Lurzorua, ondare bizia
Lurzorua ekosistemen balioen, funtzioen zein zerbitzuen natura ondarea da, ura eta airea diren bezalaxe. Hala ere, milioika tona lurzoru higatzen eta itsasoratzen da urtero Euskal Herrian. Lurzoru hori sortzeko ehunka edo milaka urte behar izan dira, baina erraz galtzen uzten dugu estalki bizi hori. Alde batetik, urbanizatu edo ezabatu egin delako porlan edo asfalto pean (lurraldearen %10 inguru, alegia); bestetik, higatu egiten delako. Izan ere, malda handiko arloak biluzik uzten dira basogintzaren zikloaren baitan, landarerik gabe; bestetik, haranetako hesiak, arboladiak eta bestelako elementu babesleak desagertzen doaz, haizeari bide librea ematen. Amaitzeko, ibai eta errekatako arboladia mehetuta dagoelako –“ilarako basoa” diote–, desagertu ez denean egoerarik okerrenean.
Lurzorua geodibertsitate ondarearen zutabe ahaztu ezina da. Bestetik, biosferako estalki bizitzat aldarrikatu behar da. Biodibertsitatez eta bizidunez osatutako habitat aparta da; lehorreko ekosistemen ezinbesteko geruza edafikoa. Gainera, lurzorua karbono biltegi nagusitarikoa da. Etorkizun motza du epe laburrerako euskarri edo oinarri produktibo soil gisa ikuskatzen duenak.
Zuhaitzak lurzorua behar du; arrainak ura behar du. Baina gure paisaia menditsu eta malkartsuan mendi-lepoak biluzik ikusi ohi ditugu, landaredi guztia ezabatuta
Zuhaitzak lurzorua behar du; arrainak ura behar du. Baina gure paisaia menditsu eta malkartsuan mendi-lepoak biluzik ikusi ohi ditugu, landaredi guztia ezabatuta, zorua goldatuta haragi bizian, lurzoruz gabetuta; eta pisten orbanak dira nonahi. Klima aldaketak eurite handiak sarriago eragiten ditu ja; datorren eszenatokian, mendi nahiz arroetan ur arrapalada bortitzagoak eragingo eta hauspotuko ditu muturreko meteorologiak.
Bilboko Areatzako zubitik Ibaizabal ibaiari begira zaudenean ekaitzaren ostean, ura barik basatza kolada ikusten duzu. Basoaren oinak higatu dira eta arroa zeharkatzen du Kantauri itsasoa kolore nabarrez tindatzeko. Luma nabar hori Urdaibaiko kostaldean ere ikusiko duzu, Izaro irla besarkatu ostean Ogoño paretik baitoa Gipuzkoako uretan zabaldu arte. Urumeako, Oriako eta Aturriko bokaletan, sedimentu luma nabarmenak berdin sortzen dira. Horrenbestez, arroen “lurzorustea”, Euskal Herriko ibai eta estuario guztietan gertatzen eta behatzen da.
Euskal Hiria metafora ederra da, baina bisioa edo helburua ez da izan behar lurralde osoa hiri bihurtzea. Alderantziz, hiriak lurraldeari so egin behar dio, eta bere ekosistema naturalak eta landa-paisaiak babestu eta sustatu behar ditu: baso, lantzar, landazabal nahiz ibai eta hezegune bizidunak. Lurraldeak eta bere ekosistemek balio eta zerbitzu anitzak eskainiko dituzte, baina horretarako lurzorua irmoki babestu behar da.
Xabier Arana Eiguren, Biologia Zientzietan lizentziatua
Bidali zure iritzi artikuluak iritzia@argia.eus helbide elektronikora
ARGIAk ez du zertan bat etorri artikuluen edukiarekin. Idatzien gehienezko luzera 4.500 karakterekoa da (espazioak barne). Idazkera aldetik gutxieneko zuzentasun bat beharrezkoa da: batetik, ARGIAk ezin du hartu zuzenketa sakona egiteko lanik; bestetik, egitekotan edukia nahi gabe aldatzeko arriskua dago. ARGIAk azaleko zuzenketak edo moldaketak egingo dizkie artikuluei, behar izanez gero.
