Marrubien ontasuna, bizitzak bizitza dakar
Aspaldi ez bezala gure etxean marrubiak (Fragaria x ananassa) jan eta jan ari gara udazkenaren sarrera ospakizun hauetan. Ez da gertaera makala, izan ere udazkena da marrubidian lanerako sasoi nagusia. Marrubidia osatu eta gaztetu edo erabat berritzeko landaketak orain egin ohi dira. Negu gorria edo beltza izango duten tokietan oraintxe eta negua badenik ere ia jabetzen ez diren itsasaldeko lurraldeetan urtea amaitu artean. Lorea eta fruitua eman eta eman ari den marrubi landarea negu atariko lan horiek egiteko sasoia ez zaiola etorri adierazten ari zaigu.
Gurean ez zaie landareei inolako botika edo pozoinik ematen. Hori da, neurri batean oraindik eta hainbeste marrubi jaten aritzearen gakoetako bat. Andersson GKS, Rundlof M eta Smith HG ikerlari suediarrek 2012an argitaratu zuten Nekazaritza ekologikoak polinizazioaren arrakasta hobetzen du marrubietan izeneko ikerketan argi diote: baldintza beretan nekazaritza konbentzionalean edo industrialean (pozoin eta ongarri kimikoak erabiliz) eta ekologikoan landutako bi sail bereizietan ekologikoan hazitako loreen %45 polinizatu eta ernaldu zen eta konbentzionalean %17 besterik ez. Hau da, ekologikoan polinizatzera etorri behar duen intsektua ere sustatzen da.
Marrubiaren polinizazioan kakalardoak, zimitzak, liztorrak, erleak, erlastarrak, erlemandoak eta tximeletak aritzen direla dio Albano S. jaunak Portugalgo Ribatejon egin eta 2009an Advances in Horticultural Science aldizkarian argitaratutako ikerketan. Ekologikoki zaindutako sailean bizitza ugariagoa da, eta bizitza gehiago dakar: polinizatzaile gehiago, marrubi gehiago, osasun gehiago eta abar. Marrubidi ekologikoak inguruan lore gehiago du, landare aniztasun oparoagoa, eta horrek berak polinizatzaile gehiago dakar. Ingurumena zainduz, kalitate hobeagoko marrubiak izango ditugu, eta batez ere gozoagoak, zaporetsuagoak eta dasta hobeagokoak!
Marrubiak beste begi batzuekin ere ikusi dituzte zientzialari gehiagok. Espainiako estatuan hiritar zientzia deritzon proiektu bat sortu dute. Marrubi landareak banatu eta hilebete pare batez balkoian edo leiho koskan eduki ondoren bere hostoen laginak jaso dira. Marrubien hostoen ezaugarri magnetikoak direla medio bertan pilatzen diren metal kutsakorren kontzentrazioa eta airearen kalitatea neurtzea izan da helburua. Gasteizko hiritar mordoxkak parte hartu du ikerketan eta bere marrubien hostoek diote hirian kutsadura dezentekoa dela (Vigilantesdelaire.ibercibis.es webean topatuko duzue).
Kutsadurari aurre egiteko landareak jartzea bezalakorik ez da, eta esan dut, oraintxe da marrubiak jartzeko sasoia. Landareak udara osoan herrestadarrak luzatu, eta lurra ukitzen duen tokian landare berria sortuko du. Moztu landaretxo gazte horiek eta landatu. Lehengoen tartean edo toki berri batean landatu. 30-35 cm-ko tartea utzi eta azpia pinu orriz edo pinu lumaz estali, lodi.
Ontasun asko du marrubiak, eta landareen hizkuntzan horixe adierazten du: ontasun biribila.
Odei Etxeberri Bimboire, Gorka Roca Torre eta beraien seme Oihan eta Miru buruaskiak dira elikaduran. Horretarako, aztertu behar izan dute gorputzak zer elikagai eta zein kopurutan behar dituen; horiek zein janaritan dauden; urtaro bakoitzean horiek denak eskuratzeko zer landu... [+]
Gaurko artikuluari ekitera noalarik Chamaemelum nobile loretxoari larranbiloa, larramilua, amasabel-belarra edo bitxeleta deitzen diozuenak ere nire gogoan zaudete; zuetako batek idatzi baitit duela ez egun asko Instagrametik “gaur Goizueta aldean kamabillua bildu dut eta... [+]
Tolosatik abiatu eta Bedaion gora egin, Menditxiki aldera. Batean Bedaio, bestean Zarate, Gipuzkoako eta Nafarroako muga-mugan gara. Hantxe dira helburu ditugun lursailak, Itxitua eta Erlo, garai batean lahar, pagadi gaur egun: Gregorio Ugartemendia Zubillagaren basoa duzu.
