Mateo Balbuena borrokalari komunista hil da, 110 urterekin
1934ko Asturiasko Iraultzan, Eusko Gudarostean eta militar faxisten kontrako gerran aritu zen Lezaman bizi zen komunista amorratu eta aktiboa.
Atzo zendu zen Mateo Balbuena, Naiz hedabideak jakinarazi duenez. Asturiarra jatorriz (1934ko greba iraultzailean parte hartu zuen oso gaztea zelarik), Lezaman bizi zen aspaldi, baserri batean bere ortua eta lorategia zaintzen, besteak beste.
Izan ere, Amurrion egon zen Guda Zibilean, Leandro Carro batailoiko arduradun gisa, eta San Pedro eta Txibiarte mendietako borroka odoltsuetan parte hartu zuen, besteak beste.
Balbuena 110 urterekin hil da, baina ez modu anonimoan. Izan ere, Urrezko Guka jaso zuen 2018an eta ekintzaile aktiboa izan da modu intelektualean duela gutxi arte. Hainbat liburu idatzi zituen, 100 urte beteta ere, eta Premio Planeta lehiaketako finalista izan zen 1964an.
Militantzia komunistako bizitza
Mateo Balbuena oso gazte hasi zen militatzen Asturiasen, 18 urte zituelarik, hain zuzen. Bi urte beranduago, 1934ko Urriko Iraultzan parte hartu zuen, zeinak armada espainiarrak greba iraultzailea zapaldu zuen militarki.
Beste bi urte geroago, Barakaldon zeuden eskuin muturreko militarrek estatu kolpea abiatu zutenean. Lehen orduetan armak biltzera bideratu zuen bere jarduera eta miliziak osatzeko deia zabaldu zutenean, Balbuenak erantzun zuen eta Donostiara jo zuen. Han Maria Cristina Hotelean gotortu ziren militarren aurka borrokatu zen.
Gero Amurrion egon zen. Refor okupatu zuten eta hiru batailoi sortu zituzten han; Araba -abertzaleak-, Bakunin -anarkistak- eta Leandro Carro -komunistak-. Balbuena komunisten unitateko buruetako bat zen.
Aiaraldean borroka odoltsuetan parte hartu zuen, San Pedron eta Txibiarten. Dena den, Amurrio uzteko beharra izan zuen: "Herrian egon ginen, Italiarrek Bermeo hartu arte. Murgian borrokatu genuen eta ikusi genuen haiek ere diziplina gutxi zeukatela, barre egin genuen ikusi genuenean guregana etorri zirela ikur espainiar batekin, pelotoian. Hori bai, gero bonbardatu gintuzten. Gorpuak atzean utzi genituen, baina metrailadorea ez! Ganekogortan borrokatu genuen ere, burdin hesian... eta hortik Uribe Kostara joan ginen. Azkenean, Torrelavegan zauritu ninduten eta hortik Asturiasera eraman ninduten".
Berez, zauriak ez ziren horren larriak izan, baina hiltzeko arriskuan egon zen, berak gogoratzen zuenez: "Hankan eta bularraren ezkerreko aldean. Jainkoarengan sinetsiko banu, biziraun izana mirari bat izan zela esango nuke, bonba defentsiboez beteriko gerriko bat bainuen jarria. Ez zuen eztanda egin. Figuerasen berrantolatu eta Guadalajarara joan ginen".
Balbuenak gerra amaitu arte ez zuen amore eman eta behin Errepublikaren porrota heldu zenean, saiatu zen Estatu frantziarrera igarotzen, II. Mundu Gerran borrokatzeko. Edonola ere, Guardia Zibilak harrapatu zuen ibilbide luze baten ondoren: "Ni saiatu nintzen Frantziara heltzen. Gauez egiten nuen bidea eta egunez kobazuloetan edo ahal nuen lekuetan lo egiten nuen. Bost aldiz pistola atera nuen ihes egiteko. Ez nuen ezer jateko, nire erlojua aldatu nuen ogiaren truke. Broton Guardia Zibilak tirokatu ninduen, adibidez. Handik gutxira bidezain batekin topatu nintzen. Horrek bere ogitartekoa eman zidan baina gero Guardia Zibila informatu zuen. Gau horretan, lo nengoen bitartean atxilotu ninduten".
Errepresioa
Atxiloketaren ostean etorri zen errepresioa. Hala ere, Balbuena zorionekoa izan zen. 12 urteko espetxe zigorra ezarri zioten eta Huescan, Jacan eta Larrinagan egon zen preso. Azken espetxe horretan Barakaldotik heldu ziren bere aldeko informazioak, tabernetara ez zela joaten argudiatuta, eta baldintzapeko askatasunean geratu zen.
Gero Bilbon bertan epaitu zuten: "Nire abokatuak eskatu zion fiskalari gogor egurtzea. Pentsa ezazu zer nolako defentsa geneukan... 6 urteko zigorra ezarri zidaten azkenean, baina kartzelara joan ordez erbestearekin zigortu ninduten. Nire etxetik 200 kilometrotara joan behar nintzen bizitzera. Xixongo bidea hartu nuen, baina kontrolatuta nengoela pentsatu nuen eta Cangas de Onisera joan nintzen. Zelula komunista bat sortu nuen eta Alderdi Komunistaren zuzendaritzarekin jarri ginen harremanetan".
