Marrubien ontasuna, bizitzak bizitza dakar
Aspaldi ez bezala gure etxean marrubiak (Fragaria x ananassa) jan eta jan ari gara udazkenaren sarrera ospakizun hauetan. Ez da gertaera makala, izan ere udazkena da marrubidian lanerako sasoi nagusia. Marrubidia osatu eta gaztetu edo erabat berritzeko landaketak orain egin ohi dira. Negu gorria edo beltza izango duten tokietan oraintxe eta negua badenik ere ia jabetzen ez diren itsasaldeko lurraldeetan urtea amaitu artean. Lorea eta fruitua eman eta eman ari den marrubi landarea negu atariko lan horiek egiteko sasoia ez zaiola etorri adierazten ari zaigu.
Gurean ez zaie landareei inolako botika edo pozoinik ematen. Hori da, neurri batean oraindik eta hainbeste marrubi jaten aritzearen gakoetako bat. Andersson GKS, Rundlof M eta Smith HG ikerlari suediarrek 2012an argitaratu zuten Nekazaritza ekologikoak polinizazioaren arrakasta hobetzen du marrubietan izeneko ikerketan argi diote: baldintza beretan nekazaritza konbentzionalean edo industrialean (pozoin eta ongarri kimikoak erabiliz) eta ekologikoan landutako bi sail bereizietan ekologikoan hazitako loreen %45 polinizatu eta ernaldu zen eta konbentzionalean %17 besterik ez. Hau da, ekologikoan polinizatzera etorri behar duen intsektua ere sustatzen da.
Marrubiaren polinizazioan kakalardoak, zimitzak, liztorrak, erleak, erlastarrak, erlemandoak eta tximeletak aritzen direla dio Albano S. jaunak Portugalgo Ribatejon egin eta 2009an Advances in Horticultural Science aldizkarian argitaratutako ikerketan. Ekologikoki zaindutako sailean bizitza ugariagoa da, eta bizitza gehiago dakar: polinizatzaile gehiago, marrubi gehiago, osasun gehiago eta abar. Marrubidi ekologikoak inguruan lore gehiago du, landare aniztasun oparoagoa, eta horrek berak polinizatzaile gehiago dakar. Ingurumena zainduz, kalitate hobeagoko marrubiak izango ditugu, eta batez ere gozoagoak, zaporetsuagoak eta dasta hobeagokoak!
Marrubiak beste begi batzuekin ere ikusi dituzte zientzialari gehiagok. Espainiako estatuan hiritar zientzia deritzon proiektu bat sortu dute. Marrubi landareak banatu eta hilebete pare batez balkoian edo leiho koskan eduki ondoren bere hostoen laginak jaso dira. Marrubien hostoen ezaugarri magnetikoak direla medio bertan pilatzen diren metal kutsakorren kontzentrazioa eta airearen kalitatea neurtzea izan da helburua. Gasteizko hiritar mordoxkak parte hartu du ikerketan eta bere marrubien hostoek diote hirian kutsadura dezentekoa dela (Vigilantesdelaire.ibercibis.es webean topatuko duzue).
Kutsadurari aurre egiteko landareak jartzea bezalakorik ez da, eta esan dut, oraintxe da marrubiak jartzeko sasoia. Landareak udara osoan herrestadarrak luzatu, eta lurra ukitzen duen tokian landare berria sortuko du. Moztu landaretxo gazte horiek eta landatu. Lehengoen tartean edo toki berri batean landatu. 30-35 cm-ko tartea utzi eta azpia pinu orriz edo pinu lumaz estali, lodi.
Ontasun asko du marrubiak, eta landareen hizkuntzan horixe adierazten du: ontasun biribila.
Errezilera bizitzera joan eta sagarrondoak landatu zituen Satxa Zeberiok, Bio-K proiektuaren bultzatzaileak, duela zenbait urte. “Iritsi zen sagarrekin zerbait egiteko momentua, eta sagar zukua eta sagardoa ekoizteari ekin genion orduan”, azaldu du. 2015ean sortu... [+]
Agur negu. Negu betea da eta badoa. Mimosak (Acacia dealbata) eta magnoliak (Magnolia soulangeana eta Magnolia stellata) loratu dira, ongi etorri beraz loraldi nagusiei. Baina kontuz hotzarekin. Dagoeneko egun-argia ordubete pasatxo luzatu bada ere, zehar begiratuz bada ere... [+]
Gurean hain ezaguna den hegazti hau ustelzale porrokatua da, eta honek ez dio fama onik ekarri. Batzuek arrano, buitre, futre, hatxarrano edo mirusai deitzen diote; izen ofiziala sai arrea (Gyps fulvus) da.
