Lurzorua, ondare bizia
Lurzorua ekosistemen balioen, funtzioen zein zerbitzuen natura ondarea da, ura eta airea diren bezalaxe. Hala ere, milioika tona lurzoru higatzen eta itsasoratzen da urtero Euskal Herrian. Lurzoru hori sortzeko ehunka edo milaka urte behar izan dira, baina erraz galtzen uzten dugu estalki bizi hori. Alde batetik, urbanizatu edo ezabatu egin delako porlan edo asfalto pean (lurraldearen %10 inguru, alegia); bestetik, higatu egiten delako. Izan ere, malda handiko arloak biluzik uzten dira basogintzaren zikloaren baitan, landarerik gabe; bestetik, haranetako hesiak, arboladiak eta bestelako elementu babesleak desagertzen doaz, haizeari bide librea ematen. Amaitzeko, ibai eta errekatako arboladia mehetuta dagoelako –“ilarako basoa” diote–, desagertu ez denean egoerarik okerrenean.
Lurzorua geodibertsitate ondarearen zutabe ahaztu ezina da. Bestetik, biosferako estalki bizitzat aldarrikatu behar da. Biodibertsitatez eta bizidunez osatutako habitat aparta da; lehorreko ekosistemen ezinbesteko geruza edafikoa. Gainera, lurzorua karbono biltegi nagusitarikoa da. Etorkizun motza du epe laburrerako euskarri edo oinarri produktibo soil gisa ikuskatzen duenak.
Zuhaitzak lurzorua behar du; arrainak ura behar du. Baina gure paisaia menditsu eta malkartsuan mendi-lepoak biluzik ikusi ohi ditugu, landaredi guztia ezabatuta
Zuhaitzak lurzorua behar du; arrainak ura behar du. Baina gure paisaia menditsu eta malkartsuan mendi-lepoak biluzik ikusi ohi ditugu, landaredi guztia ezabatuta, zorua goldatuta haragi bizian, lurzoruz gabetuta; eta pisten orbanak dira nonahi. Klima aldaketak eurite handiak sarriago eragiten ditu ja; datorren eszenatokian, mendi nahiz arroetan ur arrapalada bortitzagoak eragingo eta hauspotuko ditu muturreko meteorologiak.
Bilboko Areatzako zubitik Ibaizabal ibaiari begira zaudenean ekaitzaren ostean, ura barik basatza kolada ikusten duzu. Basoaren oinak higatu dira eta arroa zeharkatzen du Kantauri itsasoa kolore nabarrez tindatzeko. Luma nabar hori Urdaibaiko kostaldean ere ikusiko duzu, Izaro irla besarkatu ostean Ogoño paretik baitoa Gipuzkoako uretan zabaldu arte. Urumeako, Oriako eta Aturriko bokaletan, sedimentu luma nabarmenak berdin sortzen dira. Horrenbestez, arroen “lurzorustea”, Euskal Herriko ibai eta estuario guztietan gertatzen eta behatzen da.
Euskal Hiria metafora ederra da, baina bisioa edo helburua ez da izan behar lurralde osoa hiri bihurtzea. Alderantziz, hiriak lurraldeari so egin behar dio, eta bere ekosistema naturalak eta landa-paisaiak babestu eta sustatu behar ditu: baso, lantzar, landazabal nahiz ibai eta hezegune bizidunak. Lurraldeak eta bere ekosistemek balio eta zerbitzu anitzak eskainiko dituzte, baina horretarako lurzorua irmoki babestu behar da.
Xabier Arana Eiguren, Biologia Zientzietan lizentziatua
Bidali zure iritzi artikuluak iritzia@argia.eus helbide elektronikora
ARGIAk ez du zertan bat etorri artikuluen edukiarekin. Idatzien gehienezko luzera 4.500 karakterekoa da (espazioak barne). Idazkera aldetik gutxieneko zuzentasun bat beharrezkoa da: batetik, ARGIAk ezin du hartu zuzenketa sakona egiteko lanik; bestetik, egitekotan edukia nahi gabe aldatzeko arriskua dago. ARGIAk azaleko zuzenketak edo moldaketak egingo dizkie artikuluei, behar izanez gero.
Barkatu hariztiak, artadiak, zumardiak, lertxundiak, lizardiak, haltzadiak, gaztainadiak, urkidiak, gorostidiak, sagastiak, pinudiak eta zuhaitzen elkarte guztiak, baina, gaur, pagadiak du hitzordua negu-mugako ospakizunak direla eta.
