Martín Villa auzipetua, eta espainiar trantsizioa auzitan
Espainiako gobernazio ministro izandakoa gizateriaren aurkako krimenengatik epaitu nahi du Argentinako justiziak. 1976ko martxoaren 3ko eta 1978ko Sanferminetako sarraskiengatik auzipetu du María Servini de Cubría epaileak, kereila argentinarraren barruan.
Urtebete baino gehiago da Rodolfo Martín Villa 87 urteko agintari frankista ohiak María Servini de Cubría epailearen aurrean bideokonferentziaz protesta askoren erdian deklaratu zuenetik. Biktimen elkarteei luze egin zaie denbora hau guztia, baina pozez hartu dute azkenean auzipetzeko erabakia: “Desiratzen geunden eta albiste bikaina da” azaldu du Andoni Txasko Martxoak 3 elkarteko kideak. Asteartean prentsaurrekoa emango dute autoa sakonago baloratzeko.
Zehazki, 1976ko martxoaren 3an poliziak Gasteizen egindako sarraskiaren eta 1978ko Sanferminetako erasoaldiaren harira auzipetu du Servinik Martín Villa, Frankismoaren Krimenen kontrako kereila barruan, eta lau pertsonen heriotzaren arduradun egin du: Pedro María Martínez, Romualdo Barroso eta Francisco Aznar Gasteizko langileena, eta German Rodríguez LKIko militante iruindarrarena. Urte horietan Espainiako Gobernuko Sindikatu-harremanetarako ministro eta Gobernazio ministro izan zen Martín Villa, eta bere ardurapean beste hainbat hilketa eta sarraski ere gertatu ziren Euskal Herrian, tartean 1977ko Amnistiaren Aldeko Astekoak.
Baina inportanteena dena, hori guztia “gizateriaren aurkako krimenen” testuinguruan kokatu du epaile argentinarrak, preskribitzen ez duen delitua. ETBri Jose Antonio Bengoetxea EHUko zuzenbide katedradunak azaldu dionez, horrek “estrategia zabalgo batean” jartzen du auzia, jurisdikzioa “unibertsalki” zabaltzen baitu. Hala, “gizateriaren kontrako delitugilea epaitu daiteke edozein estatutan, estatu horrek onartzen badu jurisdikzio unibertsalaren printzipioa”, Bengoetxearen esanetan.
1977ko Amnistiaren Legea
Espainiako Justiziaren horma gainditu eta Martín Villa epaitzeko urrats garrantzitsua da honakoa, baina ez da erraza izango. Servinik 2014n inputatu zuen agintari frankista eta atxilotu eta estraditatzeko ere eskatu zion Interpoli. Bai Espainiako Ministroen kontseiluak, bai Espainiako Auzitegi Nazionalak atzera bota zuten eskaria, 1977ko Amnistia Legea urratzen zuela esanez.
Auzipetze auto berri honekin –900 orrialde ditu–, 1977ko Amnistia Legeak ematen dion blindajea desarmatu nahi du Servinik, Bengoetxearen ustez jurisprudentzia unibertsalaren gaia “bidezkotuagoa eta ondo arrazoitua” baitago bertan. Baina ezin ahantzi dezakegu, epaileak berak aitortu moduan, “Trantsizioa” deiturikoaren ostetik frankismoaren egitura errepresiboak bere horretan jarraitu zuela Espainiako Estatuan, beste aginte politiko baten pean, eta Martín Villa epaitzea, Estatua bera auzitan jartzea litzatekeela.
Epaileak oraingoz Martín Villa behin-behinean espetxeratzetik salbuetsi badu ere –Argentinako Apelazio epaitegiak bere abokatuen eskari bat onartu zuelako zentzu horretan–, bere ondasunak enbargatzeko eskatu du, 10 milioi eurora arte. Ministro ohiak 70eko hamarkadatik gutxienez 45 banku eta enpresa multinazionaletan goi mailako karguak izan ditu. Martín Villak jadanik esan du helegitea jarriko diola Serviniren autoari.
German Rodriguez eta Joseba Barandiaran omendu, eta langile mugimenduaren alde egindako lana txalotu dute Iruñean. Palestinari ere elkartasuna adierazi diote, sanferminetan urteroko zitan Iruñean.