Artiletan sustraitzeak ematen duen bakeak salbatzen nau maiz, kanpoko zein barruko ekaitzetatik. Artilea baino bakegile eraginkorragorik ez dut aurkitu inguruan. Bere indarra areagotzen da odola, karena eta oritza tartean badaude; artilearekin batera haiek ere ehundu baitute... [+]
Otsailean, neguaren erdigunean gauden honetan, lehentasuna gorputza ondo ureztatua edukitzea da. Intxaurrondoa egiten ari den bezala: sustraiak neguan biltegi gisa erabiltzen ditu, sustrai motz eta lodiak behar ditu, ura eta lurreko mantenugaiak biltzeko.
Txerri-hiltze sasoia da negua. Hotzak beroarena errazago kenduko dio. Guri ere txerriez hitz egiten dugunean beroarena behinik kenduko baligute!
Urteak daramatza Ipar Euskal Herriko Biharko Lurraren Elkarteak (BLE) bioaniztasun landatuaren inguruan lanean. “Hainbat proiekdu ditugu abian, eta horietako bat baratzeko hazien ingurukoa da”, azaldu du Nico Mendiboure Hazi Sareko kideak. Duela lau bat urte hasi... [+]
Gaur egun Lur planetan bizi diren intsekturik handienek 30 cm inguruko tamaina izan dezakete, gizaki baten seiren bat, gutxi gorabehera. Horien artean daude tximeleta eta sits erraldoiak edo kakalardo potoloak. Halako izaki harrigarrien aurrean nola bada erreparatu lau... [+]
Lapurdiko hezegunea funtsezkoa da biodibertsitatearen biziraupenerako. Proposamena eremuan zabaldu dute eta Errobi inguruko sistema hidrauliko osoa barnean izango luke; Baionako, Angeluko, Basusarriko, Milafrangako eta Uztaritzeko Aturri ibaiaren ibaiadarrak, esaterako. Bost... [+]
Arboletako hostoak eroriak dira eta basoko lurra estalia dute. Lurraren eta hosto gorrituen artean, alabaina, sortzen da geruza fin bat, arreta gutxi jasotzen duena, baina espezie askoren biziraupenerako garrantzi handia izan dezakeena. Hezetasuna mantentzen du, zomorroak... [+]
Nekazaritzan trebatzeko eta proiektu propioak abiatu aurretik ekoizpenean eta merkaturatzean norbere burua probatzeko, abian dira gurean nekazaritzako hainbat test gune. Araban, 2023an abiatu zuten Aleko nekazaritzako test gunea, baina, antzeko egitasmo gehienekin alderatuta,... [+]
Sekula bananarik jan ez duten bi lagun ezagutzen ditut; nerau bat. Bananazalea da, ordea, jendea. Afrika eta Asia aldean sortutako landare generoa da banana (Musa x paradisiaca), baina gaur egun Ameriketan ere asko egiten da. Ekoizlerik handiena India da, eta esportatzaile... [+]
Urte berriaren hasieran asmo berritu egiten gara dirudienez, eta egin beharreko zereginen zerrendak egiten ditugu gutako batzuk. Egiteko horien artean irakurtzeko ditudan liburuen zerrenda izaten da bat, gero eta zerrenda gizenagoa. Zuetako ez gutxik zer irakurtzen dudan galdetu... [+]
Lursailaren jabeak hitzarmena sinatu du Lurgaia Fundazioarekin eta Sagarrak talde ekologistak deialdia zabaldu du landaketara batzeko. Zaraobe Institutuko ikasleak asteartean aritu ziren zuhaitzak landatzen.
Itsason (Gipuzkoa) elkarren ondoan dauden bi baserri dira Urteaga eta Urkulegi, duela zenbait urte elkartu eta proiektu bateratua martxan jarri zutenak. “Bi baserriak elkartu eta ekoizpen proiektua abiatu genuen, eta 2011tik dedikazio osoarekin ari naiz honetan”,... [+]