Errazagoa egiten zait negu-mugako... [+]
Badator Euskaraldia, berriz ere. Urte berriko udaberrian izango da oraingoan, antza. Dagoeneko aurkeztu dute eta, egia esanda, harritu egin nau; ez Euskaraldiak berak, ezpada beraren leloak: Elkar mugituz egingo dugu.
Irakurri edo entzun dudan lehenengoan, burura etorri zait... [+]
Ildo beretik dator Eusko Jaurlaritza berriaren politika. Hitzak bai, baina ekintzak ez dira argi ikusten Pradalesen gobernuak aurkeztutako aurrekontuan.
Nobedadea izan ohi da Durangoko Azokari lotzen zaion hitz entzunenetako bat. Nobedadea han, eta nobedadea hemen. Zenbaitetan, ordea, lehengokoari beste itxura ematea aski izaten da etiketa hori itsasteko. Talentu berriztagarriz birmasterizatutako CDek eta berrargitalpenek badute... [+]
Euskara txikitasunean handia den ur emaria dugu. Bertako tanta bakoitzak gure kultura ureztatzen eta biziberritzen du. Egarri den hari itsaso bete ur eskaini. Euskara putzu sakon eta ilun batetik etorri izan bada ere, guztiok atera dugu gure ur-gazi lagina, eta guztiok bilakatu... [+]
Gazteak gero eta lehenago hasten dira pornografia kontsumitzen; izan ere, bere sexu heziketa bakarra da pornoa. Nola demontre heldu gara honaino?
Gaur egun, onartu behar da Interneti esker pornografia ikustea askoz errazagoa dela. Tamalez, klik baten bidez 7-9 urte arteko... [+]
Joan den abenduaren 5ean, PPk lege proposamen bat aurkeztu zuen Nafarroako Parlamentuan, Nafarroako toki entitateetako Idazkaritza eta Kontu-hartzailetza lanpostuetan funtzionarizazioa lortzeko prozesuak bereizteko. Hori gertatuko balitz, 30 pertsona inguruk merezitako... [+]
Nazio Batuek abenduaren 10ean Giza Eskubideen Nazioarteko Eguna aldarrikatu zutenetik 51. urteurrena bete da aurten. Data horrek garrantzia hartu du Euskal Herrian eta Euskal Herriko Giza Eskubideen Behatokitik gogoetarako zenbait elementu eskaini nahi ditugu.
Nazioarteko... [+]
Bazen behin kulturaren gordailu bilakatu zen herria. Denboraren poderioz, munduko agintariek kultura adierazpide ororen aurka hartutako neurri murriztaileen erruz, herrien garra, sormena eta irudimena amatatuz joan ziren, emeki-emeki kandela bat bailitzan. Hala ere, herrialde... [+]
Elon Musken presentzia hedabideetan gora doa, suziri baten moduan, Etxe Zuriko lorategian lurreratu ostean. Lortzen ari den botereaz eta influentziaz asaldatuta omen daude beste botere batzuk eta, bere eragina gutxitzeko asmoz, X sarearen kontra kargatu dute. Azken asteetan The... [+]
Gure eskubideak, gure etorkizuna, orain! lelopean, Giza Eskubideen Nazioarteko Egunak 76 urteetako ondarea ospatzen du. Egunak mundu baketsuagoa, berdinzaleagoa eta jasangarriagoa eraikitzearen alde egitea du xede. Hala ere, aurrerapenak ospatzen diren bitartean, babesturik... [+]
Euskalgintzaren Kontseilua hizkuntza larrialdia bizi dugula ohartarazten ari da azken astetan. Urte dezente pasa dira euskararen biziberritze-prozesuaren egoera bidegurutzean, errotondan, inpasse egoeran eta antzeko hitzekin deskribatzen hasi zenetik, hizkuntza politikek... [+]
Azaroaren 25ean, Indarkeria Matxistaren Aurkako Nazioarteko Egunean, Steilas sindikatuko Idazkaritza Feministak kartel bat argitaratu du: Gure gorputza gudu zelai bat da du leloa, eta Hego Euskal Herriko ikastetxe guztiek jaso dute. Gatazka armatuetan emakumeek eta adingabeek... [+]
Mundu-mailan antifeministak eta arrazistak diren gorroto-diskurtsoak larriki areagotzen ari diren testuinguruan bizi gara. Mundu zabalean sare sozialek zein agenda
politikoek txertatzen dituzte eskuin-muturreko narratibak. Arrazismoa eta antifeminismoa tokian tokiko... [+]