Munibe taldeak aurkitutako Kiputz leizeko hezurren erakusketa zabaldu dute San Telmo Museoan
Munibe arekologo talde azkoitiarrak 2004an aurkitu zuen Kiputz leizea, Mutrikun, eta leize horretan egindako indusketa lanetan azaldu ziren hezurrekin erakusketa zabaldu dute Donostiako San Telmo Museoan.
Kiputz leizea 2002an berreskuratu zuen Munibe arekologo talde azkoitiarrak. Bi urte beranduago, 2004an, jarri zen abian indusketa Pedro Castaños, Aranzadi Zientzia Elkarteko kidearen eta Xabier Murelaga, EHUko Paleontologiako Departamentuko irakasle titualarraren gidaritzapean. Lau ekinaldi behar izan zituzten lanak burutzeko. Lan taldea Munibe Taldeko Miguel Sasieta, Juan Mari Arruabarrena, Javier Alberdi eta Jesus Larrañagak osatu zuten koba kokatua dagon lurretako jabe den Juan Mari Arrizabalagaren laguntzarekin.
Kiputz leizea tranpa naturala izan zen garai hartako espezientzat. "Koba ia bertikala zen eta animaliak bertan erortzen zirenean, ez zuten irteteko inolako aukerarik. Horrek, ekidin egin zuen gizakiaren edo bestelako animalien harremana", azaldu dute erakusketaren arduradunek. "Aberastasun aparta duen aztarnategia da, 2,5 metroko diametroa duen zulo zirkularra. Aurkitutako hezurren eta espezien %70 identifikatu ditugu", azaldu dute. Orain, aurkitutako bisonte, elur-orein eta hartz hezurdura erakusten duten erakusketa zabaldu dute Donostiako San Telmo Museoan. 'Kiputz. Amildegia historiaurrean' du izena erakusketak, eta 2020ko otsailaren 9ra arte egongo da zabalik.
Leizearen historia
Azken glaziazioan —duela 110.000-10-000 urte—, Kantauri itsasoko ertza estepa zen, gaur egun gure mendietan ikusten ez diren animalien bazkalekua: elur-oreinak, errinozero iletsuak, estepako bisonteak edo mamutak. Gizakiekin batera bizi izan baziren ere, klima epeldu ahala desagertu ziren animaliok. Denboran kontserbatu diren hezurrek euskal lurraldean bizi izan zirela argitu dute, tartean Kiputz leizean aurkitutakoek.
Duela 18.000-19.000 urte bizi izandako animaliak aurkitu zituzten Kiputze leizean, besteak beste, hamazortzi bisonte osorik. Hainbat kobetan marraztuta aurkitu diren bisonteen berdinak dira, estepako bisontea edo Bison priscus deritzana. Ia mila kilo inguru pisa zitzakeela kalkulatu dute arduradunek. Halaber, elur-oreinen eta hartzen aztarnak ere aurkitu zituzten.
San Telmo Museoan jarri duten erakusketan dagoen bisontearen hezurdura burezurraren erreprodukzio edo kopia batekin birmoldatu dute. Kopia hori bera erakusketako beira-arasa batean aurki daiteke. Asteartetik igandera, 10:00etatik 20:00etara zabalduko dute erakusketa. Astearteetan sarrera doan izango da; bestela, sei euro balio du sarrerak. Gabonetan familia tailerrak egingo dituzte San Telmo Museoan, eta urtarrilaren 16an euskarazko bisita gidatu berezia egingo dute, Pedro Castaños eta Xabier Murelaga adituen eskutik. Erreserba eginez gero, bisitaldia doan izango da.
Etiopia, 1974ko azaroaren 24a. Lucy-ren hezurdura aurkitu zuten Hadarren, giza arbasoen arrasto zaharrenetakoa. Australopithecus afarensis espezieko hominidoak 3,2 eta 3,5 milioi urteren artean ditu.
