Libidoa euskaraz akuilatzeko
Hosto txiki iletsuak ditu beheko aldean, eta 20-40 cm artean burua luzatzen du. Viagra bulgariarra esaten zaio, Sideritis scardica. Landare urdinxka da, ileek kolore urdinkara ematen diote eta. Mendi garaietako toki harkaiztsuetan bizi da eta horrelakoetan ibilia denak badaki eguzkiak zer-nolako erredura larriak sor ditzakeen goi horietan. Ileak hostoa eta zurtoina babesten ditu: itzala ematen die eta gehiegizko transpirazioaren ur galera hilgarria arindu. Zezen-hilketen zale espainiarren esaera da “ilea dagoen tokian poz-atsegina dago”, hil berriari moztutako belarria eskuan duen zezenketariaren bozkarioa adierazteko. Zezen plazatik plaza arruntetara egina du salto esaerak, eta sexu esanahi garbiarekin erabiltzen da. Zezenzale edo ez, viagra premia ere hedatua da.
Duela ez asko, lagun batek oparitu zidan landarea, eta pozez zoratzen nago; esker mila Fernando, Bedaioko Belanbro aldera. Ikaragarri dotorea da, eta, landare lagun berri bat ezagutzen dudanoro gertatzen zaidan gisan, bere nondik norakoak ezagutu arteko onik ez dut. Bulgarian hasten da istorioa, Rodope mendietan. Jatorri zabalagoa du, baina hortik dator gaurkoa. Metro erdia harrapatzen ez duen landare hori uda partean loratzen da, kolore horian eta eztiaren eta limoiaren arteko (edo bien) usainarekin. Mendi horietan bada bat Mursalitsa izena duena, landare xelebre hori aitzakia sonatua bihurtu dena.
Mursalitsako tea edo Mursalski tea esaten zaio Sideritis generoko landare honen urari. Bere osagaien artean, magnesioa, potasioa, selenioa, kobrea, burdina, zinka, kobaltoa, kaltzioa eta sodioa aipatzen dira. Min ugarirentzako erremedioa dela diote. Honela saltzen dute: “Antioxidatzailea da; hau da, gorputza arazten du. Tonifikazio efektuaz gain, anemiaren, mikrobioen eta hanturaren aurkakoa da. Odol-presioa baretzen duenez, bihotzekoa izateko arriskua murrizten du. Minbizi zelulak eta arterosklerosia garatzea eragozten du. Flabonoide ugari du, baita taninoak eta esentzia olioak ere bai. Medikuek arnas aparatua (eztula, bronkitisa) eta gernu aparatua tratatzeko gomendatzen dute. Bereziki eraginkorra da gernu-bideak eta prostatitisa, gibeleko gaixotasunak eta giltzurrunetakoak sendatzeko”. Itxura horretako aurkezpenarekin nork ez du nahi landare hori etxean?
Anatoli Alikovski urologoak (landare horren bertuteak urteetan aztertu dituenak) dioenez, "gizonezkoen sexu sistema zirikatzen eta adoretzen, libidoa akuilatzen eta ugaltzeko gaitasuna hobetzen ditu eta horregatik antzutasunaren aurkako erremedio naturala da". Ez dakiguna da berak egin dituen saioak edo beste lagun batzuekin moldatu ote den.
Euskal Herrian genero bereko sei espezie eta subespezie behintzat baditugu, eta horietako baten ura, Sideritis hyssopifolia, mendiko tea izenarekin ezagun xamarra da. Bulgariarraren antzeko eraginik ba ote du? Inork hartzen al du? Zakilixuti galdetu beharko diogu. Argigarria izan daitekeen aztarna bat: genero horretako inorentzako euskarazko izenik ez dut topatu...
