Lurra planetan jada pisu handiagoa daukate gizakiek sortutako objektuek izaki bizidunek baino
Weizmann Zientzia Institutuak argitaratu berri dutenez, urte honen amaierarako Lurra planetaren lurrazalean orain arte gizakiak sortu eta paratu dituen objektu guztiak batuta pisu handiagoa edukiko dute izaki bizidunen artean pisatzen dutena baino. Bestela esanda, plastiko, adreilu, hormigoi eta beste hainbat produkturen pisu konbinatuak munduko animalia eta landare guztiak gaindituko ditu lehen aldiz. Gizakiek historian zehar gaurdaino pilatu dituzten objektuen gutxi gorabeherako pisua teratona bat edo trilioi bat tonakoa dela kalkulatu dute Weizmanneko zientzialariek. Kopuru ikaragarri hori zerotan azalduta honela agertzen da: 1.000.000.000.000 tona.
Kopuru harrigarri hauek Israelgo Rehovot hiriko Weizmann Zientzia Institutuko talde batek kalkulatu ditu, gure espeziea Lurra eraldatzen ari dela erakusteko. "Esanahi sinbolikoa du, gizateriak munduaren konfigurazioan eta inguratzen gaituen Lurraren egoeran duen zeregin nagusiari buruz zerbait esaten digulako", esan dio BBCri Ron Milo doktoreak, ikerketa zuzendu duenak. Bataz beste munduko pertsona guztien pisua adina materia artifizial berri sortzen ari gara espezie moduan: "Horra arrazoi bat denok hausnarketa egiteko bakoitzak honetan guztian jokatzen dugun paperaz, zenbat kontsumitzen dugun eta mundu biziaren eta gizateriaren arteko oreka lortzen nola saia gaitezkeen".
Zientzialariek kalkulatu dute gizakiek 1900etik gaur arte ekoiztutako gauza guztien masa konbinatua eta alderatu dute Lurra planetako izaki bizidun guztien artean osatzen duten pisuarekin, biomasa deitzen zaionarekin. Plastikozko botiletatik hasi eta eraikin eta errepideetarako erabiltzen ditugun adreilu eta hormigoizetara, kalkuluek diote bataz beste 20 urtero bikoztu egin dela gizakiok ekoiztutako gauza guztien pisua. Aldi berean, izaki bizidunen pisua gutxituz joan da, batez ere basoetan eta naturguneetan landare-bizitza galduz doalako.
Zientzialariek bazekiten noizbait bidegurutze batera iritsiko ginela. Eta kalkuluen arabera, 2020an gizakiek sortutako masak, hala nola errepide, eraikin eta makinek osatuak, munduko izaki bizidun guztiena gaindituko du ziurrenik. Eta gizadiak orain arte daraman bideari jarraitzen badio, 2040rako oraingo masa artifiziala bikoiztu ez baina hirukoiztu eginen da, esan nahi baita trilioi bat tona (edo teratona bat) izatetik hiru trilioi tona pisatzera pasako dela.
Kalkuluek diote, era berean, gizadia gaur egun urtean 30 gigatonelada baino gehiagoko masa artifiziala ari dela sortzen (30.000.000.000 tona urtean). Geologiaren ikuspegitik Antropozeno izeneko aro berri batean sartututa gaudela dioen froga bat gehiago da, hau da, Lurrean gizateria eragiten ari den inpaktuak ondorengo milioika urteetako sedimentuetan eta harrietan ikusgai izango direlar. Aro honen hasiera formalaren data 1950eko hamarkadan kokatu izan dute adituek, Azelerazio Handia delakoan bizkortu baitziren giza populazioa eta honen kontsumo ereduak, aluminio, hormigoia edo plastikoa bezalako material berrien ugaritze izugarriarekin.
