Militarren sendabelarra guretzat ere txarra ez
Santio-belarraz (Hypericum perforatum) ari naiz, akaso irakurleak ausiki-belar, epai-belar, hostoargal, likurusna edo milazulo izenez ere ezagutuko duenaz, baina militarren sendabelarra esango banu zer, lotura egitea pixka bat gehiago kostako da, ezta?
Sendabelar magikotzat jo izan da, igaro berri dugun San Juan egunaren inguruko tradizio askotan aurkituko dugu. Ez da edozein, Erdi Aroan deabrua uxatzeko ere erabiltzen zelako, atarian babesgarri moduan ipinita. Euskal Herriko hainbat tokitan San Juan eguneko sendabelar eta lore sortan ipintzen jarraitzen dugu, badaezpada ere.
I. mendean armada erromatarreko mediku zen Dioskoridesek idatzi zuen berari buruz eta egin zituen azterketek formula asko ezarri zituztela ikusten dugu, ordutik oso erabilia izanik. Mina arintzea du helburu, gorputzekoa bezain ondo arimakoa, hala, antidepresibo erabilia da. Gaur egun ere, orduan bezalaxe, gerrek sortzen dituzten min anitzak tratatzeko ona da. Norberak jakingo du bere batailen berri, nahiz ez izan soldadu…
Flabonoideak, polifenolak, taninoak, karotenoideak, fitosterolak, pektina, olio esentzialak, hipericina, hiperosidoa, hiperforina, olio esentziala eta pigmentu gorria ditu loreak eta osagai hauetako batzuk bakarrik hostoak. Horregatik, ahal dela, lorea erabiltzen saiatu behar dugu. Lore irekia, egun eguzkitsuan bildua, adituek diotenez. Osagai hauek sedatzaileak eta depresio arinaren kontrakoak dira; antsietatea, urduritasuna eta hauek eragindako insomnioa tratatzeko ere balio dute.
Kanpo erabileran oliba oliotan beratu eta eguzkitan berrogeialdi batean edukita sekulako oleatoa egiten da, urre gorriaren parekoa. Bera hutsik azalean igurtzita giharretako gogortasuna eta hantura tratatuko ditugu. Ukendua egin nahi duenak egin dezake baina oleatoa hutsik erabiltzea ondo dago zauriak, ultzerak, erredurak eta urratuak tratatzeko, antibakteriano ona baita. Zauri irekia eta kolpea batera ditugunerako egokia da, kirurgia osteko zauriak zaintzeko ere bai. Zirkulazioa babesten duelako neguan erabiltzea gomendatzen dugu, ospelei aurrea hartzeko.
Eragin antidepresiboa duten sendabelar zein botiken albo ondorioak izan ditzake: urdaileko arazoak, urduritasuna, buruko mina, goragalea, gosea, ahoa lehortzea eta azkura. Halakoetan ez erabiltzea gomendatzen da. Botika askorekin ez da bateragarria, buruko gaitzetarako botikak hartzen direnean psikiatrak erabaki behar du egokitasuna. Analgesikoak, anestesikoak, antisorgailuak, antirretrobiralak, digoxina, tiroxina, botika antiarritmikoak eta onkologikoak hartzen direnean ere ezin da erabili. Kasu hauetan denetan ukendua segurua da.
Infusio zein tinturan hartu edo ukendu zein oleatoa larruazalean emanez gero ez da eguzkirik hartu behar, larruazalean orbanak aterako zaizkigulako. Hala, neguan bakarrik erabiltzea gomendatzen da. Haurdunaldian eta edoskitzaroan ezin da erabili.
