Landareen erotika
Zer da baratzea baino erotikoagorik? Nik ez dut ezagutzen. Mila esker, eta beste mila landareei sexualitatea asmatzeagatik. Ez dakit izango ote ginatekeenik ere haien asmakuntza hori gabe.
Sexua nola ulertzen dute landareek? Garatu ere nola garatu dute? Sexualitateak landareen aurrerabidea ekarri zuen; landare barietate berriak dira espezie baten iraupenerako bermea. Horretarako emea eta arra elkartu eta bien arteko ezaugarrien nahasketatik sortuko diren ondorengoak behar dira. Horietako batzuk bideragarriak izango dira eta espezieari geroa ekarriko diote, oparoagoa ia beti. Sexuen batura eta nahasketa hori gauzatzeko landare gehienek lorearen egitura hobetsi zuten. Hiru bide ditu: baga, lore emeak eta lore arrak bi landaretan bereizita; biga, lore emeak eta lore arrak landare berean, eta gehienek lore hermafroditak, bi sexuak biltzen dituzten loreak dituzte.
Emea eta arra elkartu eta emea emate bidean (haziak daramatzan fruitua sortze bidean) jartzeko, emea ernaldu egin behar da. Arraren polenak emearenganako bidea egin behar du eta ernaldu. Bide hori egiteko moduak bi multzo nagusitan bana ditzakegu: alogamoak eta autogamoak. Alogamoek lupugintzan ariko diren estalgile bitartekariak behar dituzte. Autogamoak bere kaxa moldatzen dira, ez dute behar ez lagunik ez laguntzailerik.
Landare alogamoak nahitaez beste baten polena jaso behar du, polinizazio gurutzatua eginez. Landareak mugitzen dira baina lan hau osatzeko behar adina ez. Ez dira animaliok bezala, ernaltzeko mugitzen eta elkartzen. Landareek bitartekariak behar dituzte sexu eman-hartuan. Eta bitartekari, mandatari, kontakatiluak lepo lanean, polena hara-hona darabiltenen dantzan: zazpi haizeak, erlea, erlastarra, liztorra, eulia, kakalardoa eta abar.
Landare autogamoak lore bakoitzean gauzatzen du polinizazioa, lorea ireki aurretik edo ondoren.
Baratzean lan egiten duena, ortuan, lorategian, sagastian, mahastian… pozik, pozaren hasperenetan sumatzen da, landarearen etorria eta emana gozatzen ditu. Landareen erotikak ba ote du eraginik poz horretan? Lorearen zetazko petaloen ukimena eta dardaizoa, usain gozo hordigarria, pistilo edo lore orratz gustagarrien eta estamine edo lorezil tentetuen arteko gurutzamenaren artea, forma erakargarriak. Baratzea bero-bero dagoenean poztu eta kitzikatuko ez da ba baratzezaina!
Landareen ohituretan eta ugalketaren fisiologian sakontzeak eta hortik ikasitakoak aukera ederra damaigute haiek ulertzeko eta haien sexuaren ondorio diren fruitu eta haziak lantzeko.
Landareen tratuetan sar gaitezke, estalgiletzan. Arbia garatu eta bere lore hermafroditak zabaltzeko irrika moteldu al dezakegu? Edo piperminaren sexu-grinari bultzada eman al diezaiokegu? Landareak ulertzeak, jakina, baratzezainak berak bere burua ere hobeto ulertzea dakar, ala? Arbiaren sexu trukea motelduz bere buruaren alferrik galtzea atzeratu eta probetxua luzatzen du. Pipermina berotu eta loreetako sexu festa akuilatuz, xaxatuz, pipermin aleak lehenago ekarriko ditu. Arbiak negua elikatuko digu, hotza berotuko; piperminarekin uda beroa sugartuko zaigu, izerdiak mugiarazita. Dena baratzezainaren onerako; eta mariberotuz gero jo zuhaitza edo arbola. Horien azalari larrua esaten zaio. Onena sagarrondo batekin eta apirilean, milaka lorerekin maitasuna egiten duen bitartean.
Lehen sektorea bultzatzeko eta indartzeko lanean dihardute Nafarroako Pirinioetan azken urteotan, eta lanketa horren baitan sortu zuten Pirinioetako Mahaia. Diagnostikoa ondu dute azken urteotan, eskualdean lehen sektoreari lotuta dituzten hutsuneak identifikatzeko, eta ondorio... [+]
Datorren negua gozatuko digute zainzuri kimuek (Asparagus officinalis). Baratzeko nire kuttuna da, baita nire baratzekoa ere.
