Magnolian kakalardoa polen-mamitan
Magnoliak eleganteak dira. Dotoreak. Anddereak. Pontxoak. Apainak. Pimentak. Gurbilak. Ponposak, ponpoxearrenak. Ortiroak. Ia-ia fazazkoak, kriket eta kraket. Ez naiz harritzen, beren loraldien azpian lurrarekin urtzerainoko handitasunaren menpeko sentitzen naiz urtero.
Magnolia (Magnolia spp.) baten loraldia ezagutzen duzunean ez duzu berehalakoan ahaztuko. Begiak irentsiko dizkizu, bista jango eta ikuspegirik gabetzeraino hustuko zaitu. Ezagutzen duzun edertasun goiena areagotu baldin badaiteke, magnoliak eramango zaitu, beste munduratuko zaitu eta seko sorgorra ez bazara jo eta lo utzi. Edertasun gutxi dago, eta landareen erreinuaz ari gara gero, edertasun gutxi dago magnoliarenaren tamainakoa, zeure buruaz zeu egiteko gai dena.
Magnoliak ugariak dira, erruz ugaritu ditugu. Milaka urtetako lorezainen barrenikarak eta bihotzetako erupzioak ez dira alferrikakoak izan, eta belaunaldiz belaunaldi hibridazioak eginez garraldi bikainak baliatu izan dituzte magnolia bat eta bestearen nahastekakoen emaitza gero eta ikusgarriagoak sortzeko. Eta, gero eta barietate edo kultibar gehiago dugunez, nahasketak egiteko aukera gehiago: eta orduan eta loraldi oparoagoko, eite bereziagoko, lore kolore deigarriagoko, lore tzarragoko eta fruta-usaintsuagoko, loraldi iraun luzeagoko magnolia berriak. Magnoliaren Nazioarteko Elkarteak argitaratua duen magnolia kultibarren zerrendan milatik gora azaltzen dira. Eromena. Denak etxerako modukoak. Nork egingo du magnolien lorategia? Landatu eta urte batzuk behar dituzte oparo loratzeko, baina gero urteetarako lore emana dute. Mila horiek landatzeko lursail handia behar, baina gero ekarria ere halakoa, bisitena soilik gizena litzateke.
Loredun landareetan lehenengoetakoak dira magnoliak. 100 milioi urtetik gora bizi dira dagoeneko. Dinosauroak aurrean hartuta eraman zituen lurreko desmasiari aurre egin zioten, hostoei astindutxo bat eman eta adar muturrez aurrera. Erleak baino askoz lehenago sortu ziren eta polinizaziorako bektore edo bitarteko lagunak kakalardoak dituzte, haiek bezain zaharrak. Erleak ez bezala, kakalardoak ez ditu nektar lurrintsu gozoak erakartzen, bai ordea polenak. Loreko alor emea diren karpeloak polengile arren tankerakoak dituzte, polen ugariago bailegoke. Polena jaki nagusietakoa dute. Horrek baldintzatu du magnolia-loreen ezaugarri nagusia: handiro berebiziko polen pila sortzen dute, mukuru-gaindika, eta, noski, kakalardoak polen-mamitan. Gauez loreak itxi egiten dituzte: kakalardoak, polenetan ero, bertan harrapatuta geratzen dira. Goizez irekitzen diren arte, ederki poleneztatuta, hurrengo lorea bisitatzean erraz ernaltzeko. Kakalardo gajoak behatza eman eta magnoliak bihotza hartu.
Magnolia izena Peire Manhol botaniko okzitaniarraren omenezkoa du, frantsesez Pierre Magnol esaten baitzioten. Manhol jaunak 2.000tik gora espezie berri deskribatu zituen, asko Pirinioetan, eta lehenengoz Prodromus obran landareen familiakako sailkapenerako sistema bat proposatu zuen; egun sona eta loria guztiak harenganatu dizkiogun Linneok egindakoa baino lehenago. Zenbaiten arabera, Linneok berak jarri zizkien lehen-lehenengo familiari Magnoliaceae eta generoari Magnolia izenak bera baino lehenagoko sailkatzaileari. Egun ohikoak diren erleentzako loreen aurrekoak bere loriaren aurrekoa merezi zuenari.
Atera kalera, parkera, eta adi magnoliei. Eta amainatu eta limurtzen dituzten kakalardoei.