Emaitza oso kezkagarriak jasotzen ditu Ekologistak Martxanek aurkezturiko txostenak. Espainiako Estatuan komertzializatutako 2.711 elikagai aztertu dituzte eta %34ak plagiziden arrastoak ditu, tartean debekatutako substantziak. Frutak eta barazkiak bakarrik hartzen baditugu... [+]
Euskal Herrian bertakotzat dugun baratzegintza eredua produktu historiko modernoa da guztiz. Oraintxe landatuak izango dituzten Ezpeletako, Ibarrako eta Gernikako piperrak; Tolosako babarrunak; Arabako patata; edo Duzunaritzeko arto gorria; guztiak dira 1492tik Amerikako... [+]
Datorren uztailean izango al dugu lanik? Izango al dugu labore uzta biltzeko lanik? Gure aldean, etorkizuna planifikatzeko eta antolatzeko gaitasun handia dute landareek; ia landare guztiek. Bere zikloa biziko den tokian gertatuko diren gorabeheretara egokitua izango da... [+]
Omiasainduz fruitu guztiak sartuak” dio esaerak. Mandio bete sagar, kuia eta kiwi da geurean (Malus domestica, Cucurbita maxima eta Actinidia chinensis). Beste asko bete arto (Zea mays) izango dira; edo bete babarrun (Phaseolus vulgaris); patata (Solanum tuberosum), tipula... [+]
Baratzerik ba al duzu? Umetan etxean ezagutu ditudan bi baratzeek murria zuten, horma, alegia. Batek buelta osoan, alde bakarrean besteak. Murriak ondo erabilita, baratzeak mesede galanta izango du. Babesgunea sortuko du: komeni den tokian itzala egiteko jarriko da, edo haize... [+]
Getxoko Itzulbaltzetan abuztuaren 12an udaltzainek baserritar bati barazkiak errekisatu izana salatzeko egin dute protesta Uribeko Kostako Agroasanbladak deituta.
Arratsalde honek ematen didan oihartzuna baliatu nahi dut esan eta irakurlea jakinaren gainean jartzeko: urteko egun luzeenak joan dira eta gaua luzatzen eta egun argia laburtzen hasi da. Honek ondorio latzak izango ditu landareengan, eta sahieska guregan.
Hasi berria dugun eta... [+]
Landagailuarekin zuloa egin eta landarea sartu. Aurtengo udara berotuko duen minaren piperminak (Capsicum annuum) landatuta daude. Pentsatze hutsarekin hortzak izerditan jarri zaizkit.
Gure herrian Oria ibaia errio bihurtzen da, eta bere alde batera zein besterako... [+]
Gorritik ekiten dio sasoi berriari laharrak, Rubus fruticosus eta Rubus ulmifolius. Zurtoin gorrian kimu eta hosto berriak gorri-gorriak dira, laster berdetuko badira ere. Udazkenean, hotzak azala erretzen dionean ere, hostoak gorritu egingo dira. Gurienean gorri, eta zahar... [+]
Uzta gehienak burutu dira. Landareen zikloaren amaiera hazia da, beste landare berri baten zikloari hasiera emango diona, alegia. Uzta ganbararatzen dugunean fruituak edo haziak jaso ohi ditugu, eta bietatik jango dugu negua berotzeko. Landareak ikaragarrizko indarrak bideratu... [+]
Baratxuria, Allium sativum, sekula ez da falta gure sukaldean. Lehortutako buru-sorta zintzilik urte osoan, eta berria lehen sei hilabeteetan. Etxetik baratzerako bidea hartzen ari dira orain baratxuri buruak eta aleak, ereintza sasoia. Gero ere, ereintza garaitik kanpora,... [+]
Baratxuriaren sasoia hemen da. Baratxuria ereiteko sasoia. Bere uztarena geroago izango da, eta hura buruan ekin behar lanari. Burua buruan, baratxuriarena zeurean. Baina denok ez dugu baratxuriaren burua helburu. Gero eta maizago ikusten da baratzeetan berdetarako ereindako... [+]
Beldurkundea ez, baina begirune eta lotsa arteko zerbaiten punttu batekin erantzuten dut, gero eta maizago, landareetan ia edozer galdetzen didanari. Eta punttu hori gero eta handiagoa da.
Berdantza-bart galdetu zidan batek ea tomatea (Solanum lycopersicum) noiz erein behar... [+]
Dagoeneko landatuta beharko luke tipulak (Allium cepa), baldin eta udako egun luzeenetara burua ederki osatuta iristea nahi bada. Otsaileko ilbeheran dela onena dio Oiartzungo Artamugarriko Felixek. Hala ere, bere buruari nasaitasun polita ematen dio, esaerak, nonbait, honela... [+]