Homo espezieen arbasotzat jo zuten orduan, gu guztion amatzat. Mende erdi... [+]
Berkeleyko unibertsitateko (Kalifornia, AEB) arkeologo talde baten arabera, ezkerreko irudian ageri den eszena ez litzateke zuzena. Hau da, gizakiek ez zituzten lantzak jaurtitzen mamutak eta beste ugaztun handi batzuk ehizatzeko. Horixe zen orain arte zabalduen zegoen... [+]
Geissenkloesterle (Alemania), dela 42.000 urte. Danubio ibaiaren arroko kobazuloan bizi zirenek txirula bat egin zuten hegazti hezurrak eta mamut bolia erabiliz. Garai bertsuan, Esloveniako Divje Babe kobazuloko biztanleek ere txirula bat egin zuten hartz baten femurra baliatuz... [+]
Sulawesi (Indonesia) uhartearen hegoaldean, Leang Karampuang kobazuloan hiru irudi antropomorfoz eta basurde batez osatutako margolana aurkitu dute Griffith eta Southern Cross unibertsitateetako eta Indonesiako Agentzia Nazionaleko arkeologoek. Nature aldizkarian argitaratutako... [+]
Euskal Herriko kobazuloetan Madeleine aldiko (duela 18.500 eta 13.500 mila urte bitartekoak) labar-artea metodo konputazionalak konbinatuz aztertuta, ezaugarri espazialen eta ikonografikoen arabera bereizi dituzte irudiak, eta ondorioztatu dute lau multzotan bana daitezkeela.
Duela bi urte, Edgard Camarós arkeologo katalanak bi giza garezur eta "Minbizia?" zioen txartel bat topatu zituen kartoizko kaxa baten barruan, Cambridgeko Unibertsitatean. Garezurrak Gizatik zetozten, Egiptotik eta berriki Frontiers in Medicine aldizkarian... [+]
1991n Alpeetan Ötziren gorpua aurkitu zutenetik, egoera oso onean kontserbatutako 5.000 urteko arrastoak ikerketa asko egiteko erabili dituzte. Hasieratik arreta eman zuten azalean zeuzkan 61 tatuajeek. Adituek uste zuten tatuaje horiek azalean ebaki txikiak eginda eta,... [+]
Muru Artederreta herrian, Murugain izeneko muinoan, Burdin Aroko herrixka baten horma agerian geratu da, AHTren lanentzako laginak hartzen ari zirela. Bizilagunen hango elkarteak salatu du trenarentzako tunel baten ahoa eraikitzeak harresiaren zati bat suntsituko lukeela.
1992. eta 2006. urteen artean, Erromako Bracciano lakuko uretan, Neolito goiztiarreko La Marmotta aztarnategia industu zuten. Berriki, Plos One aldizkarian han aurkitutako bost piraguen inguruko ikerlana argitaratu dute. Ontziak 7.000-7.500 urte inguru dituztela ondorioztatu... [+]
Axlor aztarnategian (Dima), duela 100.000 urte inguruko gizakien fosilak aurkitu dituzte IIIPC Historiaurreko Ikerketen Kantabriako Nazioarteko Institutuko ikertzaileek. Zehazki, 10-12 urteko bi haurren eta heldu gazte baten hortzak dira, eta Iberiar penintsularen... [+]
Mecklenburgeko golkoan, Baltikoko uretan, ia kilometro bateko harrizko egitura bat identifikatu zuten arkeologoek 2021ean. Orain diziplinarteko ikerlari talde batek harresiari buruzko ikerketa argitaratu du PNAS aldizkarian.
Egiturak 10.000 urte inguru ditu eta gizakiak egina... [+]
Irulegiko Burdin Aroko herri gotortuan azaldutako brontzezko piezari buruzko ikerketa “osoena” azaltzen duen artikulua argitaratu du aditu talde batek nazioarteko aldizkari zientifikoan. Orain arte ez genekizkien hainbat berritasun dakartza.
Asteburu honetan historiaurreko margoak zeuden kobazulo bat bisitatu dut. Burdin eta manganeso oxidoa erabilita orain dela 30.000 bat urte egindako margoak. Bisita hauek interesgarriak iruditzen zaizkit, gizaki gisa munduan dugun lekua birkokatzeko; aukera dira historia... [+]
Willendorf (Austria), 1908. Wachau bailarako aztarnategi batean, Josef Szombathy arkeologoak emakumezko baten estatua antropomorfo txiki bat aurkitu zuen, 11 cm ingurukoa, harrian zizelkatua eta okre gorriz tindatua.
Orduz geroztik, Paleolitoko venusik ezagunena da, eta... [+]
Siberiako taigan duela 8.000 urteko gotorlekua topatu dute Berlingo Freie Universitäteko ikerlariek, inoizko zaharrena. Gotorlekuak Iraultza Neolitikoarekin batera iritsi zirela uste izan da luzaroan, nekazaritzak komunitateak egonkortzea ekarri zuelako.
Baina duela... [+]