Sendabelarrak non bildu galdetuz idazten didate eta bide bazterrei erreparatzeko esan ohi diet. Erromantizismoak kalte egin digu bizitzako esparru askotan eta hemen ere bai, sendabelarrak ez baitaude mendi tontorretik gertu dauden bide zidorretan (bakarrik), ezta kostatik bertan... [+]
Apirilak asaba zaharrengana garamatza. Apirila urte osoaren gakoa izango da. Lurrak antolatzea, ongarriketa osatzea, haziak plantatzea, pardak, makilak, sareak, lokarriak atontzea… Hamaikatxo lan bada, sasoi berrirako urratsik handiena, gero uda eta udazkena azkurriz eta... [+]
2021 inguruan hasi zen Itziar Presa Blasco gernikarra konbutxaren munduan murgiltzen. “Magisteritza ikasi nuen nik, eta hezkuntzan aritu nintzen urteetan lanean, baina semeak jaio zirenean etxean geratzeko aukera izan nuen, eta ordu arteko guztia, nolabait, apurtu egin... [+]
Gaur aurkezten dugun intsektuaren izen zientifikoak, besteak beste, bi gauza azaltzen dizkigu: alde batetik, gorria dela (ez erabat) eta ez duela hegorik. Okerrak ez dira biak ala biak, baina gorria ez da bere kolorazio bakarra, eta hegoak ere izan baditu, baina beraien tamaina... [+]
Nekazariarentzat baratzea eragozpena besterik ez da. Egungo makina bat nekazari “aurreratuk” horrela pentsatzen du. Bere lanean ez dute baratzerik behar, ezta oilategirik, ezta sagarrondorik, ezta erlauntzarik ere.
Gasteizko Basaldea etxaldean dago kokatuta Soilik nekazaritza birsortzaileko proiektua, Abetxuko auzoan, eta Jaime Garcia, Joseba Vigalondo eta Javier Chaves dira bultzatzaileak. “Lehen sektorean, eredu agroekologikoan inkorporazio berriak bultzatzea da gure helburua,... [+]
Sugea entzun eta leku lehor bat etorriko zaio burura askori, narrastiek beroa behar dutela ondo barneratua baitu gizakiak. Suge guztiak ez dira berdinak, ordea; denek ez dituzte baldintza berak gustuko, eta horri esker dago, besteak beste, dagoen dibertsitatea. Bakoitzak bere... [+]
Udaberrian orain dela egun gutxi sartu gara eta intxaurrondoa dut maisu. Lasai sentitzen dut, konfiantzaz, bere prozesuan, ziklo berria hasten. Plan eta ohitura berriak hartu ditut apirilean, sasoitu naiz, bizitzan proiektu berriei heltzeko konfiantzaz, indarrez, sormen eta... [+]
Ohe beroan edo hotzean egiten da hobeto lo? Nik zalantzarik ez daukat: hotzean. Landare jaioberriek bero punttu bat nahiago dute, ordea. Udaberriko ekinozio garai hau aproposa da udako eta udazkeneko mokadu goxoak emango dizkiguten landareen haziak ereiteko.
Duela lau urte abiatu zuten Azpeitian Enkarguk proiektua, Udalaren, Urkome Landa Garapen Elkartearen eta Azpeitiako eta Gipuzkoako merkatari txikien elkarteen artean. “Orain proiektua bigarren fasera eraman dugu, eta Azkoitian sortu dugu antzeko egitasmoa, bere izenarekin:... [+]
Itsasoan badira landareen itxura izan arren animalia harrapari diren izaki eder batzuk: anemonak. Kantauri itsasoan hainbat anemona espezie ditugun arren, bada bat, guztien artean bereziki erraz atzemateko aukera eskaintzen diguna: itsas-tomatea.
Aurten "Israel Premier Tech" txirrindularitza talde israeldarra ez da Lizarraldeko Miguel Indurain Sari Nagusia lasterketara etorriko. Berri ona da hori Palestinaren askapenaren alde gaudenontzat eta munstro sionistarekin harreman oro etetea nahi dugunontzat, izan... [+]
Sare sozialen kontra hitz egitea ondo dago, beno, nire inguruan ondo ikusia bezala dago sare sozialek dakartzaten kalteez eta txarkeriez aritzea; progre gelditzen da bat horrela jardunda, baina gaur alde hitz egin nahi dut. Ez ni optimista digitala nauzuelako, baizik eta sare... [+]
Bada Borda bat ilargian. Bai, bai, Borda izeneko krater bat badu ilargiak; talka krater edo astroblema bat da, ilargiaren ageriko aldean dago eta bere koordenadak 25º12’S 46º31’E dira; inguruan 11 krater satelite ditu. Akizen jaiotako Jean Charles Borda de... [+]
Donostiako Amara auzoko Izko ileapaindegi ekologikoak 40 urte bete berri ditu. Familia-enpresa txikia da, eta hasieratik izan zuten sortzaileek ile-apainketan erabiltzen ziren produktuekiko kezka. “Erabiltzaileen azalarentzat oso bortzitzak dira produktu gehienak, baina... [+]