatu izana”. Ipar Amerikako kolonizazioak izan ez zituen bertuteak, apezpikuaren ustez. “Humus kristaua” ez zen presente egon han, horrek azalduko luke kolonizazio hura “oso ezberdina” izatea.

Loiolako Ignacio eta Elkano goraipatu zituen Munillak amaiera aldera, “historian arrasto handiena utzi duten bi gipuzkoarrak”, garaikideak biak. Jainkoari Elkanoren bekatuak garbitu ditzan eskatuz (“guztiok baikara bekatari”) eta Ama Birjinari kolonizazio bidai haietan ontziratzen ziren gizonei emandako babesagatik eskerrak emanez itxi zuen predikua Donostiako apezpikuak.