Mugak hesitu denon onerako
Ecology Letters aldizkarian argitaratu da Europa osoan egindako ikerketa erraldoi baten emaitza. Garbi diote: “Hesiak desegin eta lurrak berdintzen dituen nekazaritza intentsiboak izugarri murrizten du bioaniztasuna, animalietan bezala landareetan. Mugen dentsitate handiagoa duten eremuetan, egiaztatu dugu artropodo polinizatzaileen eta izurriteen kontrolatzaile naturalen ugaritasuna %70 eta %44 hazi direla hurrenez hurren. Era berean, %50 baino gehiago laboreak dituzten paisaietan muga-hesien dentsitatea handitzearekin ekoizpena hazi dela ikusi dugu”.
Erleak eta gainontzeko intsektuak, txoriak eta hegaztiak, eta bukatzen ez den abar bat galzorian daudela esatea boladan dago. Badakigu gure iraupenerako nahitaezkoak direla: polinizatzaile lanetarako fruituak eta haziak sortzeko, ekosistemen orekari eutsi eta izurriak eragozteko, eta abarretarako. Era berean badakigu geu ari garela ekozidio hori sustatzen, gero eta nabarmenago. Beraiek hiltzen dituen gure jokabideak (pestizidak, kutsadura...) geu akabatuko gaitu. Gure izaeraren osagai senide-hiltzailea eta suizida da.
Jar diezaiogun hesi bat izaera horri, jokabide horri. Horixe bada irtenbide egoki bat. Hesitu zure sailak. Garai batean sail guztiek hesia zuten ertzean, mugan. Hesia bera zen muga. Itxitura egiteko hesiaren parte ziren zuhaitz eta zuhaixken adarrak erabiltzen ziren, zotz-hesiak osatuz. Laharrarekin (Rubus fruticosus) berarekin lahar-hesia, berro-hesia edo lapar-hesia egiten zen. Hesiaren (kultur?) helburu (kultural?) nagusia muga eta itxitura egitea bada ere, bere izaeraren axolazkoena landare anitzez osatua izatea da: zuhaitz, zuhaixka, sasi, belar, igokari, bizkarroi eta abar. Landaretze berezi horrek animalia eta bestelako izaki mordo bati eusten dio. Horiek denek ekosistema bat osatzen dutela esan daiteke. Elkarren beharra dute, lur bizi ekarkorra, inguru oparoa eta bioaniztasun aberatsa atxikitzen dutelarik.
Nekazaritza hesiak, kultur hesiak, alegia, desagertzen ari dira, lehenaz gain. Frantzian 1950etik hona milioi eta erdi kilometro inguru landare hesi galdu dela diote.
Ekosistemetan aniztasuna sustatzeak biodibertsitatea hobetzeaz gain nekazaritza ekoizpena areagotu eta iraunkorragoa egiten du
Ecology Letters aldizkarian argitaratu da Europa osoan egindako ikerketa erraldoi baten emaitza. Bertan, aurrez egindako 1515 paisaiaren ikerketak biltzen dituzten 49 lan jaso dira. Egileen artean dago, adibidez, susmo orotatik at dagoen CSIC, Espainian ikerketan dabilen erakunde publikorik handiena. Garbi diote: “Hesiak desegin eta lurrak berdintzen dituen nekazaritza intentsiboak izugarri murrizten du bioaniztasuna, animalietan bezala landareetan. Mugen dentsitate handiagoa duten eremuetan, egiaztatu dugu artropodo polinizatzaileen eta izurriteen kontrolatzaile naturalen ugaritasuna %70 eta %44 hazi direla hurrenez hurren. Era berean, %50 baino gehiago laboreak dituzten paisaietan muga-hesien dentsitatea handitzearekin ekoizpena hazi dela ikusi dugu”. Lan horretan parte hartu duen Espainiako Natura Zientzien Museo Nazionaleko Mario Díaz ikerlariaren arabera: “Sintesi horrek berresten du ekosistemetan aniztasuna sustatzeak biodibertsitatea hobetzeaz gain nekazaritza ekoizpena areagotzen duela, eta iraunkorragoa egiten du”.
Hemen nekazaritza sustatzea, ingurumena zaintzea eta gu denon bizitza kalitatea hobetzea nahi duela dioenak badaki zer egin behar duen: landare hesiak berpiztu eta bultzatu. Benetako bultzada, hau da, jarri diru publiko gehiago eta lurjabe gehiago landatzera!