Mahaño Lanathoua 2017an hasi zen aitaren lurretan arbolak landatzen, oihan baratzea lantzeko ideiarekin. “Hasieran asmoa ez zen horretatik ekonomia bat sortzea, gure buruaskitasunerako bidean pausoak ematea baizik”, gogoratu du laborariak. Baina, landaketekin... [+]
Duela gutxiko kontua da. Iberiar katamotza (Lynx pardinus), mundu mailako felino espezie mehatxatuenetarikoa, “galtzeko arriskuan” egotetik “kaltebera” kategoriara igaro da IUCNren Espezie Mehatxatuen Zerrenda Gorrian. Espeziea kontserbatzeko egindako... [+]
Zuhaitzen eta arbolen sarobean nabil azken urte hauetan. Larrean, abaroan eta biaoan hor nabil atera ezinik. Zuhaitzei eta arbolei aparteko begirunea diedala jabetua izango zara, tarteka behinik ARGIAren Bizi Baratzea txoko honetan ibiltzen bazara. Eta azkenaldi honetan,... [+]
Nekazaritzaz eta abeltzaintzaz askotan entzuten da lanbide "oso lotua" dela, jai egunik edo oporrik ez dela existitzen. Ipar Euskal Herriko Onetik eta Etxaldia gasnategiek, Berria eta Aldudeko Esne Kooperatibekin elkarlanean, laborariei bakantzak bermatzeko egitasmoa... [+]
Txikitan kaian arrantzatu ohi genituen ‘pantxito’ gehienak ziurrenik bisiguak izango ziren, baina nekez ikusten genituen bisigu handiak. Izatekotan, jatetxe ezagunetan izango zen, arraindegietako bisigu gehienak kanpotik ekarriak ziren bitartean. Egun, kostaldeko... [+]
Galdera hau jaso berria dut Bizi Baratzeako postontzian: "Gaia San Joan bezperako familia afarian atera huen, Unanue sagardotegian, Azpeitian. Seguran Santa Engrazia egunean erein behar ditugun haziak bedeinkatzen dira. Erein beharreko hazi guztiak eramatea komeni al da?,... [+]
2022an Nafarroako Liburutegien Sareak martxan jarritako proiektu berezia da hazien liburutegia. Clara Flamarique Goñi da Nafarroako Gobernuaren liburutegi zerbitzuko proiektuen arduraduna, eta honela gogoratu ditu hastapenak: “Zaragozako liburutegian martxan zuten... [+]
Ur azaletik gertu dabiltza arrainak igerian. Zerbait uretarantz gerturatzen ari da, hegan: arrano bat dator, bere atzaparrak aurrerantz luzatuta eta zaplast! Uretan sartu da, bete betean. Arraina harrapatu ostean burua uretatik atera du arranoak, baina arrainak hondorantz egiten... [+]
Bost hilabete bete dira otsailaren 6an traktoreen mobilizazioak hasi zirenetik. Mirene Begiristainek eta Isabel Alvarezek ekofeminismoaren betaurrekoak jantzita aztertu dituzte mobilizazio hauek eta fokutik kanpo geratu diren laborariak eta aldarrikapenak ekarri dituzte lehen... [+]
Ingurumena, bioaniztasuna, uraren gestioa eta haurren beharrak oinarri hartuta, ikastetxeetako patioak aldatzeko proiektu kolektiboa jarri dute martxan Pirinio Atlantikoetan; Euskal Herriko lau herrik hartuko dute parte. Iruñean ere, itzal eta landare gehiago izango... [+]
A zer lanak ematen dizkigun! Txoratzen gaitu tomateak (Solanum lycopersicum). Artaxoakoa dela, edo Tuterako Itsusia, edo Aretxabaletakoa, edo Erandiokoa, pikoluzea, gerezia dela, madari tomatea dela, Igeldo, mendigorria, transgenikoa dela, Eusko Labela dela, idi-bihotza, korta... [+]