Gaur aurkezten dugun intsektuaren izen zientifikoak, besteak beste, bi gauza azaltzen dizkigu: alde batetik, gorria dela (ez erabat) eta ez duela hegorik. Okerrak ez dira biak ala biak, baina gorria ez da bere kolorazio bakarra, eta hegoak ere izan baditu, baina beraien tamaina... [+]
Sugea entzun eta leku lehor bat etorriko zaio burura askori, narrastiek beroa behar dutela ondo barneratua baitu gizakiak. Suge guztiak ez dira berdinak, ordea; denek ez dituzte baldintza berak gustuko, eta horri esker dago, besteak beste, dagoen dibertsitatea. Bakoitzak bere... [+]
Itsasoan badira landareen itxura izan arren animalia harrapari diren izaki eder batzuk: anemonak. Kantauri itsasoan hainbat anemona espezie ditugun arren, bada bat, guztien artean bereziki erraz atzemateko aukera eskaintzen diguna: itsas-tomatea.
Kirola eta oroimena uztartuko dituzte, bigarrenez, mendi-martxa baten bitartez. Ez da lehiakorra izanen, helburua beste bat delako. La Fuga izeneko mendi martxak 1938ko sarraskia gogorarazi nahi du. Ezkabako gotorlekuan hasi eta Urepelen amaituko da. Maiatzaren 17an eginen dute.
Zer esango zenioke Palestinako aktibista bati aurrez aurre izango bazenu? Ni mutu geratu nintzen Iman Hammouri nire herrian bertan aurkeztu zidatenean. Eskerrak andre nagusi bat gerturatu zitzaigula eta solaskide roletik itzultzailearenera pasa nintzela.
Palestinako Popular... [+]
Ugaztunei eskainitako azken artikuluaren amaierako hitzak hurrengo animalia aurkezteko aitzakia paregabea dira. Bertan esaten genuen muturluzeak erreka “garbi eta txukunak” behar dituela, kutsadurarik gabeak baina elementu natural anitzekin. Animalia txiki horren... [+]
PP, Vox, Junts eta EAJren botoekin Espainiako Kongresuak onartu du otsoa espezie babestuen zerrendatik ateratzea eta, horren ondorioz, berriz ehizatu ahal izango dute Duero ibaitik iparrera.
Antxoa, bokarta edo albokartia, gure arrain komertzialen artean txikiena, euskal kostaldera hurbildu da.
Magnoliak eleganteak dira. Dotoreak. Anddereak. Pontxoak. Apainak. Pimentak. Gurbilak. Ponposak, ponpoxearrenak. Ortiroak. Ia-ia fazazkoak, kriket eta kraket. Ez naiz harritzen, beren loraldien azpian lurrarekin urtzerainoko handitasunaren menpeko sentitzen naiz urtero.
Herriko EH Bilduko zinegotzi eta legebiltzarkide den Ander Goikoetxeak egindako galdera parlamentario bati Jaurlaritzak emandako erantzunaren bidez jaso informazioa hau. Bi haize sorgailu ezartzeko asmoa dago eta Cluster Hernani izeneko proiektu zabalago baten barruan kokatzen... [+]
Eskola inguruko natur guneak aztertu dituzte Hernaniko Lehen Hezkuntzako bost ikastetxeetako ikasleek. Helburua, bikoitza: klima larrialdiari aurre egiteko eremu horiek identifikatu eta kontserbatzea batetik, eta hezkuntzarako erabiltzea, bestetik. Eskola bakoitzak natur eremu... [+]
Katalanen ustetan artzainak engainatzen omen ditu hegazti honek: “enganyapastors”. Espainiar eta latindarrek, aldiz, ahuntzari esnea kentzen diola diote, hortik datorkio hain zuzen ere izen zientifikoan (Caprimulgus europaeus) islatzen den caprimulgus (capra... [+]
Andeetako Altiplanoan, qocha deituriko aintzirak sortzen hasi dira inken antzinako teknikak erabilita, aldaketa klimatikoari eta sikateei aurre egiteko. Ura “erein eta uztatzea” esaten diote: ura lurrean infiltratzen da eta horrek bizia ekartzen dio inguruari. Peruko... [+]