Gaurko artikuluari ekitera noalarik Chamaemelum nobile loretxoari larranbiloa, larramilua, amasabel-belarra edo bitxeleta deitzen diozuenak ere nire gogoan zaudete; zuetako batek idatzi baitit duela ez egun asko Instagrametik “gaur Goizueta aldean kamabillua bildu dut eta... [+]
Odei Etxeberri Bimboire, Gorka Roca Torre eta beraien seme Oihan eta Miru buruaskiak dira elikaduran. Horretarako, aztertu behar izan dute gorputzak zer elikagai eta zein kopurutan behar dituen; horiek zein janaritan dauden; urtaro bakoitzean horiek denak eskuratzeko zer landu... [+]
Tolosatik abiatu eta Bedaion gora egin, Menditxiki aldera. Batean Bedaio, bestean Zarate, Gipuzkoako eta Nafarroako muga-mugan gara. Hantxe dira helburu ditugun lursailak, Itxitua eta Erlo, garai batean lahar, pagadi gaur egun: Gregorio Ugartemendia Zubillagaren basoa duzu.
Mahaño Lanathoua 2017an hasi zen aitaren lurretan arbolak landatzen, oihan baratzea lantzeko ideiarekin. “Hasieran asmoa ez zen horretatik ekonomia bat sortzea, gure buruaskitasunerako bidean pausoak ematea baizik”, gogoratu du laborariak. Baina, landaketekin... [+]
Duela gutxiko kontua da. Iberiar katamotza (Lynx pardinus), mundu mailako felino espezie mehatxatuenetarikoa, “galtzeko arriskuan” egotetik “kaltebera” kategoriara igaro da IUCNren Espezie Mehatxatuen Zerrenda Gorrian. Espeziea kontserbatzeko egindako... [+]
Zuhaitzen eta arbolen sarobean nabil azken urte hauetan. Larrean, abaroan eta biaoan hor nabil atera ezinik. Zuhaitzei eta arbolei aparteko begirunea diedala jabetua izango zara, tarteka behinik ARGIAren Bizi Baratzea txoko honetan ibiltzen bazara. Eta azkenaldi honetan,... [+]
Nekazaritzaz eta abeltzaintzaz askotan entzuten da lanbide "oso lotua" dela, jai egunik edo oporrik ez dela existitzen. Ipar Euskal Herriko Onetik eta Etxaldia gasnategiek, Berria eta Aldudeko Esne Kooperatibekin elkarlanean, laborariei bakantzak bermatzeko egitasmoa... [+]
Txikitan kaian arrantzatu ohi genituen ‘pantxito’ gehienak ziurrenik bisiguak izango ziren, baina nekez ikusten genituen bisigu handiak. Izatekotan, jatetxe ezagunetan izango zen, arraindegietako bisigu gehienak kanpotik ekarriak ziren bitartean. Egun, kostaldeko... [+]
Galdera hau jaso berria dut Bizi Baratzeako postontzian: "Gaia San Joan bezperako familia afarian atera huen, Unanue sagardotegian, Azpeitian. Seguran Santa Engrazia egunean erein behar ditugun haziak bedeinkatzen dira. Erein beharreko hazi guztiak eramatea komeni al da?,... [+]
2022an Nafarroako Liburutegien Sareak martxan jarritako proiektu berezia da hazien liburutegia. Clara Flamarique Goñi da Nafarroako Gobernuaren liburutegi zerbitzuko proiektuen arduraduna, eta honela gogoratu ditu hastapenak: “Zaragozako liburutegian martxan zuten... [+]
Ur azaletik gertu dabiltza arrainak igerian. Zerbait uretarantz gerturatzen ari da, hegan: arrano bat dator, bere atzaparrak aurrerantz luzatuta eta zaplast! Uretan sartu da, bete betean. Arraina harrapatu ostean burua uretatik atera du arranoak, baina arrainak hondorantz egiten... [+]
Bost hilabete bete dira otsailaren 6an traktoreen mobilizazioak hasi zirenetik. Mirene Begiristainek eta Isabel Alvarezek ekofeminismoaren betaurrekoak jantzita aztertu dituzte mobilizazio hauek eta fokutik kanpo geratu diren laborariak eta aldarrikapenak ekarri dituzte lehen... [+]
Ingurumena, bioaniztasuna, uraren gestioa eta haurren beharrak oinarri hartuta, ikastetxeetako patioak aldatzeko proiektu kolektiboa jarri dute martxan Pirinio Atlantikoetan; Euskal Herriko lau herrik hartuko dute parte. Iruñean ere, itzal eta landare gehiago izango... [+]
A zer lanak ematen dizkigun! Txoratzen gaitu tomateak (Solanum lycopersicum). Artaxoakoa dela, edo Tuterako Itsusia, edo Aretxabaletakoa, edo Erandiokoa, pikoluzea, gerezia dela, madari tomatea dela, Igeldo, mendigorria, transgenikoa dela, Eusko Labela dela, idi-bihotza, korta... [+]