Mauthausengo deportatuen sarraskian erregimen frankistak izandako inplikazioa erakutsi du dokumental batek
Erbestean zeuden errepublikarrak nazien esku utzi zituen Francoren gobernuak eta gehienek kontzentrazio esparru hartan amaitu zuten. Los últimos españoles de Mauthausen dokumentalak bi erregimen faxisten arteko lotura eta deportatuen bizipenak jasotzen ditu. Bihar beteko dira 75 urte tropa aliatuek Mauthausen askatu zutela.
Austriako alpeetan kokatzen zen Mauthausengo kontzentrazio esparruan gutxienez 7.500 errepublikar deportatu baina gehiagok amaitu zuen Bigarren Mundu Gerran –horietatik ehun baino gehiago euskaldunak ziren–. Bi herenek ez zuten handik bizirik irtetea lortu, gosea, gaixotasunak, lan jasanezinak, tortura eta hilketa indiskriminatuak tarteko.
75 urteren ondoren, dokumental batek deportatu haien bizipenak pantailara ekarri ditu eta, horrez gain, erakusten du Francoren erregimena oso kontziente zela espainiar errepublikar horiek izango zuten patuaz. Carlos Hernandez kazetari maldrildarrak egindako Los últimos españoles de Mauthausen y el resto de campos nazis ikus-entzunezkoan azaltzen denez, Alemaniak Espainian zuen enbaxadak behin baina gehiagotan galdetu zuen zer egin Frantzian harrapatutako errepublikarrekin. Francoren erantzuna: ez zitzaiola “axola”.
Deportatu horietako batzuk Angulematik eraman zituzten Mauthausenera, 927 konboia izenarekin ezaguna dena. Gerrako frontean harrapatutako gainerako deportatuak ez bezala, familia horiek guztiak frantziar hirian bizi eta lan egiten zuen erbesteraturik. Gizonezkoak kontzentrazio esparruan jaitsarazi eta hamalau urtetik beherako haurrak eta emakumeak Hendaiara eraman zituzten bueltan trenean, frankistei entregatzeko. Euskaldunak ere bazeuden horien artean, zehazki, hamaika lagun geratu ziren Mauthausenen.
Gestio horiek Ramon Serrano Suñer Espainiako Gobernazio Ministroak egin zituen –Francisco Francoren ezkonanaia–, hari zuzendu zitzaion alemaniar enbaxada, beren eskutan zeuden “gorrien” berri emanez. Sophie Thonon-Wesfreid abokatu argentinarrak honen kontrako kereila prestatu zuen erruduntasuna frogatzeko zientoka dokumenturekin, baina Serrano Suñer 2003an hil zen.
Dokumentalean Benito Bermejok hitz egiten du, Mauthausengo kasua gehien ikertu duen historialariak: “Serrano Suñer Berlinen egon zen eta bilera izan zuen halako kontuak zeramatzaten arduradun nagusiekin. Hori kasualitatea baina zerbait gehiago da”, dio.
ARGIAk erreportajea eta azala
Maiatzaren 5ean 75 urte beteko dira tropa aliatuek Mauthausengo esparrua askatu zutela. ARGIAk aste honetako azala eta erreportaje nagusia eskaini dio nazien esparruetara eramandako euskal deportatuen “historia ahaztuari”. Azken ikerketa baten arabera Araba, Bizkaia, Gipuzkoa eta Nafarroako 253 lagun deportatu zituzten. Baina Euskal Herriaren ikuspegi osoa kontuan hartuta, gutxienez 600 izan ziren, Lapurdi, Nafarroa Beherea eta Zuberoako deportatuak gehitu behar zaizkie zerrendari.
Urtero ekitaldi hunkigarri eta jendetsua egin ohi da kontzentrazio esparrua zegoen tokian, baina aurten COVID-19ren krisia dela eta bertan behera geratu da. Hala ere, maiatzaren 10ean birtualki omenduko dituzte biktima guztiak, MKÖ Mauthausen Austria Komiteak antolaturik.
Euskal Herrian, Sare Antifaxistak, Amical Mauthausenek eta Oreretako La Ilusion elkarteak data garrantzitsu hori gogoratuko dute beste hainbat eragilerekin batera: “Gaur inoiz baino gehiago, munduan dugun egoera dela-eta, gizarte eta ingurumen kolapsoaren, baita eskuin muturraren eta desberdintasunen gorakadaren aurrean ere, deportatu haien espiritua aldarrikatu behar dugu”, diote oharrean.