Migratzaile familia batek irekitako denda baten aurrean ikur frankistak jarri dituztela salatu du Zurekin Nafarroa ezker koalizioak. Fiskaltzari eraman dizkiote datuak, gorroto delitu bat egon daitekeelako pankarta horren atzean.
1939 eta 1941 bitartean Igari eta Bidankoze arteko errepidea eraikitzera behartu zituzten frankismoaren 2.400 esklaboak omendu zituzten larunbatean, Igariko gainean. Errepresaliatu antifaxista haien memoriak gure bidea izan behar duela aldarrikatu zuten omenaldia antolatu zuen... [+]
Egin gintuztenen eta geure borondatearen kontra eraiki nahi izan zigutenen oinarria berriro ere indar berritzen ari ote den nago.
Eskolako Kontseiluaren izenean honako baldintza hauek jartzen zitzaizkien, gerraostean, gure herrietara maistra lanera zetozenei, derrigorrean... [+]
Hari buruzko aipamenik apenas iritsi zaigu historia liburuetan, baina Jesús Carrera Olascoaga (Hondarribia 1911 – Alcala de Henares 1945) Espainiako Alderdi Komunistaren idazkari nagusi izatera iritsi zen. Frankistek atxilotu, torturatu eta fusilatua, bere... [+]
Madrilgo Cuelgamurosen, Erorien Harana deituriko monumentuan arkeologoak egiten ari diren indusketetan etengabe ari dira jasaten eskuin muturreko jendeen presioa, hala adierazi du Pako Etxeberria auzitegi-medikuak. Egunotan, biktima errepublikarren senideek bisitatu ahal izan... [+]
1971n hainbat euskal abadek Zamorako espetxe hartatik ihes egiteko plana bertan behera geratu zen, poliziek tunela deskubritu ondoren. Nicanor Acosta abade-ohi komunistak Apaiz Kartzela dokumentaleko egileei elkarrizketa batean esan zien Santiago Carrillo izan zela salatzailea:... [+]
Hiru urteko lanaren emaitza jaso du Iruñeko Udalak sinatutako dekretuak. Auzotik sortutako ekimenari esker, zazpi kale eta hiru plaza izendatuko dituzte.
Fuerteventura (Kanariar Uharteak), 1954ko otsailaren 11. Tefiako Nekazaritza Kolonia abian jarri zuten uharteko aireportu abandonatuan, basamortuaren erdian. Nekazaritza kolonia eufemismoaren atzean, praktikan, kontzentrazio eremua izan zen Tefia, nagusiki LGBTI komunitateko... [+]
1936ko Gerra amaitzear zela, Franco diktadoreak Pirinioetan milaka bunker eraikitzea agindu zuen. Mendian horiek ikusten aspaldi ohituak gaude, baina ez genekien defentsarako lerro erraldoi bat osatzen zutela, eta azken urteetan berreskuratzeko ekimenak jarri dira abian. Izan... [+]
Francisco de la Cruz Orellanaren gorpuzkiak identifikatu ditu Gogora Institutuak, eta bere senideen eskuetan utzi ditu.
Olentzero poliziaren jomugan ibili zen 1940ko hamarkadaren bukaeran. Haurren bahiketa eta hilketagatik? Ez! Izan zitekeen, Olentzerok umeak zakuan sartu eta itsasora ematen zituela, edo igitaiarekin etortzen zela umeei lepoa moztera esaten baitzen. Baina, ez, polizia atzetik... [+]
Frankismoa ez zela 1975ean amaitu diktadoreak ohean azken hatsa eman zuenean, hori badakigu. Erregimenaren haziek bizirik iraun zuten poliziaren tortura ziegetan, justizia auzitegien sumarioetan eta militarren zein politikarien deklarazio kolpistetan –Aznarrek azkenaldian... [+]
Agoizko epaitegiak atzera bota du Igari eta Bidankoze arteko errepidea eraiki zuten 2.000 preso errepublikarren senitartekoek jarritako kereila. Epaileak dio, salatutako delituak preskribatu egin direla. Elkarte memorialistikoek epailearen jarrera salatu dute.