“Litekeena da Etxebarrieta exekuzio estrajudizial baten biktima izatea”
EHUk eta Aranzadi Elkarteak egindako txosten batek dio zantzu guztien arabera Txabi Etxebarrieta ETAko buruzagiari “bizkarretik” egin ziola tiro Guardia Zibilak 1968an. Bertsio ofizialaren arabera, polizien eta ETAko kideen arteko tiroketa batean hil zen. Ikerketa ofiziala egiteko eta hilketa gizateriaren aurkako krimen izendatzeko eskatu dute.
Ekainaren 7an 50 urte bete dira Etxebarrieta hil zela. Ordu pare baten buruan gertatu ziren ETA eta estatuaren arteko enfrentamendu armatuko lehen bi hildakoak: Etxebarrietak José Pardines guardia zibila hil zuen, eta Guardia Zibilak Etxebarrieta. Mende erdia bete zen egunean aurkeztu zuten Etxebarrietaren heriotza aztertzen duen txostena EHUk eta Aranzadi Elkarteak. Txostenak auzitan jartzen du bertsio ofiziala, zeinaren arabera Etxebarrieta guardia zibilen eta ETAko kideen arteko tiroketa batean hil zen Tolosako Bentaundin (Gipuzkoa). “Istilua egon bazen ere, ezerk ez du esplikatzen Etxebarrietak bizkarrean jaso zuen tiroa. Ondorioz, litekeena da Etxebarrieta exekuzio estrajudizial baten biktima izatea”, laburbildu du EHUko zuzenbide prozesaleko irakasle Eneko Etxebarriak.
Aurkezpenean Etxebarria bera, Aranzadiko ikerlari eta historialari Javier Buces, eta Etxebarrietaren senide Kepa eta Aitziber Ibaibarriga egon dira presente. Txostena osatzeko “gertakariari buruzko ikerketa historikoa eta azterketa juridikoa” egin dute, “urraketa larriak izan zitezkeen giza eskubideen ikuspegitik”, azaldu du Aranzadi elkarteak. Bi iturri nagusi erabili dituzte gertatutakoa argitu nahian: dokumentazioa, eta lekukoen testigantzak.
Dokumentuak eta lekukotzak
Dokumentazioari dagokionez, artxibo militarreko informazioa eta 16/68 auziari dagokiona aztertu dute. Buces historialariak salatu du “zailtasunak” izan dituztela informazio hori aztertzeko. Azaldu du 16/68 auziko dokumentazioa “erabakigarria izan dela”. Bertan jasota daude guardia zibilen deklarazio “kontraesankorrak”. Bertan dago ere auzitegi medikuaren txostena, EHUko eta Aranzadiko kideez azaldu dutenez argi adierazten duena Etxebarrietari bizkarretik egin ziotela tiro, lurren edo lurrera erortzear zegoela. Bucesek azpimarratu du Etxebarrieta hil zuen eta Etxebarrietaren heriotza ikertu zuen erakundea berbera dela: Guardia Zibila.
Hainbat lekukotasun aztertu dituzte txostena osatzeko: Etxebarrietaren heriotzaren unean bertan ziren Iñaki Sarasketa eta Eduardo Osarenak, gorpuaren bila bertaratu ziren senideena eta 200 metrora zegoen lantoki batean aurkitzen zen pertsona batena. Azken lekukotza hori 2019an jaso zuten, eta baieztatzen du “Etxebarrieta tirokatua izan zela, eta berak ez zuela tirorik egin”. Gainontzeko lekukotzek ere auzitegi medikuari arrazoia ematen diotela adierazi du Bucesek. Gaineratu du senideek “mediku bat” ikusi zutela guardia zibilekin eztabaidan, eta uste du horrek azaldu dezakeela Etxebarrietaren autopsia txostena “oso laburra” izatea Pardinesenarekin alderatuta
Ikerketa ofiziala
Giza Eskubideen Europako Hitzarmenaren bigarren artikuluan oinarritu dira txostenaren egileak ikerketaren ondorioak ateratzeko. Artikuluaren arabera gobernuak bi ardura zituen, gertatua ikertzea eta exekuzioa ekiditea. Gobernuak lehenbiziko ardura urratu zuela azaldu du Etxebarriak, ikerketa justizia militarrak ikertu zuelako. Bigarrena urratua izanaren “probabilitate handiak” daude ere, Etxeberrietak tiroa nola jaso zuen aintzat hartuta.
Hori guztia kontutan hartuta, txostenaren egileek ikerketa ofiziala abiatzeko eskatu dute, horretarako aukerak daudela ziurtatuz. Erakundeek Etxebarrietaren heriotza giza eskubideen urraketa gisa aitortzea ere eskatu dute. Senideek adierazi dute txostena Eusko Jaurlaritzaren balorazio batzordean aurkeztuko dutela helburu horrekin.
Elkarte memorialistek kritikatu egin dute Iruñeko Udalak Erorien Monumentua eraisteari uko egiteko hartutako erabakia. Memoria Demokratikoaren Legea “oker interpretatzea” egotzi diote Joseba Asiron alkateari, eta mobilizazio batera deitu dute urtarrilaren... [+]
Astelehenean abiatu zituzten lanak eta frankismo garaiko 20 biktima berriren gorpuak topatu dituzte honezkero. Asteburura arte luzatuko dute gorpuzkiak lurpetik ateratzeko hirugarren kanpaina.
Donostiako Udalak Mikel Zabalza Garateren (1952-1985) omenezko plaka bat jarriko du larunbat honetan (hilak 30), Guardia Zibilaren Intxaurrondoko kuartelaren aurrean (Baratzategi kalea, 35). Guardia Zibilak gaurko egunez atxilotu zuen Zabalza, 1985ean, Altzako bere etxean... [+]
Nafarroako Fusilatuen Senitartekoen Elkarteak gogor kritikatu du Iruñeko Erorien Monumentuaren inguruan EH Bilduk, Geroa Baik eta PSNek egindako akordioa. "Pedagogia" egiteko toki hobeagoak daudela dio eta interpretazio zentroari Maravillas Lamberto izena... [+]
Iruñeko Erorien monumentua faxismoaren salaketarako eta memoria demokratikorako Maravillas Lamberto interpretazio zentroa bilakatzea adostu dute EH Bildu, PSN eta Geroa Baik. Eraikinaren parte bat eraitsiko dute, eta adiera frankistako elementuak kendu edo estaliko... [+]
"88 urteko isiltasuna nahikoa da; gure herritarrek behingoz aitortza ekitaldi bat merezi dute"
Espainiako eta Frantziako Estatuak “nazio askapen mugimendua ito” nahi dutela ohartarazi du Sortuk, eta Santi Brouard eta Josu Muguruza HBko militanteen erailketak estatu biek egiten duten “gerra zikinaren parte direla” adierazi du.
Saturraran Elkarteak antolatuta, Oroimen Eguneko ekitaldian batu dira larunbatean 1939tik 1944 bitartean Saturrarango Emakumeen Kartzela egon zen inguruan, bertan preso egondako emakume eta umeak oroitu eta omentzeko.
Egun hartan Espainiako Poliziak bost langile hil zituen eta dozenaka zauritu. Orain, identifikatu gabeko beste zazpi zauritu aurkitu dituela iragarri du Martxoak 3 elkarteak. Oraindik, alabaina, ez dute lortu zauritutako beste 20 pertsona identifikatzea.