Milioi bat espezie, desagertzeko zorian
Hamar milioi urtetan aurrekaririk izan ez duen erritmoan ari dira espezieak desagertzen gure planetan, gizakion esku-hartzea tarteko. Zientzialarien esanetan, biodibertsitatearen ikuspegitik historiako seigarren desagertze masiboaren aurrean gaude, eta horrek ondorioak ditu, jakina.
Habitat naturaletan gizakiok dugun esku-hartzeak, naturaren kutsatzeak eta berotze efektuak eragina du munduko espezieetan: milioi bat baino gehiago desagertzeko zorian dira, eta animalia espezie bat desagertzeak esan nahi du desagertzea geneak, jokabideak, beste landare eta animaliekiko harremanak… baita ekosistema jakin batean espezie horrek zuen funtzioa ere –landareak polinizatzea, basoak fertilizatzea, beste animalia batzuen hazkundea kontrolpean izatea…–. Animalien desagertzeak eragin dezake paisaia aldatzea, eta espezie asko galduz gero, ondorioak katastrofikoak izan daitezke, sistemaren kolapsoa eragiteraino, diote Reurtersen artikulu honetan.
Azken bost mendeetan, ehunka animalia desagertu dira munduan, eta sarri gizakiona izan da errua –hasieran arrantza eta ehizagatik, ondoren habitat basatiak kutsatzeagatik eta modu batera edo bestera esku hartzeagatik–.
Zientzialariek bereizten dute espezie baten desagertze tasa normala eta desagertze masiboa –epe motzean, bi milioi urte baino epe laburragoan, munduko espezieen %75 baino gehiago desagertzen direnean– eta azken 500 milioi urteetan bost desagertze masibo bizi izan ditu planetak. Bada, seigarren desagertze masiboan sartuak gara jada.
Hezetasuna maite duten anfibioen desagertze tasa, esaterako, handitu egin da azken hamarkadetan. Mexikoko itsasuski txikiaren kasua aipatzen dute artikuluan: munduko mazopa txikiena den honen 18 izaki baino ez dira geratzen askatasunean, eta desagertze arrisku kritikoan da. Iparraldeko errinozero zuriaren kasua ez da hobea: elefanteen ostean lehorreko ugaztun handiena den honen azken arra 2018an hil zen eta eme bat eta haren alaba baino ez dira bizirik geratzen.
Esperantzarako zantzuak
Arazoa kezkatzeko modukoa den arren, esperantzarako arrazoiak badirela diote Katy Daigle eta Julia Janicki ingurumenean adituek, aipatu artikuluan: COP15ean adosturiko Biodibertsitaterako Marko Globala nabarmentzen dute, 2030 arte kontserbazio ahaleginak gidatuko dituena. Besteak beste, hamarkada bukaerarako lur eta itsas eremuen %30 babestea aurreikusten du akordioak. “Umiltasunez, ahal dugun guztia egin beharra daukagu espezieak orain babesteko”.
Azken lau hamarkadetan itsasoaren gainazalaren tenperatura-igoerak makroalgen komunitateetan izan duen eragina aztertu du EHUko ikerketa-talde batek. Bizkaiko kostaldeko eremu batean sakonera-puntu desberdinak ikertu dituzte eta ikusi dute egituratzaileak diren afinitate hotzeko... [+]
Gasteizko Haur eta Lehen Hezkuntzako ikastetxeetako baratzeak ikertu ditu Iratz Pou EHUko ikasleak. Zenbat eskolek dute ortua? Nolako erabilera ematen diote, zein helburu eta asmorekin? Probetxu pedagogiko eta didaktikoa ateratzen al diote baratzeari? Pourekin eta Igone Palacios... [+]
Lurraren defentsan mobilizazio eguna deitu du Euskal Herria Bizirik sareak apirilaren 13an Azpeitian, "lurraldeari eta landa-eremuari eraso egiten dioten makroproiektuekiko arbuio sozial zabala erakusteko". Deitzaileekin bildu gara.
Jolastoki eta ikastetxeko sarrera zen asfaltozko 350 metro koadroak berdegune bihurtu dituzte Haur eta Lehen Hezkuntzako Remontival eskola publikoan, Lizarran. Landaturiko zuhaitz, zuhaixka eta landareek helburu dute, besteak beste, beroa eta hotza hobeto kudeatzea,... [+]
Desagertzeko arriskuan dagoen basoilarra ikusi dute azken egunetan Larra eta Aztaparretako naturgunean, Belaguako La Contienda bailarako eski estazioko aparkalekuan. Jokabide arraro horrek kezka sortu du biologoen artean, aurtengo negu beroak eraginda izan baitaiteke. Basoilarra... [+]
Egun osoa airean, buelta eta buelta, haizearekin dantzan kometa balitz bezala… eguzkiari itzal egiteraino! Horra hor, mirua hegan. Hortik dator eguzkia lainoetan atera eta sartu dabilenean “miru-itzala” edo “miru-kerizpea” dagoela esatea, Felipe... [+]
Erreketako tigre-burruntzia Europako burruntzi handienetakoa da. Gure lurretan, gainera, oso zabalduta dago eta erraza da erreka inguruetan ikustea, etengabe hegan, gora eta behera. Arra eta emea oso antzekoak dira, ia berdinak sexu-organoak alde batera utzita.
Horrela izendatu zuen Félix Rodríguez de la Fuente naturalista ezagunak. Izen ezinhobea ehiztari dotore honentzat, sekulako abilidadea baitu bere harrapakinak akabatzeko.
Hori salatu du Sustrai Erakuntza elkarteak. Azaldu duenez, Nafarroako AHTk eta beste hainbat egiturek inguratuta gera daiteke aintzira, batzuk jada eginak daude eta beste batzuk eraikitze bidean dira.
Gure kostaldeko jatetxeetan arrain preziatuenaren inguruan galdetuz gero, gehien-gehienek bisigua aipatuko lukete. Belaunaldi zaharragoek hobe ezagutu zuten. Gaur egun ordea, nekez topatuko dugu, bai itsasoan, baita gure mahaietako plateretan ere. Baina hemen doakizue aste... [+]
Gaur egun, zaintza sistemen etenari buruz hitz egin dezakegu; izan ere, kontuan hartzen al dugu gaur egungo zaintza sistemako fluxu guztien Continuuma? Hau da, kontuan hartzen al da baliabide naturalen erabilera gobernatzen duten legeak, horiek sostengatzen dituzten... [+]
Baliteke erreka baten ondoan egindako ibilaldiren batean, zurtoin edo landare baten muturrean, “botoi urdin distiratsu” bat ikusi izana. Baliteke ere, zer ote zen jakinminez, bertara inguratu izana... Eta, gertutik ikustean, harriturik gelditu: ba al da bada zeru... [+]
Euskal Herrian dauden sugandila espezieetatik, gizakiaren begietara arruntena da horma-sugandila. Arre kolorekoa da batzuetan, berde puntu batekin besteetan, eta aldeetara eta bizkar gainean, marra edo orban ilunak izan ohi ditu. Sugandila guztiek bezala, hatz luzeak ditu, eta... [+]