1945ean Neuengammeko nazien kontzentrazio esparruan hil zen Jean Iribarne gamerearraren diru-zorroa berreskuratu eta bere senideei eman diete. Ipar Euskal Herrian gutxienez 350 herritar deportatu zituzten erresistentzian parte hartzeagatik, eta ia erdia ez ziren bizirik atera.
Kirola eta oroimena uztartuko dituzte, bigarrenez, mendi-martxa baten bitartez. Ez da lehiakorra izanen, helburua beste bat delako. La Fuga izeneko mendi martxak 1938ko sarraskia gogorarazi nahi du. Ezkabako gotorlekuan hasi eta Urepelen amaituko da. Maiatzaren 17an eginen dute.
Fusilamenduak, elektrodoak eta poltsa, hobi komunak, kolpismoa, jazarpena, drogak, Galindo, umiliazioak, gerra zikina, Intxaurrondo, narkotrafikoa, estoldak, hizkuntza inposaketa, Altsasu, inpunitatea… Guardia Zibilaren lorratza iluna da Euskal Herrian, baita Espainiako... [+]
Gogora Institutuak 1936ko Gerrako biktimen inguruan egindako txostenean "erreketeak, falangistak, Kondor Legioko hegazkinlari alemaniar naziak eta faxista italiarrak" ageri direla salatu du Intxorta 1937 elkarteak, eta izen horiek kentzeko eskatu du. Maria Jesus San Jose... [+]
Familiak eskatu bezala, aurten Angel oroitzeko ekitaldia lore-eskaintza txiki bat izan da, Martin Azpilikueta kalean oroitarazten duen plakaren ondoan. 21 urte geroago, Angel jada biktima-estatus ofizialarekin gogoratzen dute.
Bilbo Hari Gorria dinamikarekin ekarriko ditu gurera azken 150 urteetako Bilboko efemerideak Etxebarrieta Memoria Elkarteak. Iker Egiraun kideak xehetasunak eskaini dizkigu.
33/2013 Foru Legeari Xedapen gehigarri bat gehitu zaio datozen aldaketak gauzatu ahal izateko, eta horren bidez ahalbidetzen da “erregimen frankistaren garaipenaren gorespenezkoak gertatzen diren zati sinbolikoak erretiratzea eta kupularen barnealdeko margolanak... [+]
1976ko martxoaren 3an, Gasteizen, Poliziak ehunka tiro egin zituen asanbladan bildutako jendetzaren aurka, zabalduz eta erradikalizatuz zihoan greba mugimendua odoletan ito nahian. Bost langile hil zituzten, baina “egun hartan hildakoak gehiago ez izatea ia miraria... [+]
Memoria eta Bizikidetzako, Kanpo Ekintzako eta Euskarako Departamentuko Memoriaren Nafarroako Institutuak "Maistrak eta maisu errepresaliatuak Nafarroan (1936-1976)" hezkuntza-webgunea aurkeztu du.
ELA, LAB, ESK eta STEILAS sindikatuek eta M3 elkarteak "herrikoia eta sozialki plurala" den memoria eguna "errepresiorik gabe" egitea eskatu dute. Eusko Jaurlaritzari zuzendutako eskaera da, "iaz ez bezala", aurten manifestatzeko eskubidea bermatzeko... [+]
Irungo tren geltokian, Aduanaren eraikinaren atzealdean dagoen Pequeña Velocidad pabiloiak zutik jarraituko du, 1936ko gerraosteko giltzapetze-sistema beldurgarriaren lekuko gisa, talde memorialisten borrrokaren ondorioz. Pabiloia frankistek erabili zuten 1936tik 1942ra,... [+]
Donostiako eta Gipuzkoako beste udalerrietako irudiak ikus daitezke unibertsitatearen webgunean.
PSN, EH Bildu eta Geroa Bai talde parlamentarien sinadurarekin aurkeztu da gaur eta onartua izateko babesa izango du.
Lazkaon 1960-70ko hamarkadan galdu ziren inauteriak berreskuratzeko asmotan dabiltzala irakurri dugu azken asteetan. Festa haietatik abiatuta herriko hainbat talde elkartu eta otsailaren 28an plazaratuko dira inauteriak ospatzera. Xehetasun gehiago jakin nahian Oin Arin dantza... [+]
Memoria Demokratikoaren Legea bete eta Lasa eta Zabala bahitu eta torturatu zituzten Donostiako La Cumbre eraikina memoria historikorako gune bihur dezaten exijitu dute Gipuzkoako Batzar Nagusietan. Jauregia 2023an Donostiako Udalari utzi behar zion estatuak, baina prozedura... [+]