Bere militantziagatik berriro atxilotu zuten eta Madrilen galdeketa izan ondoren -kide batek bere buruaz beste egin ondoren torturak pairatzen ez jarraitzearren- erakundea utzi zuen. Meatzari izan zen eta gero bere akademia sortu zuen. Burgoseko Prozesuko bi epaitu izan ziren bere ikasle.
Militantzia utzita ere, jarduera intelektuala eta komunista ez zuen inoiz alboratu eta liburu ugari idatzi zituen gai anitzak landuta: komunismoa bera edota ekologia. 102 urterekin sinatu zuen azkena.
Gurasoak hilik, etxeko ganbara husteari ekin zioten
seme-alabek. Hainbat gauzaren artean, koaderno eta paper sorta, argazkiak eta nahi beste agiri. Bego Ariznabarreta Orbeak aita aspaldi zenduaren gerrako memoria harrigarriak zurian beltz irakurri, eta jabetu zen altxorraz,... [+]
Kartografiak herri edo lurralde baten ezaugarriak baino askoz gauza gehiago adierazten dituela jakina da. Mapak eskuan konkistatu dira kontinenteak eta eraiki dira inperioak historian zehar, eta eskoadra zein kartaboiez definitu dira identitate kultural eta politikoak. Euskal... [+]
Arabako aztarnategi arkeologikoaren ondoan 280 metro luze eta 72 metro zabal dituen egitura ezkutatzen da soroen azpian. Arkikus enpresak drone bidezko kartografia teknika bereziak erabilita egin du aurkikuntza. Euskal Herrian ez da halako besterik eta Tarraco edo Calagurris... [+]
Larunbatean aldundian egindako ekitaldian Azconaren biloba María Jesús Fuertesek jaso ditu gorpuzkiak, bere seme-alabekin batera. Ekitaldian gogorarazi dute 1936-1945 urteen artean 376 pertsona exekutatu zituztela, horietatik 299 epaiketarik gabe.
Larunbatean egingo dute San Martin Harriaren inguruan 600 urte baino gehiago dituen ohitura eta aurten emakume alkateentzako jantzi erronkariarrak prestatu dituzte, orain arte gizonezkoentzako baino ez baitzeuden.
Paris, 1845. Frédéric Bastiat (1801-1850) ekonomialari eta politikari lapurtarrak Pétition des fabricants de chandelles (Kandelagileen eskaera) satira idatzi zuen. Protekzionismoaren aurkari sutsua, kandelagileek "bere argia salneurri baxuegitan... [+]
Lan kontu bat dela eta berrirakurri behar izan dut liburu zoragarri hau. Teoria, genealogia eta historia feminista batzen dituen liburu motz honek kritika ugari izango zituelakoan sarean begiratu eta, sorpresa! bakarra aurkitu dut, Irati Majuelok Berria-n idatzi zuena.
German Rodriguez eta Joseba Barandiaran omendu, eta langile mugimenduaren alde egindako lana txalotu dute Iruñean. Palestinari ere elkartasuna adierazi diote, sanferminetan urteroko zitan Iruñean.
Aurtengo neguan INRAPeko (Ikerketa Arkeologiko Prebentiboen Institutu Nazionala) arkeologoek nekropoli berezia aurkitu dute Auxerreko (Frantziako Estatua) erdigune historikoan: haur jaioberrientzako edo hilda jaiotako haurrentzako erromatar garaiko hilerria. K.o. I. eta... [+]
Viena, 1824ko maiatzaren 7a. Ludwig Van Beethovenen (1770-1827) 9. Sinfonia estreinatu zen. Konpositore alemaniarrak bukatu zuen azken sinfonia izan zen, baina, asmoari erreparatuta, lehena izan zela ere esan liteke. Beethovenek 1799 eta 1800 urteetan idatzi zuen 1. sinfonia;... [+]
El Villar aztarnategian 2017an aurkituriko mosaiko erromatar handia zaharberritu eta ikusgai jarri dute Ablitasko kultur etxean. IV. mendeko villa edo etxaldeak 40.000 metro koadro ditu eta oso-osorik dagoela uste dute arkeologoek, nahiz eta zati txiki bat baino ez duten... [+]
Aurten ere, uztailaren 8an, astelehenean gogoratuko dute German Rodrigez haren omenezko oroitarriaren alboan. 13:00etan izanen da: aurreskua lehenbizi, Mikel Lasarteren bertsoak gero eta La Furia eta Fermin Balentziaren emanaldiak bukatzeko. Iluntzean, Peñak, isilik eta... [+]
Orain dela hilabetetxo batzuk eztabaida bizia piztu zen sare sozialetan. Bi bando buruz buru: Euskal Herria kolonia bat ote da? Nire uste apalean, ika-mika haren muina kolonialismo eta inperialismo hitzen definizioan zegoen, oso modu ezberdinean erabiltzen ari baitziren hitzok... [+]