Azken urteetan ugaritu egin dira Afrika hegoaldeko ustezko sorginkeriaren aurkako erasoak. Malawiko kasua egin da ezagunenak; bertan, ohikoak dira ustezko sorginei emandako jipoiak. Eraso horien biktimak jende heldua dira, eta emakumeak dira ia guztiak. 2019tik gutxienez 75 lagun hil dituzte herrialdean arrazoi horregatik; aurten, gutxienez bost. Legez, sorginkeria ez da existitzen herrialdean, britainiar kolonoen herentziaz, baina herritarren artean sinesmena guztiz zabalduta dago: adituek gomendatu dute legez onartu dezatela bere existentzia, debekatu eta erasoak gutxiagotu ahal izateko.

Herrialdeko zenbait erakundek kezka adierazi dute, eraso horiek jende nagusiaren aurka doazelako. Jendearen ezbeharren errudun egiten dituzte sorginkeria leporatzen dieten pertsonak, eta jipoitu, hil edota etxegabetu egiten dituzte. Praktika horiek, batez ere, landa eremuko lurraldeetan egiten dira, hiriburutik urrun daudenetan, eta horrek zailtzen du giza eskubideen alde dabiltzan erakundeen esku hartzea.

“Herri justizia” izengoitia hartu dute eraso horiek; uste dute emakume nagusi horien errua dela edozein ezbehar, eta bere aurka egitea bidezkoa dela. Kontua da eraso horien biktimak, oro har, emakume nagusiak direla. Kasu horretan, agintarien esku hartzea zaila da, jendearen sinesmenetan ez dutelako nahi eskurik hartu; baina, era berean, kolektibo jada zaurgarri bat ari dira are gehiago baztertzen.

Lege koloniala

Eztabaida bizia da Malawin: alde batetik, biztanle gehienek sinisten dute sorginkerian, eta horri botatzen diote ezbeharren errua. Beste alde batetik, sineste hori ezin frogatzeak dakar berau ezin epaitzea, eta, beraz, legez ezin debekatzea. 1911n sortu zuten sorginkeriaren aurkako legea, britainiar kolonia zirela, eta egun ere lege hori dago indarrean. Bere helburua zen “praktika arriskutsuak” galaraztea, bere premisa baita sorginkeria ez dela existitzen; horregatik, legea martxan jarri zutenean, epaiketa metodoak Erdi Arokoak ziren.

Egun, lege hori moldatzeko saiakerak izan dira, batez ere sorginkeria existitzen ez dela dioen zatia aldatzekoa. Zenbait txostenetan baieztatu dute sinesmen sendoa dagoela herrialdean, eta horretan sineste hutsak egiten duela erreal. “Legeak ezin ditzake jendearen sinesmenak zapaldu”, azaldu du Robert Chinangwa Auzitegi Goreneko epaile eta txostena egin duen batzordearen buruak.

Horrela, bada, gomendioa argia da: legez onartu behar dute sorginkeria existitu egiten dela. Horrek lagun dezake, beren hitzetan, jendeak legea bere kabuz betearazi ez dezan.