Punto Bobo liburuaren irakurketan murgilduta, Itxaso Martin Zapirain egilearen Eromena, Azpimemoria eta Isiltasunak Idazten ikerketa lanean sentitu nuen egiazkotasun eta maila etikoarekin egin dut berriz ere topo. Eta hortaz, hara bueltatu. “Oihu izateko jaio zen isiltasun... [+]
Dirudienez, Euskal Herrian migrazioa arazo bilakatu da azken bi hamarkadetan. Atzerritarrez josi omen dira gure lurrak. Gure kultura arriskuan omen dago fenomeno “berri” horren ondorio. Lapurretak, bortxaketak, liskarrak… Bizikidetza arazo horiek guztiak... [+]
Azken hamarkadetan euskararen biziberritzeak duen erronka handienetakoa, euskararen ezagutzaren unibertsalizazioarekin batera, erabilerarena da. Askotan, gazteen euskararen erabileran jarri ohi dugu fokua, baita euskararen erabilerak izan duen eta izan dezakeen bilakaeraren... [+]
Goizean jaiki orduko hasten dira desegokitasunak. Beharbada lotarako erabili duzun lastaira ere ez zen egokiena. Baina, ezin ba idatzi desegoki sentiarazten nauten guztiez. Horregatik, udaberriko ekinozioa –egunaren eta gauaren arteko oreka– dela eta, oraindik ere,... [+]
Ez da gauza berria politikari profesionalak gizarteko arazoak estaltzeko ahaleginetan ibiltzea. Azkenaldian Denis Itxaso -EAEko Etxebizitza sailburua- entzun dugu etxegabetzeei garrantzia kenduz eta aditzera emanez gurean bazterreko fenomenoa direla; eta Begoña Alfaro... [+]
Antropozentrismoaren aldaera traketsena eurozentrismoa izan zen. Europako mendebaldea, geografikoki, Kontinente Euroasiarraren penintsula txiki bat besterik ez da, baina lau mende luzez gertaera demografiko, teknologiko eta ideologiko batzuk zirela medio, bazter horretako... [+]
Badakizuenok badakizue, beste gauza asko bezala, euskararen aldeko borrokan ere politikoek, eragile batzuek eta hedabideek beraien antzezlana saldu nahi digutela, benetakoa balitz bezala.
Lehen urtean pozik jaso nuen, "Euskaraldi" hau. Zer edo zer zen, ezer ez zegoela... [+]
Euskarak, mendez mende, zapalkuntza sistematikoa jasan du, eta oraindik ere borrokan dabil egunerokoan bere leku duina aldarrikatzeko. Hizkuntza baten desagerpena ez da inoiz berez gertatzen; planifikazio politiko eta sozialak eragiten du zuzenean. Euskaldunoi ukatu egin izan... [+]
Horra Libération egunkariak berriki argitaratu duen idazkia:
“Bayonne” bukatu da, Libérationek “Baiona” idatziko du
Hiri baten izenaren erabilpena ohiturazkoa delarik, egunkari batean izen horren erabilpena aldatzea zaila da. Alta, irakurleen... [+]
Eusko Jaurlaritzak eta Arabako Foru Aldundiak Datu Zentroen instalazioei ateak irekitzen dizkiete horiek arautzeko legedia sortu aurretik. Bilbao-Arasur Dantu Zentroarekin, bere lehen fasea gauzatuta, eta instalatzea amesten duen Solariaren Datu Zentroarekin, 110.000 m2... [+]
Otero jauna, garai honetan artzain honek ez du tarte handirik izaten ezertarako, justuan ibiltzen naiz, baina gaurkoan ezin utzi erantzun gabe zure azken kolaborazioa. Izan ere, sortu didan egonezinak pisua du. Haserrea ere astuna egiten zait. Ez pentsatu, ordea, dela zenbait... [+]
Duela gutxi, asteburu berean, Ertzaintzak bi salaketa jaso ditu: lehenengoa, emakume kolonbiar batena; lekukoen arabera, ertzainak kolpeka jarraitu zuen lurrera bota ondoren eta konorterik gabe zegoela; ospitalean garuneko edema eta paralisi partziala diagnostikatu zizkioten... [+]
Frantziskok "Franciscomanía" zeinuarekin hasi zuen bere Aitasantutza. Fenomeno soziologiko horri esker, Vatikanoko boterearen zirrikituak aldez aurretik ezagutzen ez zituen gaztetasunaren ikono eta Elizako aldaketa-haizeen intsuflatzaile bihurtu zen.
Era berean,... [+]
Euskal Herriko Mugimendu Feministak aurtengo Martxoak 8ko mobilizazioak "faxismoaren, erreakzionarismoaren eta zapalkuntzaren aurkako aliantzak" ehuntzean ardaztu ditu.
Kepa Kortak Naiz-en idatzitako “Musikariaren jakituria” artikuluan faxismoa definitzeko... [+]