Lehen gudaria Albizturren erail zuten, ez Bidanian
Karlos Almorza Historian doktorea eta Aranzadi Zientzia Elkarteko ikerlaria da. Azken urteotan, lantalde batekin, Saseta Defentsa Sistema ikertzen ari da. Lanak aurrera egin eta ikerketaren azken aurkikuntza azaldu du Almorzak Tolosaldeko Atarian. Honela, Saseta Defentsa Sistema Albizturreraino zabalduko litzateke.
Hogeigarren mendeko gure herriko historian 1936-1939ko Espainiako Gerra deitzen zaionaren gertakizunak orokorrean ezagunak badira ere, xehetasun asko galdu dira. Orain 40 urte gerran gertatutakoa ez ikertzea erabaki zen. Politikariek hartu zuten erabaki hura eta unibertsitateak beste aldera begiratu zuen, bere eginkizuna ez zelakoan edo. Ikerlari gutxi batzuen lanak kenduta, unibertsitateak orokorrean Historia Garaikidetik kanpo utzi zuen 36-39an gertatutakoa. Horregatik gabiltza gaur, 83 urte ondoren, oraindik gertakizun hauek ikertzen.
Duela urte batzuk hasi ginen ikertzen Espainiako Gerran Hernio inguruetan gertatutakoa. Horrela genion Azpeitiko Komandantziari eta Saseta Defentsa Sistemaren gainean idatzitako liburuetan Mikel Alberdiri buruz:
«Horrenbestez, aipatu beharrekoa da Azpeitiko Defentsa Batzordea, hasiera-hasieratik, kontrolatzen zuen azalera handia sendotzera eta Saseta kapitainaren agindupean euskal miliziak garatzera mugatu zela. Saseta kapitaina milizien komandanteburu izendatu zuten helburu horrekin eta, fronte ugarietan, erasoko lana baino gehiago, erresistentziakoa egin zuten. Lehen ekintzak hegoaldeko eta hego-ekialdeko defentsa-lerroan egin zituzten eta kontrolpean hartu zituzten Murumendi, Beizama, Bidania-Goiatz eta Hernio.
Horri esker, euskal miliziak abuztuaren 11tik hartua zegoen Tolosaren ateetan jarri ziren. Gerra-jarduera haietan funtsezkoa izan zen Euskal Mendigoizaleen Batzak erakundeko mendigoizaleek inguruak oso ondo ezagutzen zituztela. Mendigoizale haiek agintari nagusia, Mikel Alberdi, Bidanian egindako sarraldi haietako batean galdu zuten, abuztuaren 16an».
«Azpeitiko Komandantziako hildako lehen gudaria izan zen Madrilen jaio zen 1907an, baina Tolosan bizi zen Mikel Alberdi. Gipuzko Mendigozaleen Batzako (GMB) buruzagi nagusietako bat izan zen. 1936ko abuztuaren 15ean, 300 mendigoizale inguru zuzentzen ari zela, Bidanian egindako sartu-irtenean hil zen. Hala, Mikel Alberdi bihurtu zen gerra-frontean hil zela aitortutako lehen gudaria. Haren gorpua Azpeitira eraman eta han beilatu zuten. Ondoren Zarautzen hobiratu zuten».
Ondo ulertu behar da bai lekukoak eta han ibili zirenek Mikel Alberdi Bidanian hil zutela esan zutela eta beste guztiek bertsio horri jarraitu ziotela. Horrela adierazi zuten garai hartan idatzitako dokumentuek: eskela guztiek, Bidanian eta Tolosako epaitegietan idatzitako heriotza-agiriek, eta baita Zarautzeko eliz barrutiko agiriek ere.
.jpg)
Albizturren hil zuten, ez Bidanian
Horrela adierazi digu Tolosan bizi den Meltxor Otamendik, Hernio hegoaldeko ikerketak eta indusketak hasitakoan.
Meltxor Otamendik Saseta Defentsa Sistema aztertzen gabiltzan Aranzadi Zientzia Elkarteko kideei hain ondo gogoratzen dituen gertakizunak azaldu zizkigun. Otamendiri bere lekukotasuna eskertu beharrean gaude ikerketa taldekoak.
.JPG)
Bidania da Meltxor Otamendiren jaioterria, eta jaiotako Berazeaga baserritik gertu hil omen zuten Alberdi. Garbi azaldu zizkigun non ikusi zuen Mikel Alberdik utzitako odol arrastoa eta Alberdi hil zuten lekuan Meltxorren aitak jarritako egurrezko gurutzea, baita nola behin baino gehiagotan errezatu zuten leku hartan.
Bidania eta Albiztur arteko mugan harriz egindako pareta bat dago, beheko argazkian gorriz markatua. Marraren ezkerrera Bidania dugu, eta eskuinera Albiztur. Argazkian, Meltxor Otamendiren aurrean dago Mikel Alberdi hil zuten lekua, metro bategatik Albizturgo lurretan.