Bi argazki aterako dizkiogu gure memoriari: batak Nafarroako Bardeetara eramango gaitu. Bertan, hautsez beteriko pista baten aldamenean, belar luzez osaturiko zelaitxo bat aurkituko dugu. Argazkiak erakutsiko du herpetologo gazte bat bertan barneratzen: begiak erne, zer ikusiko... [+]
'Nafarroako Intxaurra' marka kolektibo berriak Lizarraldeako, Erdialdeko eta Goi Erriberako zortzi ekoizle biltzen ditu. Kanpaina honetan 200 bat tona intxaur merkaturatuko dituzte, Nafarroan ekoizten den intxaur kopuruaren %46 inguru.
Bada urtebete udazkeneko bederatziurrenak nola egin artikulua idatzi nuela eta berriz ere urtaroak eskatzen digun lanaz idatzi beharra daukat. Izan ere, gibel garbiketa egiteko sasoia dugula esanez publikazio dezente ari naiz ikusten sare sozialetan eta kezka eragin dit. Orain... [+]
Barrikoteak, barrikak, bukoiak eta upelak bete berriak ditugu etxean sagar muztioz (Malus domestica). Makina bat beteko ziren, ipar eta hego, gure geografia guztian mahatsarenarekin ere (Vitis vinifera). Sagasti, mahastiko lanak eta dolare, soto, upelategi eta pitarretako lanak... [+]
EAEko ekoizpen ekologikoaren kontseilua da ENEEK-Ekolurra, eta zertifikazioaz gain, eredu ekologikoaren aldeko sustapen lana ere egiten du elkarteak. “Gaur egun, argi ikusten dugu etorkizuneko eredua dela ekoizpen ekologikoa, eta badagoela honi buruzko informazioa emateko... [+]
Aurtengo udan ez dugu gure hondartzetan marmoka gehiegirik ikusi. Baina ehunka pertsona izan dira Kantauriko postuetan artatuak, Galiziatik Euskal Herrira. Marmokak? Ez. Karabela portugaldarrak orduan? Ezta ere. Oraingoan, arrain baten eztenak izan dira ur-ertzean hankutsik... [+]
Sekreturik ez esan baratzean. Bai bai, adi baratzean. Zer agi ere ataizean ibili, begi-belarri. Ezkutatzekorik baduzu ez azaldu baratzean. Patatak (Solanum tuberosum) begiak ditu, artoak (Zea mays) belarriak, arrosondoak (Rosa spp.) antena zorrotzak, asunak (Urtica dioica)... [+]
Urteak dira Bergaran kontsumoaz eta lehen sektoreaz lanketa zabala egiten hasi zirela. Ereindajan kooperatibaren eta Elikadura Mahaiaren sorrerak bultzada izan ziren lanketa orokor horretan. Azken urteotan, azoka plazaren inguruko hausnarketa prozesuan buru-belarri aritu dira... [+]
Naturazaleren batek galdera hori irakurri eta pentsatuko zuen seguruenik: “Galdetzea ere! Ez dute zerikusirik!” Egia da, bai, behin ezagututa erraz desberdintzen direla oreina eta orkatza. Baina batzuentzat ez da erraza mendian halako animalia ikusi eta ziurtasunez... [+]
"Kanpora begira" bizi izan garen udararen ondoren, udazkenak geure buruarekin berriro konektatzera, errutinara itzultzera eta bertan nola sentitzen garen entzutera gonbidatzen gaitu. Eta udazkenean zer behar dugu osasuntsu eta energiaz beteta sentitzeko? Garaiko jakiek... [+]
2014an sortu zuten Birika Permakultura proiektua Leioako lursail okupatu batean. Jurgi Uriarte Idiazabalek eta beste bi kidek jarri zuten martxan egitasmoa. “Lursail hartatik bota egin gintuzten gerora, aparkalekua egin behar zutelako, eta, etenaldi baten ondoren, bakarrik... [+]
A ze fauna! atalaren lehen denboraldian, olatuz-olatu hainbat itsas izaki aurkeztu dizkizuet txoko honen traineruko kareletik. Ordea, bigarren denboraldiko nire lehen artikulua lagun bati gorazarre egin eta bere lanaren garrantzia azpimarratzeko erabili nahi dut:... [+]
Jakoba Errekondok Ilargia eta landareak 2025eko agenda eskutan, ilargiaren arabera baratzeko lanak nola antolatu azalduko du eta entzuleen galderak zuzenean erantzungo ditu. Antton Olariagak argitalpen horretarako egin dituen hamabi piztiren ilustrazioak erakutsiko ditu eta... [+]