Aurreko urte bukaeran Elizondoko zahar-etxearen kudeaketa publifikatzeko jauzia eman zuen Baztango Udalak, eta geroztik, haren esku gelditu da egoitzaren antolaketa. Eskualdaketa horrekin batera, elikaduraren alorrean eraldaketa sustatzea izan da udalaren erabakietako bat... [+]
Bolada harroan da. Ondo harroan. Etxe ondoraino etorri zaizkigu bere arboladiak, ahuakatediak. Ahuakatea gero eta sukalde gehiagotan ikusiko duzu eta osasuntsua dela entzungo duzu barra-barra. Bere izenak dioen bezala, Persea americana, Ameriketatik dator, zehazki Mesoamerika... [+]
Zer behar du momentu honetan gure gorputzak? Kontzientzia hartu, gure ongizatean denborak, atsedenak, mugimenduak eta garaiko elikadurak duten eraginaz. Gure ingurune naturalak, jakintzaz ematen dizkigu urtean zehar behar ditugun elikagaiak eta, hala, elikagai freskoak,... [+]
Odei Etxeberri Bimboire, Gorka Roca Torre eta beraien seme Oihan eta Miru buruaskiak dira elikaduran. Horretarako, aztertu behar izan dute gorputzak zer elikagai eta zein kopurutan behar dituen; horiek zein janaritan dauden; urtaro bakoitzean horiek denak eskuratzeko zer landu... [+]
Gaurko artikuluari ekitera noalarik Chamaemelum nobile loretxoari larranbiloa, larramilua, amasabel-belarra edo bitxeleta deitzen diozuenak ere nire gogoan zaudete; zuetako batek idatzi baitit duela ez egun asko Instagrametik “gaur Goizueta aldean kamabillua bildu dut eta... [+]
Tolosatik abiatu eta Bedaion gora egin, Menditxiki aldera. Batean Bedaio, bestean Zarate, Gipuzkoako eta Nafarroako muga-mugan gara. Hantxe dira helburu ditugun lursailak, Itxitua eta Erlo, garai batean lahar, pagadi gaur egun: Gregorio Ugartemendia Zubillagaren basoa duzu.
Mahaño Lanathoua 2017an hasi zen aitaren lurretan arbolak landatzen, oihan baratzea lantzeko ideiarekin. “Hasieran asmoa ez zen horretatik ekonomia bat sortzea, gure buruaskitasunerako bidean pausoak ematea baizik”, gogoratu du laborariak. Baina, landaketekin... [+]
Duela gutxiko kontua da. Iberiar katamotza (Lynx pardinus), mundu mailako felino espezie mehatxatuenetarikoa, “galtzeko arriskuan” egotetik “kaltebera” kategoriara igaro da IUCNren Espezie Mehatxatuen Zerrenda Gorrian. Espeziea kontserbatzeko egindako... [+]
Zuhaitzen eta arbolen sarobean nabil azken urte hauetan. Larrean, abaroan eta biaoan hor nabil atera ezinik. Zuhaitzei eta arbolei aparteko begirunea diedala jabetua izango zara, tarteka behinik ARGIAren Bizi Baratzea txoko honetan ibiltzen bazara. Eta azkenaldi honetan,... [+]
Nekazaritzaz eta abeltzaintzaz askotan entzuten da lanbide "oso lotua" dela, jai egunik edo oporrik ez dela existitzen. Ipar Euskal Herriko Onetik eta Etxaldia gasnategiek, Berria eta Aldudeko Esne Kooperatibekin elkarlanean, laborariei bakantzak bermatzeko egitasmoa... [+]
Txikitan kaian arrantzatu ohi genituen ‘pantxito’ gehienak ziurrenik bisiguak izango ziren, baina nekez ikusten genituen bisigu handiak. Izatekotan, jatetxe ezagunetan izango zen, arraindegietako bisigu gehienak kanpotik ekarriak ziren bitartean. Egun, kostaldeko... [+]
Galdera hau jaso berria dut Bizi Baratzeako postontzian: "Gaia San Joan bezperako familia afarian atera huen, Unanue sagardotegian, Azpeitian. Seguran Santa Engrazia egunean erein behar ditugun haziak bedeinkatzen dira. Erein beharreko hazi guztiak eramatea komeni al da?,... [+]
2022an Nafarroako Liburutegien Sareak martxan jarritako proiektu berezia da hazien liburutegia. Clara Flamarique Goñi da Nafarroako Gobernuaren liburutegi zerbitzuko proiektuen arduraduna, eta honela gogoratu ditu hastapenak: “Zaragozako liburutegian martxan zuten... [+]
Ur azaletik gertu dabiltza arrainak igerian. Zerbait uretarantz gerturatzen ari da, hegan: arrano bat dator, bere atzaparrak aurrerantz luzatuta eta zaplast! Uretan sartu da, bete betean. Arraina harrapatu ostean burua uretatik atera du arranoak, baina arrainak hondorantz egiten... [+]