Eta horrela idatzi eta erakutsi beharko dugu hemendik aurrera.
.jpg)
Aragoiko Asabón errekak zeharkatzen duen lurraldeak hainbat ustekabe eder gordetzen ditu. Ez naiz historialaria, eta, hortaz, ez dut halako kronika historiko bat eginen. Bereziki mendizale gisa mintzatuko naiz, aspaldi honetan nire gogoak –nire senak– halako... [+]
Otxandioko bonbardaketaren erantzule nagusietako bat da Angel Salas Larrazabal urduñarra. Hortaz, herritarren aurka Euskal Herrian eginiko lehen bonbardaketan parte hartu zuen.
Gurasoak hilik, etxeko ganbara husteari ekin zioten
seme-alabek. Hainbat gauzaren artean, koaderno eta paper sorta, argazkiak eta nahi beste agiri. Bego Ariznabarreta Orbeak aita aspaldi zenduaren gerrako memoria harrigarriak zurian beltz irakurri, eta jabetu zen altxorraz,... [+]
Larunbatean aldundian egindako ekitaldian Azconaren biloba María Jesús Fuertesek jaso ditu gorpuzkiak, bere seme-alabekin batera. Ekitaldian gogorarazi dute 1936-1945 urteen artean 376 pertsona exekutatu zituztela, horietatik 299 epaiketarik gabe.
Pilotari famatua izan zen, munduko txapelduna, baina tartean behin baizik ez zuen Euskal Herrian jokatu, Mexikon jaio, hazi eta hantxe bizi baitzen, gurasoak haraxe joanda 1936ko gerratik ihesi. Abertzalea, Mexikoko euskal etxeko presidentea, Jaurlaritzaren aholkularia,... [+]
Hari buruzko aipamenik apenas iritsi zaigu historia liburuetan, baina Jesús Carrera Olascoaga (Hondarribia 1911 – Alcala de Henares 1945) Espainiako Alderdi Komunistaren idazkari nagusi izatera iritsi zen. Frankistek atxilotu, torturatu eta fusilatua, bere... [+]
"Garai batean, nire herrian, kateme guztiek Remigia izena zuten, kateme belaunaldi oso bat, Iruñeko ikuspegi panoramiko ederrenak konkistatu zituztenak”. Horrela hasten da Remigia Etxarren funanbulistaren bizitza kontatzen duen Argako erregina antzezlana... [+]
86 urte bete dira asteazkenean Iruñean 795 preso errepublikarrek Europako ihesaldi handiena egin zutela. Aldiz, abantzu 800 iheslari horietarik bakarrik hiruk erdietsi zuten muga trabeskatzea.
Madrilgo Cuelgamurosen, Erorien Harana deituriko monumentuan arkeologoak egiten ari diren indusketetan etengabe ari dira jasaten eskuin muturreko jendeen presioa, hala adierazi du Pako Etxeberria auzitegi-medikuak. Egunotan, biktima errepublikarren senideek bisitatu ahal izan... [+]
Andatza mendia memoria leku bihurtu zuen Usurbil 1936 elkarteak apirilaren 13ko birsortze historikoan. Herritarren lan boluntarioarekin berreskuraturiko lubakiak antzezleku bihurtu ziren egun batez. Gerraren eraginez Usurbilen jazotakoak elkarbanatzeko enegarren ekimena izan da.
87 urte bete dira ostiral honetan, 1937ko apirilaren 26an abiazio faxistak Gernika bonbardatu eta sarraskitu zuenetik. Urtero legez ekitaldi andana antolatu dute erakunde eta eragile sozialek. Tartean, pasealekuan eta Astra fabrikan dauden sirenak martxan jartzea.
Ángel Salas Larrazabal militar frankista urduñarrak gidatzen zuen hegazkinak bonbak bota zituen Otxandioko Andikona plazan zibilen aurka, 1936ko uztailaren 22an. Gutxienez 61 herritar hil ziren. Frankismoan hainbat kargu militar eta politiko izan zituen, eta 1991n... [+]
Irisarriko herrigunera sartu orduko, hantxe, etxe baten atarian, ikurrina eta estelada. Jokin Etxebarriaren bizitokia duzu. Gerrako ume izandakoa, hamaika ibilera –eta hamaika baino gehiago ere bai–, han eta hemen egindakoa. 92 urtek nahi beste bizitzeko aukera... [+]
Otsailaren 21ean Missak Manouchian eta Melinée Assadourian senar-emazte armeniarren gorpuzkiak Pariseko Panteoian sartuko dituzte ohore guztiekin. Poeta eta partisano komunista, Manouchianek ekintza ikusgarriak gidatu zituen Bigarren Mundu Gerran okupaturiko Frantzian,... [+]