Abantaila bat du Lulak: 77 urte dauzkala. Ia beste edozertarako onura ez baizik kalte izango duen adin horrek, eskarmentuaren abantaila bederen emango baitio bere hirugarren agintaldi honetarako. Erabakigarria ere izan daiteke abantaila... zuhur erabiltzen badu.

Dituen 77 urte horiei esker, bere inguruko gehienek, eta brasildarrak ez garen ia guzti-guztiok, ez bezala, Lulak ez duelako historia-libururik irakurri beharko (gainera, ez da irakurzalea; kosta egiten omen zaio haurtzaroan lana beste eskolarik izan ez zuenari) duela 60 urte, 1963-64an, gertatu zena gogoratu eta ikaskizunak ateratzeko.

Ia gizonduta, hogei urte betetze bidean, harrapatuko zuen Lula 1964ko estatu-kolpeak, eta haren aurreko matxinada zibiko-militar telezuzenduak. Ordurako langile kezkadun eta borrokalaria zenez, esan gabe doa zein aldetan zegoen bera, eta nola biziko zuen garai latz hura. Beraz, João Goulart, Jango, nor izan zen eta zer gertatu zitzaion ondo baino hobeto jakingo du, guk esan gabe ere. Eta seguru Leonel Brizola eta gainerakoak ere gogoan izango dituela. Beraz, ordukoaren jakinaren gainean dago. Eta dezenteko abantaila da hori.

Historia errepikatze-bidean egon litekeela ematen baitu, urtarrilaren 8ko astrapalada ikusita. Orduko zio, protagonista eta plangintza bertsuekin. Berdin-berdinekin ez esatearren.

Eta paralelismo hertsi hori dela eta, besteok ere (berr)ikasi egin behar genuke Goulart agintetik bota eta 21 urte luzeko diktadura militarra, XX. mendeko bigarren erdian Latinoamerikak nozitu zuen gaiztoena –bai, gaiztoena, ikuspegi askotatik– erakarri zuen estatu-kolpe hura. Eta, bidenabar, zorrotz zaindu orduan faktore sustatzaile nagusia izan zena eta orain ere izan daitekeena: Iparramerikako Estatu Batuen sustapena.

Orain arte, aztergai akademikoaren antzeko zerbait izan da Estatu Batuek, Kennedy eta Johnson administrazio demokratek, 64ko estatu-kolpe haren sustapenean, hasieratik amaierara, eduki zuten rol ikaragarria. Ondorengo askoren eredu izango zena. Agian, Gordon enbaxadorearen "jantzitasuna" eta haren jokabide hitsa uztartzea kosta egiten zaie oraindik batzuei.

Orain, ordea, jakinaren gainean dago Lula –eta gaude gainerakook– eta ezingo dugu behintzat geure burua engainatu. Besteak beste, Brasilek –ez Lulak soilik– beti kuttuna izan duen "kanpo-politika independentearen" prezioaz kontuak ateratzerakoan. Eta ezingo dugu pentsatu Dean Rusk-en aulkian eserita dagoen A. Blinken idazkariak Gordonen postua betetzera bidali duen Elizabeth F. Bagley adiskidetasuna eta demokrazia lantzera doanik Brasilera.